KOMPOST
wygląd prawidłowego kompostu i uwagi ogólne:
Dojrzały kompost powinien być ”lekki, ciemnobrązowy, drobnokruchy i pachnieć leśną glebą.” Bardzo istotną dla powodzenia procesu kompostowania jest temperatura i wilgoć, w związku z tym istotnymi przy zakładaniu kompostu jest miejsce z odpowiednim nasłonecznieniem, ochrona przed nadmiernym deszczem - zbyt suchy kompost rozgrzewa się i zaczyna pleśnieć, zbyt mokry zaczyna gnić -, i wiatrem. W pryźmie panować powinno wilgotne ciepło. Pryzma kompostowa ma przypominać wielką dżdżownicę w której wnętrznościach pod tysiącami atmosfer tworzona jest `czarna ziemia', zawierająca siedem razy więcej azotu, trzy razy więcej potasu, dwa razy więcej fosforu i sześć razy więcej magnezu niż najlepsza ziemia ogrodnicza. Ziemia ta oprócz wszystkich tych zalet posiada jeszcze jedną: Komu się udało żółtą lub brązową glebę przyciemnić przez stosowanie tego stałego humusu, a w końcu zaczernić, ten uzyskał stałą żyzność. Nie można tego uzyskać ani przez stosowanie obornika ani przez zielone podorywki. Przeprowadzone badania wykazują, że obornik wypłukiwany jest z gleby najpóźniej po trzech latach, żółta i brązowa gleba po zielonym nawozie pozostaje żółta i brązowa. Najważniejszą zaletą kompostu jest bowiem to, że wprowadza on do gleby życie biologiczne: grzyby i bakterie. Raz w ten sposób ożywiona ziemia nie potrzebuje dodatkowego nawożenia i jej żyzność pozostaje utrwalona na lata, życie w ziemi żywi się samoistnie czerpiąc z minerałów zawartych w glinie, dlatego zamiast sypania potasem lepiej jest nawieźć taką glebę gliną. (Uwaga: zbyt duże obciążenie ziemi kołami pojazdów niszczy życie bilogiczne w ziemi, również zbyt szczodre rozluźnianie gleby, które prowadzi do szybkiego wyczerpania zasobów humusu.)
położenie:
W zależności od warunków pogodowych, w ciepłych regionach najlepiej w cieniu, w chłodniejszych lepiej w słońcu, skuteczną ochronę przed promieniowaniem słonecznym stanowi warstwa narzuconej trawy. Istotną jest ochrona przed wiatrem, bowiem pryzma jest rodzajem bardzo czułego pieca, dlatego dobrze jest ją otoczyć krzewami czarnej porzeczki lub podobnymi, najlepiej takimi krzewami, które wiosną przepuszczają wiatr umożliwiając wysychanie, natomiast latem gwarantują prawdziwy leśny chłód.
uwagi konstrukcyjne:
W większym ogrodzie lub małym gospodarstwie rolnym podstawa pryzmy kompostowej powinna mieć 2m szerokości, w mniejszym 1,5m, długość pryzmy zależna jest od nawożonej powierzchni: 3-4m na 100m2. Podstawę pryzmy należy odpowiednio przygotować, otaczając ją najlepiej krawężnikiem. Podstawa powinna być lekko spadzista - przekrój dachowy - w obie strony aby możliwy był odpływ wody deszczowej, i powinna być co najmniej do głębokości 25-30cm gliniasta. Glina umożliwia dżdżownicom łatwe przechodzenie z `przerobionego' do nowego kompostu i chroni je przed zimnem. Tego typu podstawy powinny być dwie, położone tuż obok siebie, ponieważ po okresie `przerobu' pryzmy przez dżdżownice, co jest widoczne przez jej zapadnięcie się w sobie, pryzmę należy przemieszać i ustawić do ostatecznego uzyskania kompostu przez mikroorganizmy; w sumie okres tworzenia się wynosi 6-8 ciepłych tygodni; podczas zimy i wczesnej zimnej wiosny życie organiczne w pryźmie zamiera.
warunki atmosferyczne:
Największy problem przy `produkcji' kompostu sprawia zbyt duża ilość opadów deszczu - za dużo wilgoci oznacza za mało powietrza, za mało powietrza i niska temperatura powoduje rozwój bakterii gnilnych. Srednia roczna opadów 600-700 mm jest prawidłową ilością dla kompostu. W przypadku większych ilości opadów powinno się kompost przykryć, dobra jest folia z bezchlorowego polietylenu z blaszanymi pierścieniami na końcach, w które można wbić `śledzie'. W suchym kompoście azot utlenia się do nitratu; przy braku powietrza i w wilgoci proces ten odwraca się, zamiast rozkładu następuje gnicie.
Składniki:
części roślinne: W skład kompostu powinny wejść zarówno części zielone roślin, jak i zdrewniałe, a więc zarówno łodygi, jak i badyle i gałęzie drzew, ważne, aby były one rozdrobnione do wielkości wióra, tzn. pocięte i zmiażdżone, części zielone roślin powinny być w momencie zamieszania masy kompostowej zroszone wodą, czyli być tak wilgotne jak po deszczu lub rosie. Opadłe świeże, skórowate liście jak np. klonu nie nadają się do kompostowania i muszą leżeć do czasu ich podbutwie
nia, ponieważ inaczej ulegają sklejeniu i tworzą nierozkładalne pakiety omijane przez dżdżownice, podobnie ma się ze świeżo skoszoną trawą, która lubi się `skluszczać'.
nawóz organiczny: azotowy, w ilości maksymalnie 200mg na 1 metr kwadratowy, może być np. mączka kostna lub dobrze rozdrobniony nawóz króliczo-owczy, lub po prostu gnojowica
wapno: Dodatek wapna do kompostu nie ma na celu zwiększenia zawartości wapna w nawożonej glebie, tylko służy do ostatecznego rozłożenia składników w samym kompoście: tak samo konieczne, jak łupki wapienne wydzielane przez dżdżownicę do jelita grubego.
glina: z wyjątkiem jedynie ziem piaszczystych i wybitnie humusowych, każda ziemia ogrodnicza i polowa jest wystarczająco gliniasta i nadaje się do kompostowania. Czy ziemia jest zbyt piaszczysta można sprawdzić za pomocą prostego eksperymentu: zacisnąć w garści naturalnie wilgotną ziemię, po otworzeniu nie powinna się rozsypać, jeżeli jednak, to jest zbyt piaszczysta.
dżdżownice: Bez tych pożytecznych istot próchnica, najlepsza ziemia uprawna, byłaby nie do pomyślenia. Pierwszym, kto miał zauważyć pożyteczność i wydajność dżdżownicy miał być Darwin: dżdżownice na żyznej łące ważą tyle samo ile krowy, które się na niej pasą. W ciągu roku dżdżownice na 1ha pola tr
ansportują na jego powierzchnię 30t ziemi z kanalików, które przy dobrej ziemi schodzą do 1m w głąb i podnoszą w ten sposób teren o 2mm. (Z tego wynika fakt, że przedmioty pozostawione na powierzchni ziemi znikają w niej po pewnym czasie.) Ziemia którą dżdżownice transportują na powierzchnię została przetworzona w ich przewodzie pokarmowym i stanowi praktycznie jednorodny humus w którym pod ciśnieniem tysięcy atmosfer związane są z sobą jony potasu, azotu, magnezu i fosforu, wiązanie to może być rozbite jedynie przez podobnie silne siły, panujące na przejściu osmotycznym korzeni włoskowatych roślin. Dlatego dla powodzenia kompostu niezastąpione są dżdżownice. Na nowym miejscu kompostowym rozkład kompostu może w związku z tym trwać dłużej, niż osiem tygodni, do momentu, aż dżdżownice się rozmnożą. Można oczywiście pomóc, dokupując taczkę kompostu od sąsiada. Z innych pomocy przyspieszających rozkład to krwawnik pospolity, achillea millefolium: "Dodanie jednego małego, posiekanego liścia przyśpieszy rozkład całej taczki kompostu.” (`Wielka księga ziół', Lesley Bremness.) Można również zacząć od `przygotowania' terenu wykładając podstawę pryzmy jesienią np. płytami chodnikowymi lub innymi płaskimi kamieniami, pod którymi gromadzą się dżdżownice.
ustawianie pryzmy:
Części roślinne powinny być ze sobę zmieszane, zanim ułożona z nich zostanie pierwsza warstwa, dlatego dobrze jest je najpierw zgromadzić po przeciwnej stronie wytyczonej podstawy pryzmy, gdzie będą rozdrobnione i zmieszane ze sobą - ”suche z mokrym i sypkie ze zbitym".
Po rozdrobnieniu i namoczeniu zielonej masy - wilgoć w pryźmie ma przypominać wyciśniętą gąbkę - należy ułożyć pierwszą warstwę o grubości ok. 20 cm. Warstwę tą należy oprószyć jak cukrem pudrem (nie więcej!) wapnem, następnie dodać nawóz organiczny (p.wyżej) i na nie warstwę gliny na `mały palec', czyli ok.7-8cm. Warstwy te należy wymieszać uderzając je na płask widłami. Po tej pierwszej należy ułożyć dalsze warstwy według tej samej procedury do wysokości ok. 1m, pryzma ma się zwężać ku górze - jak to pryzma. Sztuką jest oczywiście na początek ocenienie jaki długi ma być ten pierwszy kawałek, co zależy od ilości materiału na budowę, w następnych tygodniach pryzma będzie się sukcesywnie wydłużać, podczas gdy życie organiczne w niej spowoduje jej `zużycie' i opadnięcie poczynając od jej początku.
Na koniec pryzma otrzymać musi jeszcze tylko skórę. Musi być ona wiatroszczelna, ale przepuszczać powietrze i parę wodną. Najlepiej sprawdziła się powłoka ze skoszonej trawy. Trawa powinna być skoszona tak, aby nie zawierała nasion, czyli przed kwitnieniem, lub późną jesienią. Część trawy zostanie wciągnięta przez dżdżownice, reszta ulegnie sfilcowaniu i gwarantować będzie prawie stałą wewnętrzną temperaturę 18 stopni.
przemieszanie pryzmy (opcjonalne): Podczas, gdy z jednej strony pryzma staje się coraz dłuższa, jej początek zaczyna opadać: dżdżownice wykonały swoją pracę i przeniosły się dalej. Nadszedł czas na przemieszanie kompostu - w tym celu przygotowaliśmy drugą o takich samych rozmiarach podstawę. Mieszanie należy zacząć od góry przeciągając sfilcowaną warstwę trawy na sąsiednią podstawę i kontynuować według zasady: z góry na dół, z dołu do góry, z wnętrza na zewnątrz i odwrotnie. Kompost jest gotowy, jeżeli jedynie drewniane części zachowały swoją formę, (bez lub z przemieszaniem), może być wówczas stosowany do nawożenia.
Stosowanie niedojrzałego kompostu do ziemi daje zamiast nitratu amoniak, zamiast sulfatu sulfid, czyli trucizny i sprzyja rozmnażaniu się szkodników, można go stosować wyłącznie nawierzchniowo!
KOMPOST NA GRZADCE, POLU I W SADZIE
Każda ziemia ma `swoje' rośliny, dlatego przy uprawach rolnych zasadą jest cierpliwość i obserwacja, pojawiające się - mimo stosowania kompostu - szkodniki mogą być wynikiem albo złego miejsca (za mało słońca, za dużo słońca, za wilgotno, za sucho itp.), pochodzenia sadzonek nasion z intensywnej, opartej na chemizacji hodowli lub samej glebie, która jeszcze nie jest 100% ożywiona. W przypadku jarzyn można szybciej ocenić, jakie czynniki wpływają na ich osłabienie, w sadzie należy uzbroić się w cierpliwość nieraz na lata. Przy czym rzeczy `niezwykłe' dzieją się już po pierwszym roku podawania kompostu do gleby. Dlatego jest niemożliwością podanie w paru linijkach pewnych recept na powodzenie rolnictwa opartego na `żywym kompoście'. Możliwe jest jedynie parę uwag, a reszta pozostaje domeną eksperymentowania i cierpliwości.
Przed użyciem kompost należy przerzucić przez sito o szerokości oczek ok. 1,5cm.
na grządce i na polu
Zaraz po zbiorach ziemię należy zdziergać widłami, lub podobnym narzędziem, do głębokości 18-20cm, ZIEMI NIE ODWRACAC! Górną warstwę o głębokości 6-8cm należy skruszyć za pomocą łamacza gleby i gleba jest przygotowana pod nawiezienie kompostu. Normalnie daje się na grządki jesienią warstwę kompostu o grubości na `mały palec', wiosną dodatkowo dla `pożeraczy' nawóz organiczny z mączki kostnej. Kompost należy zmieszać ze zruszaną górną warstwą ziemi, najlepiej przy pomocy łamacza gleby i grządka lub pole są gotowe pod zasiew i sadzenie.
Pod ziemniaki kompost wkładany jest do zrobionej bruzdy, na to sadzone są kiełki i przysypywane ziemią. Ziemniaki okopuje się tylko raz i pozostawia do zbiorów zarośnięte chwastami.
Pod krzewy (agrest, porzeczki itp.), kompost dawany jest jesienią i przykrywany skoszoną trawą, nie za grubo, aby nornice i myszy nie zostały zwabione ciepłym legowiskiem na zimę.
w sadzie
Pod drzewa również raz do roku jesienią. Warstwę kompostu należy przykryć liśćmi lub trawą, również nie za grubo (p. wyżej) już we wrześniu, kiedy `ziemia jest jeszcze ciepła'. Przy czym sam kompost w sadzie nie wystarcza. W sadzie sprawdza się również wykoszenie w promieniu do 1m dookoła pnia, na to miejsce narzucana jest skoszona trawa, jest to sposób na zagnieżdżenie dżdżownic.