Pamięć
Pamięć jest to zdolność do rejestrowania i ponownego przywoływania wrażeń zmysłowych, skojarzeń czy informacji.
Procesy pamięciowe:
- zapamiętywanie
przechowywanie
przypominanie (mimowolne, dowolne).
Rodzaje pamięci:
świeża (krótkotrwała)
trwała (długotrwała).
Cechy pamięci:
- Szybkość zapamiętywania,
- Trwałość pamięci- zdolność do długotrwałego przechowywania informacji,
- Wierność pamięci- dokładność odtwarzania, zgodność informacji z rzeczywistym stanem rzeczy,
- Gotowość pamięci- zdolność do szybkiego odtwarzania zapamiętanych informacji (może być zaburzona przez silny stres).
Pamięć jest procesem, w wyniku którego kodujemy, utrzymujemy i przywołujemy informacje.
Procesy zapamiętywania, utrzymywania i odtwarzania informacji są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania pamięci, jednak nie mówią nic o tym, w jaki sposób materiał dostaje się do pamięci. Dlatego wielu psychologów sugeruje, że istnieją różne etapy (bloki), przez które informacja musi przejść, jeśli ma być zapamiętana.
Według jednej z najbardziej wpływowych teorii (Atkinsona i Shiffrina) istnieją trzy bloki pamięci, które różnią się od siebie pełnioną funkcją oraz czasem przechowywania informacji. Są to: pamięć sensoryczna, pamięć krótkotrwała (świeża, operacyjna) i pamięć długotrwała (trwała).
Pamięć sensoryczna:
Bodźce takie jak: błyskawica, trzask łamanej gałązki, ukłucie igłą;
Może przechowywać informacje tylko przez bardzo krótki czas: 1-4 sekundy (jeśli w tym czasie materiał nie dostanie się do pamięci krótkotrwałej - zanika);
Wydawało się niemożliwym znalezienie dowodu na istnienie takiej pamięci, ponieważ nowe informacje zastępują stare zanim osoba zdąży o nich powiedzieć.
Pamięć krótkotrwała:
Informacja przechowywana w pamięci sensorycznej jest nieprzetworzona - z tego względu nie ma większego znaczenia. Aby nabrać sensu i zostać przechowaną, informacja taka musi przejść do pamięci krótkotrwałej. Tutaj materiałowi nadawane jest wstępne znaczenie.
Jej pojemność jest ograniczona (informacje zanikają po upływie kilku sekund, o ile nie są aktywnie podtrzymywane).
Znana jest ilość informacji, która może zostać przechowana w pamięci krótkotrwałej. Równa jest ona siedmiu jednostkom (z odchyleniem +/- dwie jednostki). Jednostką mogą być dowolne elementy tworzące pewne jednostki. Może to być ciąg dowolnych siedmiu liter, siedmiu słów, obrazów.
Pamięć długotrwała:
Istnieją dwa rodzaje wiedzy gromadzonej w pamięci długotrwałej: ogólna wiedza o świecie (obejmuje fakty, pojęcia i sądy) oraz pamięć o zdarzeniach z osobistej przeszłości, doświadczonych w określonym czasie i miejscu.
Pamięć długotrwała zbudowana jest z kilku części. Istnieje podział pamięci długotrwałej na pamięć deklaratywną i proceduralną.
pamięć deklaratywna (faktograficzna) - zawiera świadomą wiedzę o różnych faktach, semantyczną i epizodyczną, którą możemy zakomunikować słownie (nazwy, daty).
pamięć proceduralna (niedeklaratywna) - obejmuje wiedzę praktyczną, ujawniającą się w działaniu, dotyczącą umiejętności; dotyczy umiejętności i nawyków ruchowych (np. jak wiązać krawat, jeździć na rowerze)
U pacjentów z uszkodzoną strukturą hipokampa występuje amnezja następcza ograniczona do pamięci deklaratywnej, przy zachowanej pamięci proceduralnej.
Tulving dokonał podziału pamięci deklaratywnej na semantyczną i epizodyczną.
pamięć semantyczna - odnosi się do ogólnej wiedzy o świecie, jak również zasad logicznego dochodzenia faktów (dzięki niej pamiętamy, że 2+2=4, że główne wydanie Wiadomości jest o 19.30, itd.);
pamięć epizodyczna - dotyczy faktów z życia jednostki, tego, co zrobiliśmy i czego doświadczyliśmy (dzięki niej pamiętamy pierwszą randkę, pierwszy upadek z roweru, lub maturę);
Od połowy lat 80. pojawił się pomysł podziału pamięci długotrwałej na pamięć jawną (explicite) i pamięć utajoną (implicite).
pamięć jawna - często jest utożsamiana z pamięcią deklaratywną, wielu badaczy uznaje je za synonimy;
pamięć utajona - utożsamiana z proceduralną pamięcią, w jej obrębie wyróżnia się liczne podsystemy: umiejętności motoryczne i poznawcze, warunkowanie klasyczne, torowanie; Cechą wspólną podsystemów jest to, że ich treść pozostaje niedostępna świadomości, ale poza tym funkcjonują one odrębnie.
Zaburzenia pamięci
Nadczynność pamięci- zdolność do bardzo szybkiego zapamiętywania i wzmożona gotowość pamięci. Występuje wraz ze wzmożonym napięciem emocjonalnym. Może być objawem patologii procesów poznawczych lub choroby psychicznej.
Niedoczynność pamięci- osoba stara się zapamiętać, a nie może, nie jest w stanie skoncentrować się nad określonym materiałem. Często powodami są nerwice, silne napięcie lękowe - zaburzenia pamięci czynnościowe; lub zmiany w OUN.
Zafałszowanie pamięci- zaburzenia w następstwie utraty świadomości, występuje luka pamięciowa od momentu utraty przytomności do jej odzyskania. W celu jej wypełnienia osoba konfabuluje (np. w psychozie Korsakowa).
Złudzenia - zniekształcone przypominanie
Omamy pamięciowe- przypominanie sobie faktów, które nigdy nie miały miejsca w rzeczywistości.
Zjawiska typu de ja vu - poczucie, że coś się już widziało, mimo że nie miało to miejsca.
1