NIEDOCZYNNOŚĆ TARCZYCY U PSÓW
Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza) - jest najczęstszym zaburzeniem endokrynologicznym u psów.
Niedoczynność tarczycy - to wieloukładowe zaburzenie przemiany materii wywołane przez niedostateczne wytwarzanie hormonów tarczycy i obniżone zaopatrzenie komórek ciała w te hormony.
Towarzyszy jej najczęściej zespół charakterystycznych objawów klinicznych:
ospałość
osłabienie
wzrost masy ciała
wyłysienia / suchość włosów
przebarwienia skóry
zmniejszenie tolerancji na zimno
zmniejszenie częstotliwości skurczów serca
brak rui u suk
Objawy te spowodowane są zaburzeniami czynności komórek wskutek niedostatecznego pobudzenia przez wytwarzane w mniejszej ilości hormony tarczycy.
Etiologia:
Niedoczynność tarczycy można podzielić na:
Niedoczynność pierwotna
jest najczęstszą formą niedoczynności, (90% przypadków)
powstaje albo na wskutek:
Uszkodzenia tarczycy
Zaburzeń rozwojowych
Zakłócenia syntezy hormonów
½ przypadków niedoczynności pierwotnej jest spowodowane limfocytarnym zapaleniem - w przebiegu którego w tkance gruczołowej spotyka się ponadto komórki plazmatyczne i makrofagi
½ natomiast powstaje wskutek atrofii idiopatycznej (nieznanego tła) - tutaj mimo braku zapalenia dochodzi do zwyrodnienia komórek nabłonka pęcherzyków tarczycy - co powoduje w efekcie zmniejszenie miąższu gruczołu, zastępowanego przez tkankę tłuszczową.
Nowotwory wywodzące się z tarczycy prowadzą najczęściej do uszkodzenia narządu, a objawy niedoczynności pojawiają się, gdy co najmniej 75% tkanki gruczołowej ulegnie zniszczeniu.
Niedoczynność wtórna
Występuje bardzo rzadko
może mieć postać:
postać przysadkową (II rzędu) - najczęściej wskutek uciskania przysadki przez nieczynny endokrynologicznie guz nowotworowy, który upośledza wydzielanie hormonów tropowych (tyreotropiny)
postać podwzgórzową (III rzędu) - u psów dotychczas nie stwierdzona. U ludzi jest powodowana niedoborem w podwzgórzu hormonu uwalniającego tyreotropinę
Występowanie:
u psów skłonność do niedoczynności tarczycy może być związana z:
rasą - częściej u ras średnich i ras dużych ( doberman, jamnik, bokser, cocker spaniel, seter irlandzki, dog niemiecki), rzadko występuje u owczarków niemieckich i mieszańców.
Wiekiem - najczęściej między 4-6 rokiem życia
Objawy kliniczne: ze względu na rolę hormonów tarczycy w metabolizmie wszystkich komórek, ich niedobór powoduje objawy ze strony wielu układów i narządów.
zmniejszenie tempa metabolizmu
wzrost masy ciała przy nie zwiększonym apetycie
ospałość i apatia
objawy ze strony skóry
symetryczne wyłysienia na tułowiu, które przenoszą się z czasem na kończyny (u ras dużych zmiany mają charakter ogniskowy i są asymetryczne)
wyłysienia końca ogona ( przypomina „ogon szczura” )
Łysienie - powstaje w skutek zaburzenia cyklu włosowego, prowadzącego do zahamowania wzrostu. Jest to spowodowane atrofią mieszków włosowych, które zatrzymują się w stadium telogenu. W badaniu histologicznym można wykazać hipertrofię lub wakuolizację mięśni przywłosowych.
hiperpigmentacja i nadmierne rogowacenie naskórka, zanik skóry - powstałe w skutek upośledzenia syntezy steroli, białek oraz spadku aktywności mitotycznej komórek
skóra staje się zimna, gruba i mniej elastyczna, gdyż zmniejsza się proliferacja fibroblastów oraz synteza kolagenu
powolne gojenie się ran - również z tego samego powodu
obrzęk śluzakowaty (myxoedema) - powstaje w skutek zwiększenia wyrzutu TSH, który pobudza wytwarzanie w skórze glikozaminoglikanów (kwasu hialuronowego). W skórze gromadzą się mukopolisacharydy wiążąc wodę.
łojotok - w skutek zaburzeń w przemianie lipidów. W surowicy zwiększa się stężenie kwasu oleinowego i linolowego, a zmniejsza się stężenie kwasu dihomo-gamma-linolenowego, arachidonowego
ropne zapalenie skóry / woskowinowe zapalenie przewodu słuchowego zewnętrznego
predyspozycja do zakażeń wtórnych - wskutek niedoboru hormonów tarczycy powstaje spadek odporności w postaci:
spadku liczby limfocytów we krwi
supresji limfocytów T i B
zaburzeń czynnościowych neutrofili - zmniejszona zdolność do adherencji i chemotaksji
obwodowe zaburzenia nerwowe - w wyniku zakłócenia funkcji brzusznych neuronów ruchowych
osłabienie spadek apetytu unikanie wysiłku
kulawizna jednej kończyny
bolesność mięśni
niezborność tylnych kończyn (podkurczenie palców + utrata pazurów)
możliwe jest porażenie jedno- lub obustronne porażenie nerwów twarzowych
zez, przechylanie głowy
zataczanie / kręcenie się w kółko
porażenie krtani - u psów ras dużych + młode psy rasy Bouvier des Fladres - objawia się zmianą głosu oraz kaszlem (nasilają się pod wpływem wysiłku)
zmniejszenie kurczliwości mięśnia sercowego (głównie lewej komory) - powstaje bradykardia zatokowa, niemiarowość
zaburzenia w syntezie, mobilizacji, degradacji:
cholesterolu hipercholesteremia, powyżej 19,4 mmol/l
fosfolipidów lipidemia
trójacylogliceroli hipertrójacyloglicerolemia
opadnięcie górnej powieki - przy obrzęku śluzakowatym na głowie
owrzodzenia rogówki - w skutek kumulacji w niej lipidów
zapalenie błony naczyniowej oka
niedokrwistość - nieregeneracyjna, normocytowa, normochromatywna - przyczyną zaburzeń erytropoezy jest zmniejszenie proliferacji komórek pnia w szpiku i zmniejszonej produkcji erytropoetyny.
zaburzenia płodności
u samców - (samce z idiopatyczną pierwotną niedoczynnością) - limfocytarne zapalenie jąder, prowadzące do bezpłodności
u samców - osłabienie libido, zmniejszenie jąder, pogorszenie nasienia
u suk - całkowita bezpłodność lub zaburzenia w cyklu jajnikowym - wydłużenie fazy międzyrurowej lub osłabienie rui.
u suk - rodzenie słabych, niezdolnych do życia zwierząt
objawy „kretynizmu”:
karłowatość nieproporcjonalna
skrzywienie kończyn
duża/szeroka głowa
duży, zwisający język
zgrubiała skóra
opóźnienie umysłowe
wole (ewentualnie)
Rozpoznanie:
Na podstawie objawów klinicznych, wyników badań hematologicznych i biochemicznych można wysunąć jedynie podejrzenie o niedoczynność tarczycy. Należy wykonać badanie endokrynologiczne.
Badanie endokrynologiczne - polegają na określeniu całkowitego stężenia czterojodotyroniny (T4, tyroksyny) lub całkowitego stężenia trójjodotyroniny (T3) w surowicy.
Badanie hematologiczne/biochemiczne: niedokrwistość normocytarna, podwyższenie stężenia lipidów (często), podwyższenie wartości kinazy kreatyninowej i enzymów wątrobowych (czasami)
Badanie RTG
przy wrodzonej niedoczynności tarczycy - a) nieprawidłowy rozwój nasad kości; b) opóźnione kostnienie i zamknięcie nasad kości; c) skrócone trzony kręgów