Wychowanie moralne

Zakłada się, że moralność jest prawdą o życiu i niejako samym życiem. Uważa się ją za równie potrzebną człowiekowi jak chleb i woda. Bez niej czuje się on zagubiony, a na pewno pozbawiony centralnego i niezbędnego drogowskazu w życiu.

Wychowanie moralne - wg Muszyńskiego jest to proces wychowania i rozwijania w jednostce cech ułatwiających jej współżycie z innymi osobami, postawy mające na celu dobro innych ludzi i ogólny pożytek, aktywne doskonalenie siebie przez prace na rzecz społeczeństwa.

Sposoby wychowania moralnego:

-metoda „klasyfikowania wartości” - polega na uświadomieniu sobie własnych uczuć związanych z rozpoznawaniem wartości

-metoda „rozumienia moralnego”- umożliwia głębszy namysł nad ocenami, normami, zasadami, wartościami moralnymi, łącznie z ich uzasadnieniem za pomocą argumentacji logicznej.

-metoda „rozwijania samorządności”- ma przygotować do samodzielnego i świadomego kierowania swoim postępowaniem.

Rozwój moralny - proces stopniowych zmian zachodzących we wrażliwości moralnej dziecka: w jego stosunku do dobra i zła, do własnych czynów i ich skutków oraz do spraw innych ludzi.

W rozwoju tym istotne są zmiany w sferze podzielanych przez jednostkę przekonań moralnych czyli w tzw. rozumowaniu moralnym oraz w sferze konkretnego postępowania moralnego.

Teorie rozwoju moralnego:

-Teoria poznawczo - rozwojowa: w teorii poznawczo - rozwojowej istotnych źródeł dynamiki rozwoju moralnego jednostki upatruje się w przekształceniach jej struktur poznawczych. Zgodnie z takim rozumieniem rozwoju moralnego, koniecznym warunkiem jego zaistnienia jest towarzyszące jednostce rozumienie potrzeby postępowania moralnego i świadomy udział w tym jej woli.

-Teoria uczenia się: w przeciwieństwie do teorii poznawczo - rozwojowej raczej nie docenia w rozwoju moralnym doniosłej roli, jaką tamta przypisuje rozumowaniu moralnemu. Tutaj rozumowanie i postępowanie moralne traktuje się jako dwa całkiem niezależne od siebie zjawiska czy procesy.

Stadia rozwoju moralnego według J. Piageta

1. Faza anatomii - okres 0-2 roku życia dziecka.

Dzieci nie odczuwają obowiązku przestrzegania jakichkolwiek reguł postępowania łącznie z postępowaniem moralnym.

2. Stadium realizmu moralnego - okres 2-7 roku życia dziecka.

Dzieci traktują reguły moralne jako obowiązujące w sposób bezwzględny tzn. postrzegają je podobnie jak przyjmuje się do wiadomości prawa fizyki, np. prawa grawitacji.

3. Faza relatywizmu moralnego - dzieci w wieku 7-11 lat.

W tym czasie dzieci nabierają stopniowo przekonania o tym, że reguły moralne są umowami zawieranymi przez ludzi celem przychodzenia im z pomocą i służenia sobie nawzajem.

4. Stadium autonomii - rozpoczyna się od około 12 roku życia.

W stadium tym dzieci stają się coraz bardziej krytyczne wobec reguł narzuconych przez rodziców. Reguł tych nie przestrzegają już jedynie po to, by nie narażać się na ponoszenie sankcji lub też w przekonaniu, że nigdy nie można wysnuwać wobec nich żadnych wątpliwości.

Poziomy rozwoju moralnego wg Heliodora Muszyńskiego:

-I etap- anomia - odbywa się w pierwszych 12 miesiącach życia dziecka. Dziecko nie ma jeszcze świadomości i motywacji moralnej, zaspokaja wyłącznie własne potrzeby, dlatego jego zachowanie jest akceptowane i rozumiane przez ogół.

-II etap - heteronomia - trwa od 1 do 9 roku życia. W jej początkowej fazie zwanej egocentryzmem (do 5 roku życia) dziecko nie pojmuje postępowania innych ludzi. Działa tak, by nie zostać ukaranym. Druga część; konformizm (od 5 do 9 roku życia) to okres zabiegania o uznanie otoczenia. Chce, by je podziwiać, podejmuje się oceny zachowania innych ludzi.

-III etap - socjonomia moralna - odbywa się od 9 do 13 roku życia. Na tym etapie rozwoju dziecko przyjmuje zasady moralne uznawane przez społeczeństwo, lecz nie są to jeszcze jego własne zasady.

-IV etap autonomia moralna ( od 13 do 17 roku życia). Wtedy to właśnie człowiek nabywa ostateczną zdolność rozumienia i przestrzegania zasad moralnych oraz osiąga dojrzałość społeczno-moralną. Odczuwa wewnętrzną potrzebę postępowania według przyjętych norm, uznając je za własne.

Słowo wartość- od łac. valor lub valere („wartość”, „ być wartym”). W pedagogice przez wartość- jako podstawową kategorię aksjologii rozumie się w szczególności wszystko to, co uchodzi za ważne i cenne dla jednostki społeczeństwa, oraz co łączy się z pozytywnymi odczuciami i stanowi jednocześnie cel dążeń ludzkich.

Rola wartości

Nie ulega bowiem wątpliwości, iż wychowanie które nie wprowadza dzieci i młodzieży w świat wartości, jest z reguły wychowaniem mało skutecznym i społecznie szkodliwym. Niedocenianie wartości w wychowaniu moralnym, prowadzi do wzrostu zjawiska brutalizacji życia, przejawiającego się patologiami społecznymi w postaci arogancji, pijaństwa, narkomanii, agresji itp.

Altruizm wartością nadrzędna w wychowaniu moralnym.

Altruizm- w znaczeniu jakie mu się przypisuje może uchodzić za jeden z głównych celów wychowania. Spełnia bowiem często rolę nadrzędną w stosunku do innych celów wychowania, np. takich jak uczciwość, prawdomówność, tolerancja, sprawiedliwość, obrona życia ludzkiego, a także w niemałej mierze wobec celów wychowania tej miary co ofiarność, bohaterstwo, miłość, wielkoduszność, pokora. Altruizm nie jest jedynie ubocznym produktem naszych zachowań czy postaw. Towarzyszą mu motywy prospołeczne, a więc człowiek, który kieruje się jego zasadami, uświadamia sobie ciążącą na nim odpowiedzialność za drugą osobę. Cechą altruizmu jest dobrowolność działań na rzecz interesów cudzych. Oznacza to, że nie można nikogo zmusić do reprezentowania postawy altruistycznej.

Inne preferowane wartości w wychowaniu moralnym.

Oprócz wartości takich jak: altruizm, wartości osoby ludzkiej, poczucia odpowiedzialności, wolności i tolerancji istnieje cały szereg innych wartości zasługujących także na uwzględnienie ich w wychowaniu moralnym. Należą do nich między innym: sprawiedliwość, nie szkodzenie i prawda.

Sprawiedliwość- jawnym sprzeciwem wobec nadmiernego zróżnicowania ludzi pod względem stanu posiadania (tzw. ”kominów płacowych”), dostępu do oświaty, nauki, kultury, opieki zdrowotnej, rekreacji.

Nie szkodzenie- domaga się nie wyrządzania krzywdy innym, ale także poniekąd jej zapobiegania i eliminowania.

Prawda- zobowiązuje do swobodnego przepływu informacji, zawsze jednak w sposób taktowny i w miarę możliwości oszczędzający innym przykrych emocji. Inne jeszcze wartości, do których nawiązuje wychowanie moralne to: życie, człowieczeństwo, honor, duchowość, cielesność.

Słowo autorytet (z łac. Auctoritas) oznacza m.in. wzór, przykład, postawę pełną godności, powagę, znaczenie, poważanie, wpływ, wiarygodność.

Autorytet moralny przypisuje się danej osobie, nie tyle za wiedzę, umiejętności twórczego myślenia lub kompetencje zawodowe, ile zwłaszcza za przejawiane cechy charakteru, a nierzadko także podejmowaną działalność charytatywną i w ogóle działanie na rzecz innych ludzi, zwłaszcza pokrzywdzonych przez los i potrzebujących pomocy.

Czynniki dezorganizujące wychowanie moralne;

• wyższość wartości materialnych nad moralnymi i duchowymi

• anonimowość w kontaktach międzyludzkich

• nadmiar przemocy i seksu w mediach

• wadliwe postawy rodziców (odtrącająca i nadmiernie chroniąca)

• pozbawienie dziecka wzorów osobowych

• przerost współzawodnictwa uczniów

• brak konsekwencji w postępowaniu pedagogicznym

---