Charakterystyka metody grupowej
Grupą nazywamy każde zrzeszenie ludzi, które w świadomości tych ludzi stanowi odrębną całość, tak więc stosując metodę grupową, wychowawca ma przed sobą zespolony przez wspólny cel zbiór osób - prowadzi on dialog nie z pojedynczymi jednostkami, a całą grupą. Talent wychowawczy wyrażać się będzie w umiejętności kierowania grupą oraz takiego oddziaływania na nią, aby wszyscy członkowie grupy (nie tylko nauczyciel) stali na straży przyjętych przez siebie zasad i zadań.
Aleksander Kamiński dokonał następującego grup ze względu na specyfikę stosownych w nich metod pracy:
grupa rozwojowo - wychowawcza → służy jednostkom prawidłowo funkcjonującym społecznie (przykładem mogą być domy kultury, instytucje edukacyjno - rekreacyjne, organizacje młodzieżowe); grupa taka wspiera rozwój osobowości jednostek, które identyfikują się z wyznawanymi przez jej członków wartościami i celami
grupa rewalidacyjna → zachodzi w niej oddziaływanie na jednostki społecznie lub fizycznie niedostosowane, w taki sposób, by usprawnić ich funkcjonowanie; nastawienie na profilaktykę niedostosowania społecznego (placówki opiekuńczo - wychowawcze, kulturalno - oświatowe)
grupa psychoterapeutyczna → służy usprawnianiu społecznego i psychicznego funkcjonowania jednostek przy wykorzystaniu technik z działu psychologii klinicznej w odniesieniu do lżejszych przypadków (poradnie specjalistyczne, placówki opiekuńczo - wychowawcze)
Metoda pracy socjalnej - metoda grupowa
Proces grupowy przechodzi następujące, stałe etapy rozwoju
1. TWORZENIE SIĘ GRUPY - zachodzą tutaj następujące zjawiska i procesy podejmowane i kierowane przez wychowawcę grupy:
→ poznanie środowiska, z które powstała dana grupa
→ rozpropagowanie celów grupy
→ ułatwianie wzajemnego poznawania się przez współdziałanie
→ wyjaśnienie celu tworzenia grupy oraz dyskusja na temat oczekiwań poszczególnych członków
→ przedstawienie praw i zasad obowiązujących w grupie oraz wzajemnych zobowiązań (relacja: placówka - pracownik, prowadzący grupę - grupa)
→ zawarcie "kontraktu"
→ dyskusja z uczestnikami na temat programu i metody pracy
→ przedstawienie własnej koncepcji swojej roli i sposobu pracy z grupą
→ kształtowanie norm i wartości grupowych (np. przez przedstawienie założeń wzajemnej pomocy i współodpowiedzialności za ewentualne sukcesy i porażki na drodze do celu)
→ umożliwienie zaistnienia wszystkim członkom na forum grupy
2. STABILIZACJA STRUKTURY I NORM GRUPOWYCH - grupa "dociera się", następuję kształtowanie się jej sposobu funkcjonowania:
→ jednostki podejmują działania służące zapewnieniu im swojego miejsca w strukturze grupy
→ u członków grupy pojawia się niepewność co zysków jakie mogą oni mieć z uczestnictwa w grupie
→ wprowadzanie modelowania (wzór dla członków grupy), trenowania (kierowanie, instruowanie) i kształcenia
→ racjonalizacja i uniwersalizacja problemu, czyli uświadomienie sobie faktu, iż niektóre skomplikowane problemy można rozwiązać metodą "krok po kroku"
→ wprowadzenie pisma w życie grupy - robocze zapisy pozwalają w lepszy sposób zobaczyć to, co zostało już osiągnięte, oraz kolejne cele
Papierowe techniki rozwiązywania problemów:
techniki inscenizacyjne, takie jak: psychodrama, socjodrama - pozwalają lepiej zrozumieć pewne procesy, ułatwiają komunikację
techniki socjometryczne - umożliwiają poznawanie, zmianę wewnętrznych relacji w grupie
zabawy grupowe
3. AKCEPTACJA I REALICACJA CELU GRUPY - zaczyna się współdziałanie jej członków, którzy uczestniczą w podejmowaniu wspólnych decyzji
4. OCENA EFEKTÓW DZIAŁANIA I DECYZJA O DALSZYM ISTNIENIU GRUPY - "zobaczmy gdzie jesteśmy" - dyskusja, zapiski na papierze, wypełnianie kwestionariuszy, wypowiadanie opinii; zakres i wyniki powinny być przedyskutowane ze wszystkimi członkami. Następuje tu ocena oraz zakończenie działalności grupy. Celem jest podtrzymywanie i generowanie zmian, budowanie samopomocowego systemu wsparcia, służenie radą, przykładem, wsparciem emocjonalnym dla członków grupy.
Prowadzący zajęcia powinien czuwać nad realizacją celów poprzez intensyfikowanie współpracy; stosuje następujące metody:
dzielenie się informacjami, pomysłami, wrażeniami i uczuciami, które dotyczą wspólnych spraw grupy
pomoc w współodpowiedzialności członków za grupę
gromadzenie wiadomości dotyczących poszczególnych zdarzeń i trudności przez uczestników
wspólne podejmowanie decyzji i rozwiązywanie problemów
wspólne śledzenie i ocena efektów podjętych decyzji i realizacji planu działania
W celu zwiększania produktywności grupy prowadzący podejmuje stosowne działania:
stosowanie informacji zwrotnych
orientacja na problem ("drążenie")
przyjmowanie tymczasowych założeń ("a co jeśli?" - refleksje w stosunku do problemu)
upowszechnienie wątpliwości lub uwag poszczególnych osób całej grupie (wymiana informacji prowadzi do poszerzenia pola danych)
wsparcie jednostki lub podgrupy (poprzez pochwałę)
reorganizacja
w sytuacjach trudności i konfliktów → rozładowane przez zmianę tematu
wprowadzenie języka grupy
ustanawianie granic działania (czasowych, językowych itp.)