1)Rola państwa w gospodarce
Najbardziej typowe przejawy roli państwa w gospodarce to:
•rola legislacyjna, czyli tworzenie prawa obowiązującego podmioty gospodarcze oraz regulującego obowiązujące między nimi zasady współdziałania i konkurencji. Przejawem roli legislacyjnej jest również stworzenie sprawnych instytucji zapewniających przestrzeganie prawa (sądy, policja, administracja);
•rola regulacyjna, czyli wpływ na otoczenie ekonomiczne, w którym działają podmioty gospodarcze. Rolę tę państwo wypełnia poprzez prowadzoną przez siebie politykę gospodarczą: pieniężną, fiskalną, oraz strukturalną;
•rola dostarczyciela dóbr publicznych. Dobra publiczne to takie, które państwo może dostarczyć skuteczniej niż sektor prywatny, a które służą zaspokojeniu potrzeb społeczeństwa;
•rola redystrybucyjna, czyli zmiana struktury dochodów, skierowana w stronę ochrony grup słabszych ekonomicznie w celu zwalczania ubóstwa. Role tę państwo wypełnia poprzez politykę podatkową, politykę transferów pieniężnych kierowanych do gospodarstw domowych oraz politykę świadczeń dostarczanych gospodarstwom domowym nieodpłatnie, lub poniżej cen rynkowych (jest to więc redystrybucja dochodów, będąca elementem systemu państwa opiekuńczego);
•rola właścicielska, czyli państwowa własność części przedsiębiorstw funkcjonujących na rynku (przedsiębiorstw państwowych).
2)Gospodarstwo domowe, przedsiębiorstwo, państwo - różnice
Przedsiębiorstwa inwestują i produkują, gospodarstwa domowe zarabiają, konsumują i oszczędzają, a państwo pobiera podatki i finansuje działalność publiczną. Wszyscy zaciągają pożyczki. To złożony system, w którym każdy z elementów zależy od pozostałych. Krwiobiegiem tego systemu jest obieg pieniądza między podmiotami gospodarującymi. System ten nazywa się często schematem ruchu okrężnego, ze względu na współzależność jego elementów oraz jednolite medium transferu wartości: pieniądz. Nazwa jest o tyle nieścisła, że nie jest to system zamknięty - ma swoje „boczne” dopływy i ujścia.
3)Istota mechanizmu rynkowego (konkurencja gospodarcza)
Rynek istnieje tak długo, jak długo istnieje między ludźmi potrzeba wymiany dóbr. Potrzeba ta wynika z faktu, że ludzie posiadają nadmiar jednych dóbr przy niedoborze innych. Od wieków niektórzy odczuwali potrzebę posiadania tego, co inni mieli w nadmiarze i czego chcieli się pozbyć w zamian za coś innego (np. pieniądze lub dobra). Ta zależność doprowadziły do powstania rynku, czyli miejsca, gdzie spotykali się sprzedający i kupujący. Sprzedający oferując swoje dobra tworzyli podaż, a nabywcy chcąc je zakupić reprezentowali popyt na te dobra. W wyniku negocjacji między sprzedającymi a kupującymi kształtowały się ceny. Pierwsze rynki były, więc miejscem spotkań sprzedawców i kupujących, czyli popytu i podaży, a także miejscem kształtowania się cen. Obecnie, dzięki łączności technicznej, bezpośrednie kontakty sprzedających i kupujących nie są konieczne, sprzedaż często odbywa się bez osobistych kontaktów kupujących i sprzedających.
4)Wzrost gospodarczy
Wzrost gospodarczy - zwiększenie się rocznej produkcji dóbr i usług w kraju. Jeśli w kolejnym roku w całej gospodarce uda się sprzedać więcej towarów i usług niż w roku poprzednim - mamy do czynienia ze wzrostem gospodarczym. Kiedy jesteśmy w stanie więcej zarobić, źródłem wzrostu jest nasza praca. Ale jeśli w tym samym czasie, gdy wzrosły nasze zarobki, o tyle samo podniosły się ceny towarów, które kupujemy, mieliśmy do czynienia tylko ze wzrostem nominalnym. Nie możemy bowiem kupić więcej niż poprzednio. Dlatego cieszyć się można tylko z wzrostu realnego, czyli po uwzględnieniu inflacji. Wzrost gospodarczy odnosi się tylko do zmian ilościowych, przy założeniu, że podstawowe wielkości makroekonomiczne charakteryzują się długofalowym trendem.
Źródła wzrostu gospodarczego
Głównym czynnikiem pobudzającym wzrost gospodarczy w krótkim okresie jest popyt konsumpcyjny i inwestycyjny, krajowy i zagraniczny. W długim okresie natomiast - dostateczna podaż i efektywność czynników wytwórczych. Coraz częściej czynnikiem wzrostu staje się też handel zagraniczny. Tempo wzrostu (lub spadku) produktu krajowego brutto jest (w przybliżeniu) sumą wskaźników obrazujących zmiany stanu zatrudnienia oraz wydajności pracy. Jednym z najważniejszych źródeł wzrostu wydajności jest postęp techniczny oraz dynamika inwestycji.
Mierniki wzrostu gospodarczego
-produkt krajowy brutto - całkowita wartość dóbr i usług wytworzonych przez społeczeństwo w ciągu danego roku na terenie danego kraju(kiedy rośnie PKB społeczeństwo staje się bogatsze),
-produkt narodowy brutto - całkowita wartość wyrobów i usług wytworzonych przez obywateli danego kraju w ciągu jednego roku, PNB uwzględnia również dochody krajowych firm uzyskane za granicą, nie uwzględnia dochodów obcych firm działających w kraju,
-stopa wzrostu dochodu narodowego (lub realnego produktu krajowego brutto). Oznacza ona stosunek przyrostu dochodu narodowego w badanym okresie do wielkości dochodu narodowego w okresie bazowym.
-wielkość produktu PKB przypadająca na jednego mieszkańca (PKB per capita)
5)Racjonalny wybór konsumenta
Model decyzji konsumenta opiera się na założeniu, że konsument, przy danym ograniczeniu budżetowym, stara się osiągnąć maksymalny poziom użyteczności.
Potrzeby konsumenta są właściwie nieograniczone, natomiast ograniczone są środki niezbędne do ich zaspokojenia. Przecież sami doskonale wiemy ile mamy finansów, jaką kwotę przeznaczamy na żywność, opłaty i rachunki, koszty eksploatacji, odzież, usługi zdrowotne a jaką pule na wypoczynek, rozrywkę czy dobra trwałe np. nowe meble, sprzęt RTV samochód itp. Każdy z nas konsumentów dokonując zakupu określonego produktu lub usługi posiada swoje preferencje, co jest dla niego ważniejsze. Współczesna teoria zachowania się konsumenta oparta jest na trzech podstawowych twierdzeniach:
1) Konsument wybierając między alternatywami konsumpcji czyni to w sposób świadomy zgodnie z własnym interesem, mówiąc potocznie własnymi korzyściami. Jest to założenie o ekonomicznej racjonalności konsumenta.
2) Posiadając pełną i prawdziwą informacje o produktach, konsument sam potrafi najlepiej ocenić, na czym polegają jego korzyści. Błędy w podejmowanych przez konsumenta decyzjach wynikają z braku odpowiedniej informacji. (podać przykład z własnego doświadczenia np. zakup proszku lub rybek do akwarium)
3) Konsument decyduje o wyborze struktury własnej konsumpcji zgodnie ze swoimi preferencjami, dochodami oraz cenami dóbr obowiązującymi na rynku.
Podstawą teorii wyboru racjonalnej struktury zakupów przez konsumenta stała się początkowo teoria użyteczności.
6) Konsument jest suwerennym podmiotem gospodarczym, zdolnym do podejmowania decyzji dotyczących konsumpcji na podstawie własnych preferencji i obiektywnych warunków rynkowych. Domeną konsumenta czy, innymi słowy gospodarstwa domowego, które grupuje określona liczbę konsumentów jest organizowanie konsumpcji i jej realizacja. Poziom konsumpcji osiągany przez konsumenta jest determinowany przede wszystkim wysokością jego dochodów i cen nabywanych dóbr. Oprócz tego na poziom konsumpcji wpływają rozmiary posiadanego przez konsumenta majątku rzeczowego i finansowego, możliwości wykorzystania jego zasobu pracy, a także czynniki kulturowe.
6) Inflacja - wzrost ogólnego poziomu cen. W praktyce inflacja na rynku konsumpcyjnym jest inna niż inflacja na rynku zaopatrzeniowym i nieco inaczej wpływa na kondycję gospodarki. Przeciwieństwem inflacji jest deflacja.
Przyczyny inflacji
-nadmierna emisja pieniędzy (możliwa tylko w systemie pieniądza dekretowego) nieproporcjonalna do wzrostu gospodarczego, prowadzona poprzez:
a)dodruk banknotów niemających pokrycia
b)oprocentowanie pieniędzy
c)działalność kredytową banków komercyjnych (tzw. "bankowa kreacja pieniądza")
-niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych (np. surowców energetycznych), który prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży
-wzrost zagregowanego popytu w gospodarce
-niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)
-przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego przez państwo)
-ingerencja państwa w politykę emisyjną Banku Centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza.
-wadliwa struktura gospodarki
-import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen)
-długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem)
-monopolizacja gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosić na cenę)
-zadłużenie głównych przedsiębiorstw w danym sektorze
Zwalczanie inflacji:
Inflację zwalczamy m.in. przez ograniczenie popytu globalnego, które w konsekwencji doprowadza do spadku produkcji i zatrudnienia zwalczamy ją również poprzez ograniczenie zbędnych wydatków budżetowych wzrost opodatkowania dochodów oraz ograniczenia w dostępie do kredytów jak również poprzez odpowiednie kształtowanie kursów walut. 3 sposoby przeciwdziałania inflacji.:
1)zastosowanie zdecydowanych środków polit. gospodarczej-aby utrzymać inflację pod kontrolą.
2)zmiana prawa i instytucji-aby inflacja nie mogła się łatwo pojawić.
3)nauka życia z inflacją.