DWA NURTY LITERATURY BAROKOWEJ
W polskiej literaturze barokowej możemy wyodrębnić 2 nurty. Każdy z nich sięgał do innych tematów i wyrażał się w odmiennej formie poetyckiej oraz skierowany był do różnej kategorii odbiorców. Nurty te się wzajemnie uzupełniają i są one dla dzisiejszego czytelnika świadectwem różnorodności i bogactwa barokowej poezji polskiej.
a) nurt dworski
Była to literatura tworzona na bogatych dworach magnackich i królewskich przez ludzi wykształconych, o rozległej wiedzy humanistycznej, którzy doskonale opanowali warsztat artystyczny. Utwory tego nurtu pisane są poprawną polszczyzną, bez naleciałości obcojęzycznych i z ogromną dbałością o kunszt artystyczny. Nagromadzenie środków artystycznych, wyszukana forma utworu miała zachwycać czytelnika. Taki sposób pisania nazwano marinizmem od nazwiska włoskiego twórcy, którego poezja rozpowszechniała tę manierę pisarską - Giambattisty Marino.
W obrębie nurtu dworskiego można wyróżnić 2 kategorie tematyczne:
- poezja metafizyczna - twórczość wyrażająca niepokoje człowieka baroku, jego tragizm, rozdarcie wewnętrzne, niepokoje religijne, poczucie marności i znikomości życia ludzkiego
- konceptyzm - poezja opracowująca wyszukany, niezwykły, szokujący pomysł artystyczny często w formie wymyślnej figury stylistycznej stanowiącej środek wyraz dla tego pomysłu. Poezja ta była nierozerwalnie związana z życiem i obyczajowością dworu. Bardzo często mówiła o miłości i flircie.
b) nurt ziemiański (sarmacki)
Literatura tego nurtu związana była z kulturą dworków ziemiańskich, średniozamożnej szlachty. Twórcami byli najczęściej ludzie o średnim wykształceniu, bez większego przygotowania artystycznego, nieznający często dobrze zasad poetyki. Dlatego utwory pozbawione są wyszukanych środków artystycznych i charakteryzują się najczęściej prostotą wyrazu. Zazwyczaj utwory pisane były językiem potocznym (często pełnym makaronizmów, regionalizmów, a nawet i błędów językowych).
W obrębie nurtu ziemiańskiego można wyróżnić 2 kategorie tematyczne:
- literatura patriotyczna. Były to utwory krytykujące złe przejawy życia polskiej szlachty i wady narodowe. Inne utwory ukazywały wzory do naśladowania, upamiętniały wielkich bohaterów oraz słynne zwycięstwa oręża polskiego.
- codzienne życie szlachty polskiej, propagowanie życia na łonie natury, zarządzanie gospodarstwem, obyczajowość szlachecka, uroczystości rodzinne i kościelne, sejmiki, wyprawy wojenne.