Środowisko - ogół czynników wpływających na osobnika w całym okresie jego życia. Wyróżniamy środowisko biotyczne i abiotyczne.
Ekologia - nauka zajmująca się wzajemnymi zależnościami między żywymi organizmami lub ich grupami oraz między nimi a środowiskiem życia.
Autekologia - zajmuje się poszczególnymi populacjami i gatunkami.
Synekologia - zajmuje się zespołami różnych gatunków tworzących pewne całości (np. biocenozami).
Pojęcie ekologia można rozpatrywać na co najmniej 3 poziomach:
Naukowym - odkrywanie praw rządzących na Ziemi;
Filozoficznym (światopoglądowym) - ekologia, jako sposób myślenia o otaczającym nas wszechświecie w aspekcie antropocentrycznym (człowiek jest najważniejszym bytem) oraz biocenotycznym (człowiek, jako element przyrody, będącej wartością samą w sobie);
Inżynierskim - zastosowanie wiedzy ekologicznej w kształtowaniu otaczającej nas przyrody.
Populacja - (w sensie ekologicznym) zbiór osobników należących do jednego gatunku, zamieszkujących dany obszar i powiązanych ze sobą funkcjonalnie oraz komunikujących się ze sobą, a przez to mających cechy grupy. Populacja przejawia cechy całej grupy, a nie tylko pojedynczych osobników.
Biocenoza - sumaryczna pula osobników wszystkich populacji, grup
i jednostkowych organizmów występujących na danym terenie. Osobniki te występują w określonym środowisku abiotycznym (biotopie) i wzajemnie na siebie oddziałują.
W biocenozie możemy wyróżnić np. fitocenozę - rośliny, mykocenozę - grzyby, zoocenozę - zwierzęta, entomocenozę - owady, dendrocenozę - drzewostan.
Cechy biocenozy:
1) Charakterystyczny skład gatunkowy - niemal stałe, powtarzalne współwystępowanie różnych organizmów we względnie charakterystycznych układach i proporcjach zarówno ilościowych, jak i jakościowych.
2) Pełność składu gatunkowego - nie tylko kompletność zespołów organizmów, ale także całkowite ukształtowanie dwóch grup: producentów i konsumentów.
W biocenozach w pełni ukształtowanych nie ma już miejsca na nowy gatunek.
Układy biocenotyczne niepełne określane są mianem biocenoz kadłubowych (obszary zdegradowane pod względem przyrodniczym).
Ekosystem - układ ekologiczny na danej przestrzeni, którego granice są z reguły nieostre (płynne).
Układ ten charakteryzuje się:
• w ekosystemach lądowych - względnie jednorodnymi,
• w ekosystemach wodnych - zróżnicowanymi
warunkami biotopu (środowiska abiotycznego), w którym żyją i funkcjonują organizmy żywe (biocenoza).
W ekosystemie wyróżnia się dwa poziomy organizmów:
• producenci - autotrofy,
• konsumenci - heterotrofy.
Producenci i konsumenci tworzą:
troficzne zależności liniowe - łańcuchy pokarmowe oraz sieci pokarmowe.
Łańcuchy pokarmowe:
1)spasania - pierwszym ogniwem są producenci, dalej konsumenci I rzędu
( roślinożercy), konsumenci II rzędu ( drapieżcy, pasożyty), konsumenci dalszych rzędów;
2) detrytusowy - początek stanowią wszystkie szczątki organiczne, dalej drobne organizmy żyjące w podłożu, odżywiające się martwą materią organiczną (detrytusem), kolejne ogniwa - jak w łańcuchu spasania
Ekoton - strefa przejściowa między dwoma ekosystemami. Warunki
w ekotonach są specyficzne na skutek oddziaływania sąsiadujących ekosystemów.
Jaka liczba gatunków występuje w ekotonach w stosunku do biocenoz ekosystemów macierzystych? Dlaczego ?
Ekoton cechuje bogactwo gatunkowe, gdyż występują w nim gatunki
z sąsiednich ekosystemów oraz te, które są charakterystyczne tylko dla tej strefy.
Jaka rolę pełnią ekotony?
Ekotony łagodzą przejścia między ekosystemami, spełniają funkcję buforów. Pełnią też rolę krajobrazową.
Ekosystem - układ otwarty, przez ekosystem przepływa energia i krąży materia.
Jednym z elementów skomplikowanej przemiany materii i energii
w układach przyrodniczych, w tym także w ekosystemach, są cykle biogeochemiczne.
Cykl biogeochemiczny - globalny obieg pierwiastka w przyrodzie
W cyklu biogeochemicznym wyróżniamy:
1)pulę zasobów - podstawowa część całkowitej ilości pierwiastka,
w postaci materii nieorganicznej poza ciałami organizmów żywych. Przemiany w niej zachodzące mają charakter abiotyczny.
2) pulę wymienną - część pierwiastka występująca w żywych
organizmach i ich bezpośrednim środowisku. Przemiany mają
charakter biotyczny i są znacznie szybsze.
Podział cykli ze względu na pulę zasobów:
1) Gazowe - podstawowy zapas pierwiastka znajduje się w atmosferze lub rozpuszczony w oceanach (C, N2, O2),
2) Sedymentacyjne - pula zasobów znajduje się w skorupie ziemskiej ( P, S, Fe).
EKOLOGIA I OCHRONA ŚRODOWISKA ĆW 1
1