Zagadnienie nr.33 Rodzaje monologów jako form narracji

Na podstawie : Głowiński „ Narracja jako monolog wypowiedziany”.

I

Monolog- to pewne postacie narracji , w których ujawnia się podmiot mówiący jako konkretna , określona osoba, której „ja” uzewnętrznia się w wypowiedzi narracyjnej, decydując o jej strukturze językowej.

Monolog taki rozumie się jako opowiadanie w trzech odmianach:

1. monolog odwołujący się do form języka pisanego

2.monolog wewnętrzny

3. monolog odwołujący się do form wypowiedzi ustnej

1 Wykorzystuje formy literackie i paraliterackie takie jak pamiętnik, dziennik , list( ale tylko jednej osoby- wymiana listowna między dwoma osobami to już dialog).

Monolog podobny do mimetyzmu formalnego , sugeruje autentyczność przekazu i zdarzeń oraz czyni narratora „miarą wszystkiego”. Taki monolog dominował we wczesnych okresach powieści, zwłaszcza powieści psychologicznej

2 Monolog ukształtowany w wieku 20. Konwencja mająca na celu dotarcie do niezracjonalizowanego toku świadomości . Wg Dujardina jest to wypowiedz bez słuchacza, niewypowiedziana , przez którą wyraża się myśli najintymniejsze, wcześniejsze od logiki. Wyrażona poprzez myśli najprostsze , zredukowane do minimum.

3. monolog odwołujący się do form wypowiedzi ustnej dzielimy na dwie formy:

• Skaz narracja wypowiadawcza , polegająca na wprowadzeniu w obręb opowiadania żywiołu języka potocznego . Forma opowiadania jako gawędy do konkretnie zarysowanego odbiorcy , powstałego w trakcie kontaktu z nim.

• Monolog wypowiedziany do konkretnego odbiorcy - forma narracji w której dąży się do intelektualnego zrygoryzowania opowieści, by zdolna była przekazać zasadniczą problematykę obok elementów skazowych . Wyrazem tego dążenia są elementy retoryki , z reguły nieobecnych w skazie. Monolog ma swoje odpowiedniki w sferze pozaliterackiej czyli w sferze normalnych kontaktów językowych . Chodzi tu o bezpośredni potoczny kontakt językowy nazwany monologiem dramatycznym w którym język słów jest tylko tłem do ekspresji psychicznych jakich jak mimika , gesty , znaki plastyczne. Forma tego dialogu jest „młodsza „ niż skaz czy inne formy narracji. Dopiero niedawno stał się popularny ( 2 poł 20w. tj. Iwaszkiewicz 1957 r. „Wzlot”). Najważniejszą cechą monologu w tych latach jest jego niezwykła żywotność. Monolog jako forma rozrachunku z przeszłością narodową i samym sobą. W Polsce patronem tej formy jest Albert Camus.

{Monolog , wypowiedzenie ustne kierowane do konkretnego odbiorcy na wspólne elementy ze skazem. Jest to obecność odbiorcy . Monolog jednak wywodzi się z innej tradycji kulturowo-literackiej. Nie jest tylko przekomarzaniem się narratora z odbiorcą , jak to bywa w skazie}

II Charakterystyka formy monologu wypowiedzianego:

- wyrazistość funkcji fatycznej(nawiązanie kontaktu między narratorem a odbiorcą ) połączona z f. konatywną (orientacja na odbiorcę, mówiący znajduje się pod nieustannym wpływem odbiorcy ).

-Obecność odbiorcy odbija się w monologu nadawcy. Odbiorca jest milczący, ale jest !!! Nadawca bierze pod uwagę uczucia, reakcje słuchacza. ( trochę masło maślane , ale mam nadzieję że rozumiecie o co chodzi ) .

-W normalnej narracji liczy się „ja” lub „on” a w monologu „ on nie występuje” , bo bohater prawie zawsze jest narratorem ( kilka odstępstw od reguły, ale to później ). Istotna rola „ty” . Narracje określa „ja narratora” i „ty” słuchacza.

-Wypowiedzenie monologowe wraz z sytuacją to nie tylko środek przekazu ale głównie składnik świata przedstawionego .Dlatego też monologi te są konkretne , utrzymane w jedności miejsca , ze ściśle określoną scenerią i czasem .

-Ta konkretność prowadziło tego że monolog posiada cechy dialogu . Istnieje cos takiego jak „dialogizacja monologu” czyli monolog pełniący funkcje dialogu tzw. jednostronna rozmowa.

-O podobieństwie monolog dialog świadczy :

• stosunek mówiący -słuchacz

• czasem spotykamy się z przytoczeniem przez narratora słów słuchacza np. „Nie pijesz pan ? że mam już w głowie „?

III.

Ponieważ język monologu kształtuje się w zależności od charakteru i zachowania odbiorcy , duże znaczenie ma czy jest on indywidualny czy kolektywny(zbiorowy).

- Monolog skierowany do odbiorcy zbiorowego odwołuje się do utrwalonych społecznie schematów wystąpień publicznych oraz do komunikacji potocznej .

( o monologu do odbiorcy indyw. nic konkretnego nie ma )

Wspólna cecha obu typów to JEDNOPERSPEKTOWOŚĆ narracji - narrator jest tu miarą wszystkiego , zakres przywołanego świata jest tu ograniczony jego horyzontem umysłowym a słowo ograniczone jest skłonnościami i przyzwyczajeniami językowymi.

• W monologu wypowiedzianym istnieje sprzeczność pomiędzy zintelektualizowanym słowem pisanym a mową potoczną- połączenie gawędy (skaz) i retoryki.

• Osobności skazu w narracji ma swoje głębokie uzasadnienie : Jest on jedną z aktualizacji żywiołu rozmowy, która znajduje się u podstaw tejże narracji

IV

• Czas teraźniejszy =czas narracji= czas wypowiedzenia

• Przeszłość istnieje tylko ze względu na aktualną sytuacje narratora ujawnianą w czasie teraźniejszym . Czas przeszły wobec czasu teraźniejszego pełni funkcje służebną ( wyjaśnia dlaczego narrator znajduje się właśnie w takiej a nie innej sytuacji.

• Monolog wypowiedziany zawsze jest zamkniętą propozycją myślową

I to tyle