OCHRONA PETYTORYJNA

• realizowana zarówno w ius civile (rei vindicatio, actio negatoria) jak i ius gentium (actio publiciana)

• środkami ochrony były skargi (actiones) a postępowania miało charakter procesu

• w postępowaniu badano stan prawny rzeczy

Nazwa skargi	Legitymacja czynna	Legitymacja bierna	Dowody	Wynik postępowania
LEGIS ACTIO SACRAMENTO IN REM / REI VINDICATIO Actio ad exhibendum (dla ruchomości) i interdictum quem fundum (dla nieruchomości) - o okazanie spornej rzeczy dla celów procesu	Właściciel kwirytarny pozbawiony posiadania rzeczy	Przy legis actio sacramento in rem: posiadacz rzeczy powołujący się na przysługujące mu prawo do rzeczy, musiał dokonać contravindicatio Przy rei vindicatio: każdy posiadacz, także ficti possessores (osoby, które podstępnie zniszczyły rzecz będącą przedmiotem sporu aby uniknąć procesu lub ściągnęły na siebie proces aby umożliwić innej osobie dokończenie biegu zasiedzenia rzeczy)	Przy legis actio sacramento in rem: obie strony udowadniają własność ex iure Quiritium aż do nabycia pierwotnego lub nabycie własności przez zasiedzenie Przy rei vindicatio: tylko powód udowadnia własność ex iure Quiritium aż do nabycia pierwotnego lub nabycie własności przez zasiedzenie a pozwany korzysta z domniemania, iż jego posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym	Przy legis actio sacramento in rem: wygrywa strona, której sacramentum okazało się iustum tj. udowodniła lepsze prawo do rzeczy Przy rei vindicatio: jeżeli powód przeprowadzi dowód na własność ex iure Quiritium aż do nabycia pierwotnego lub nabycie własności przez zasiedzenie wygrywa, jeżeli nie, to wygrywa pozwany
ACTIO NEGATORIA	Właściciel kwirytarny, którego uprawnienia były naruszane w inny sposób, niż poprzez pozbawienie go posiadania rzeczy	Osoba naruszająca własność powoda i powołująca się na przysługujące jej prawo do naruszeń lub uniemożliwiająca właścicielowi spokojne korzystanie z jego rzeczy (immissiones)	Powód udowadnia własność ex iure Quiritium aż do nabycia pierwotnego lub nabycie własności przez zasiedzenie i fakt jej naruszenia; Pozwany udowadnia istnienie przysługującego mu prawa do korzystania z własności powoda	Powód wygrywa, jeżeli udowodni że jest właścicielem ex iure Quiritium aż do nabycia pierwotnego lub nabycie własności przez zasiedzenie i pozwany nie udowodni, że ma prawo korzystać z własności powoda; Pozwany wygrywa, jeżeli powód nie udowodni prawa własności albo powód udowodni że jest właścicielem ale pozwany udowodni, że ma prawo naruszać własność powoda
Nazwa skargi	Legitymacja czynna	Legitymacja bierna
ACTIO PUBLICIANA Exceptio rei venditae ac traditae i exceptio iusti domini	Właściciel bonitarny, właściciel kwirytarny, peregryn	Posiadacz rzeczy	1. Formułka skargi zawierała fikcję upływu terminu niezbędnego do nabycia własności rzeczy przez zasiedzenie a w przypadku peregrynów fikcję obywatelstwa rzymskiego	2. Skarga dawała ochronę względną tj. skuteczną wobec gorzej uprawnionego: Jeżeli procesował się właściciel kwirytarny i bonitarny, lepiej uprawniony był właściciel kwirytarny, chyba, że to od niego właściciel bonitarny nabył nieformalnie res mancipi; Jeżeli procesowało się dwóch właścicieli bonitarnych, którzy nabyli rzecz od tego samego zbywcy wygrywał ten, który nabył pierwszy (prior tempore potior iure); Jeżeli procesowało się dwóch właścicieli bonitarnych, którzy nabyli rzecz od różnych zbywców wygrywał aktualny posiadacz rzeczy w chwili litis contestatio

Pozostałe środki ochrony własności ze stosunków sąsiedzkich:

1. Actio aquae pluviae arcendae - skarga z ustawy XII Tablic o przywrócenie naturalnego spływu wody deszczowej

2. Actio finium regundorum - skarga o ponowne wytyczenie confinium tj. pasa o szerokości 5 stóp stanowiącego naturalne rozgraniczenie nieruchomości

3. Operis novi nuntiatio - zakaz wznoszenia nowej budowli na gruncie sąsiednim, gdyż jej budowa zagrażała szkodą lub uniemożliwiała wykonywanie służebności

4. Cautio damni infecti - zabezpieczenie w formie cautio przed szkodą grożącą z gruntu sąsiedniego

OCHRONA POSESORYJNA

• realizowana w prawie pretorskim

• postępowanie miało charakter nieprocesowy, środkami ochrony były interdicta

• w postępowaniu nie badano stanu prawnego rzeczy ale jedynie ostatni stan posiadania i fakt jego naruszenia, wygrana dawała lepszą pozycję w sporze o własność

INTERDICTA - restitutoria (o przywrócenie stanu poprzedniego)

• exhibitoria (o okazanie rzeczy)

• prohibitoria (o wydanie zakazu naruszania)

INTERDICTA - simplicia (strony występują w charakterze powoda i pozwanego) - wszystkie interdicta restitutoria i exhibitoria

- duplicia (położenie stron jest równe)

Interdicta adipiscendae possessionis - służące do nabycia posiadania	Interdictum salvianum - o wejście w posiadanie zastawionego inwentarza przy zastawie umownym na inwentarzu Interdictum quorum bonorum - dla dziedzica prawa pretorskiego (bonorum possessor) o wejście w posiadanie spadku
Interdicta retinendae possessionis - służące do utrzymania naruszonego posiadania; należały do grupy interdicta duplicia, prohibitoria, zakazywały użycia siły (vim fieri veto)	Interdictum uti possidetis - dla ochrony posiadania nieruchomości Interdictum utrubi - dla ochrony posiadania ruchomości (głównie zbiegłych niewolników)	Przy posiadaniu utrzymywał się ten, kto w chwili wydania interdyktu był posiadaczem niewadliwym Przy posiadaniu utrzymywał się ten, kto przez większą część roku od wydania interdyktu był posiadaczem niewadliwym
Interdicta recuperandae possessionis - do odzyskania utraconego posiadania, należały do grupy restitutoria	Interdictum unde vi - dla niewadliwego posiadacza wyzutego siłą z posiadania Interdictum de vi armata - dla posiadacza, nawet wadliwego, którego siłą zbrojną pozbawiono posiadania Interdictum de precario - dla właściciela rzeczy, któremu prekarzysta nie chciał zwrócić rzeczy oddanej w precarium	Przy posiadaniu utrzymywał się posiadacz niewadliwy Przywracano posiadanie zabrane siłą zbrojną nawet jeżeli wyzuty z posiadania był posiadaczem wadliwym