Prawo finansowe 04/04/05

Zasady działania środków specjalnych:

Aby mógł być utworzony środek specjalny musi być jednostka budżetowa.

Środki specjalne- to środki, które są jedynie finansowe, gromadzone przez jednostki budżetowe na wyodrębnionych rachunkach bankowych. Można je utworzyć gdy będzie podjęta odrębna ustawa bądź uchwała stosownych jednostek stanowiących.

Środek specjalny może być powołany także:

• na zasadzie zapisu w postaci spadku bądź darowizny, jeśli ma to postać pieniężną

• z tytułu odszkodowań i wpłat za utracone, uszkodzone mienie oddane jednostce budżetowej w zarząd bądź użytkowanie

• z tytułu sprzedaży zapasów środków materiałowych przechowywanych w celach mobilizacyjnych

Przeznaczenie środków specjalnych:

1. na cele wskazane w ustawie lub uchwale

2. na cele wskazane przez darczyńcę lub spadkobiercę

3. na remont bądź odtworzenie mienia

Funkcjonowanie środków specjalnych odbywa się w oparciu o plan finansowy, który sporządza się na okres, w którym będą one wydatkowane z uwzględnieniem wynagrodzeń i składników naliczonych od wynagrodzeń oraz wydatków inwestycyjnych.

Fundusz celowy- fundusz ustawowo powołany przed dniem wejścia w życie ustawy, którego przychody pochodzą z dochodów publicznych, a wydatki przeznaczone są na realizację wyodrębnionych zadań.

Fundusz celowy może działać jako osoba prawna, lub stanowić wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje organ wskazany w ustawie tworzącej fundusz.

Fundusz celowy, który realizuje zadania wyodrębnione:

• z budżetu gminy, powiatu, województwa jest funduszem celowym gminy, powiatu, województwa

• z budżetu państwa jest funduszem celowym państwowym

Podstawą funkcjonowania jest roczny plan takiego funduszu. Wydatki mogą być wykonywane tylko w ramach posiadanych środków finansowych, które obejmują:

• bieżące przychody

• dotacje z budżetu państwa bądź z budżetu jednostek samorządu terytorialnego

• środki z okresów poprzednich (po zakończeniu roku, środki niewykorzystane pozostają)

fundusze celowe mogą zaciągać kredyty i pożyczki, jeżeli stanowi tak ustawa tworząca fundusz. Generalne zasady funkcjonowania określa ustawa tworząca , bądź rozporządzenie ministra, który będzie dany fundusz nadzorował.

Fundusz celowy ma luźny związek z budżetem państwa ze względu na sprecyzowane źródła finansowania w trakcie tworzenia funduszu, którymi mogą być:

• obowiązkowe składki

• obowiązkowy odpis z tytułu podatku

• dotacje z budżetu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego

• inne

Pieniądze z funduszu celowego mają z góry określone przeznaczenie

Plus: wszystko co zaplanowane jest realizowane

Minus: czasem brak środków na nagłe, niezaplanowane potrzeby

W Polsce obecnie jest 14 funduszy celowych, min:

Fundusz Pracy; NFZ; Fundusz Ubezpieczeń Społecznych

• jednostka budżetowa - bardzo mocno powiązana z budżetem państwa

• 
  
  zakład budżetowy

• gospodarstwo budżetowe

• środki specjalne

• fundusz celowy - jednostka parabudżetowa

Agencje rządowe:

• powstały na początku lat 90-tych, w czasie transformacji systemowej, na rzecz przekształceń własnościowych

• wiele agencji „umiera” po wykonaniu zadań

• mają majątek do rozdysponowania

• powołane w ściśle określonych celach

• w ustawie z 1997r. o finansach publicznych nie ma mowy o agencjach rządowych jako formie organizacyjno- prawnej

Fundacje:

• nie mogą być powoływane przez Skarb Państwa (zgodnie z art. 23 ustawy o finansach publicznych)

• organizacje non -profit

Przedsiębiorstwa państwowe:

• wydzielony majątek

• osoba prawna

• samofinansujące się

• same odpowiadają za zobowiązania podatkowe

• w przypadku likwidacji, pieniądze wracają do SP

W kwestii finansów publicznych nadrzędny jest budżet rozumiany jako plan finansowy przyszłego okresu, który uwzględnia przychody, dochody, wydatki i rozchody. Z punktu widzenia prawnego budżet państwa jest ustawą, a budżet jednostek samorządu terytorialnego jest uchwałą.

Państwowy dług publiczny

-wiąże się z budżetem gdyż w budżecie mamy zestawienie planowanych dochodów, przychodów, wydatków i rozchodów. Gdy w budżecie wysokość wydatków przekracza wysokość dochodów, wtedy mamy do czynienia z deficytem budżetowym. Jest to zjawisko pojawiające się w trakcie roku budżetowego. W trakcie realizacji roku budżetowego, często dochodzi do zachwiania równowagi w budżecie, ponieważ trudno jest skorelować terminy wpływów budżetowych z terminami wydatków. Wtedy pojawia się deficyt obrotów bieżących. Rodzi to zapotrzebowania pożyczkowe o charakterze przejściowym. Gdy na koniec roku budżetowego odnotujemy wydatki większe od dochodów oraz przychodów, to rok ten zamknięty jest deficytem, który pokrywany jest z kredytów zaciąganych przez państwo na rynku krajowym i zagranicznym. Te zobowiązania nie są już krótkoterminowe. W ten sposób powstaje dług publiczny.

Ustawa o finansach publicznych wyznacza określone procedury działania w zakresie finansowania potrzeb gotówkowych budżetu państwa, oraz wprowadza ustawowe ograniczenia w zakresie generowania długu publicznego. Finansowanie potrzeb gotówkowych budżetu państwa zależy od tego jaki deficyt będziemy chcieli pokryć. Generalnie następuje ono poprzez emisję i sprzedaż Skarbowych Papierów Wartościowych. Opiewają one na świadczenia pieniężne lub niepieniężne, do których będzie miał prawo właściciel takiego papieru. Skarb Państwa odpowiada za zobowiązania ze Skarbowych Papierów Wartościowych całym majątkiem.

Skarbowe Papiery Wartościowe to:

1. bony skarbowe (krótkoterminowy deficyt)

2. obligacje skarbowe (deficyt planowany)

3. skarbowe papiery wartościowe

bon skarbowy- krótkoterminowy papier wartościowy oferowany do sprzedaży w kraju na rynku pierwotnym z dyskontem i wykupywany według wartości nominalnej po upływie okresu na jaki został wyemitowany (co najwyżej rok)

obligacja skarbowa- papier wartościowy oferowany do sprzedaży w kraju i za granicą oprocentowanym w postaci dyskonta lub odsetek. Wykupywana jest ona po upływie określonego terminu, ale nie krótszego niż 1 rok.

skarbowy papier oszczędnościowy- jest skarbowym papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży wyłącznie osobom fizycznym, może być wyłączony z obrotu na rynku wtórnym o ile ogólne warunki emitowania tak stanowią

Minister finansów ma obowiązek kontroli długu publicznego oraz reagowania na nadmierne jego powstawanie w postaci wdrażania strategii zarządzania długiem publicznym aby z przyjętych zobowiązań państwo mogło się wywiązać, a jednocześnie nie doprowadziłoby to do złamania Konstytucji oraz ustawy o finansach publicznych, gdzie zapisane jest że dług publiczny nie może przekroczyć 60% PKB. Minister finansów ma w tym celu obowiązek podjęcia określonych procedur ostrożnościowych i sanacyjnych, gdyż dług publiczny, gdy dług publiczny oscyluje miedzy 50-60 % PKB. Gdy poziom długu publicznego osiąga 55-60 % Rada Ministrów wdraża procedury sanacyjne, zawierające:

• określenie przyczyn generowania długu,

• przedsięwzięcia, które maja je ograniczyć,

• 3 letnią prognozę sytuacji ekonomicznej w państwie

Jeżeli dług publiczny jest większy równy 60% PKB, to budżet ,następnego roku musi być budżetem bezwzględnie zrównoważony.

3

jednostki pozabudżetowe

różny cel przeznaczenia i okres wykupu

---