Środowisko - ogół czynników wpływających na osobnika w całym okresie jego życia. Wyróżniamy środowisko biotyczne i abiotyczne.

Ekologia - nauka zajmująca się wzajemnymi zależnościami między żywymi organizmami lub ich grupami oraz między nimi a środowiskiem życia.

Autekologia - zajmuje się poszczególnymi populacjami i gatunkami.

 

Synekologia - zajmuje się zespołami różnych gatunków tworzących pewne całości (np. biocenozami).

Pojęcie ekologia można rozpatrywać na co najmniej 3 poziomach:

• Naukowym - odkrywanie praw rządzących na Ziemi;

• Filozoficznym (światopoglądowym) - ekologia, jako sposób myślenia o otaczającym nas wszechświecie w aspekcie antropocentrycznym (człowiek jest najważniejszym bytem) oraz biocenotycznym (człowiek, jako element przyrody, będącej wartością samą w sobie);

• Inżynierskim - zastosowanie wiedzy ekologicznej w kształtowaniu otaczającej nas przyrody.

Populacja - (w sensie ekologicznym) zbiór osobników należących do jednego gatunku, zamieszkujących dany obszar i powiązanych ze sobą funkcjonalnie oraz komunikujących się ze sobą, a przez to mających cechy grupy. Populacja przejawia cechy całej grupy, a nie tylko pojedynczych osobników.

 

Biocenoza - sumaryczna pula osobników wszystkich populacji, grup

i jednostkowych organizmów występujących na danym terenie. Osobniki te występują w określonym środowisku abiotycznym (biotopie) i wzajemnie na siebie oddziałują.

W biocenozie możemy wyróżnić np. fitocenozę - rośliny, mykocenozę - grzyby, zoocenozę - zwierzęta, entomocenozę - owady, dendrocenozę - drzewostan.

 

Cechy biocenozy:

1) Charakterystyczny skład gatunkowy - niemal stałe, powtarzalne współwystępowanie różnych organizmów we względnie charakterystycznych układach i proporcjach zarówno ilościowych, jak i jakościowych.

2) Pełność składu gatunkowego - nie tylko kompletność zespołów organizmów, ale także całkowite ukształtowanie dwóch grup: producentów i konsumentów.

W biocenozach w pełni ukształtowanych nie ma już miejsca na nowy gatunek.

Układy biocenotyczne niepełne określane są mianem biocenoz kadłubowych (obszary zdegradowane pod względem przyrodniczym).

 

Ekosystem - układ ekologiczny na danej przestrzeni, którego granice są z reguły nieostre (płynne).

Układ ten charakteryzuje się:

• w ekosystemach lądowych - względnie jednorodnymi,

• w ekosystemach wodnych - zróżnicowanymi

warunkami biotopu (środowiska abiotycznego), w którym żyją i funkcjonują organizmy żywe (biocenoza).

W ekosystemie wyróżnia się dwa poziomy organizmów:

• producenci - autotrofy,

• konsumenci - heterotrofy.

Producenci i konsumenci tworzą:

troficzne zależności liniowe - łańcuchy pokarmowe oraz sieci pokarmowe.

Łańcuchy pokarmowe:

1)spasania - pierwszym ogniwem są producenci, dalej konsumenci I rzędu

( roślinożercy), konsumenci II rzędu ( drapieżcy, pasożyty), konsumenci dalszych rzędów;

2) detrytusowy - początek stanowią wszystkie szczątki organiczne, dalej drobne organizmy żyjące w podłożu, odżywiające się martwą materią organiczną (detrytusem), kolejne ogniwa - jak w łańcuchu spasania

Ekoton - strefa przejściowa między dwoma ekosystemami. Warunki

w ekotonach są specyficzne na skutek oddziaływania sąsiadujących ekosystemów.

Jaka liczba gatunków występuje w ekotonach w stosunku do biocenoz ekosystemów macierzystych? Dlaczego ?

Ekoton cechuje bogactwo gatunkowe, gdyż występują w nim gatunki

z sąsiednich ekosystemów oraz te, które są charakterystyczne tylko dla tej strefy.

Jaka rolę pełnią ekotony?

Ekotony łagodzą przejścia między ekosystemami, spełniają funkcję buforów. Pełnią też rolę krajobrazową.

Ekosystem - układ otwarty, przez ekosystem przepływa energia i krąży materia.

Jednym z elementów skomplikowanej przemiany materii i energii

w układach przyrodniczych, w tym także w ekosystemach, są cykle biogeochemiczne.

Cykl biogeochemiczny - globalny obieg pierwiastka w przyrodzie

W cyklu biogeochemicznym wyróżniamy:

 

1)pulę zasobów - podstawowa część całkowitej ilości pierwiastka,

w postaci materii nieorganicznej poza ciałami organizmów żywych. Przemiany w niej zachodzące mają charakter abiotyczny.

2) pulę wymienną - część pierwiastka występująca w żywych

organizmach i ich bezpośrednim środowisku. Przemiany mają

charakter biotyczny i są znacznie szybsze.

Podział cykli ze względu na pulę zasobów:

1) Gazowe - podstawowy zapas pierwiastka znajduje się w atmosferze lub rozpuszczony w oceanach (C, N2, O2),

2) Sedymentacyjne - pula zasobów znajduje się w skorupie ziemskiej ( P, S, Fe).

 

EKOLOGIA I OCHRONA ŚRODOWISKA ĆW 1

1