SECESJA
SECESJA (z łaciny - secessio - „wycofanie się, odwrócenie) to ruch artystyczny rozwijający się w latach 1895 - 1905. W poszczególnych krajach przyjmował różne nazwy. Tak we Francji - Art Novueau, w Niemczech Jugendstil i Sezessionsstil, w Anglii Modern Style, we Włoszech Stille Floreale i Stile Liberty.
Terminem secesja określa się styl w architekturze oraz sztukach pięknych i stosowanych, które kwitły pod koniec XIX i na początku XX wieku. Należy jednak pamiętać, że poprzedzał go długi okres przygotowawczy, oraz że wywarł również trwały wpływ na późniejsze style.
Źródła secesji są tak różnorodne jak nazwy tego stylu. Najwcześniejsza Stile Liberty została przyjęta przez Włochów. Wywodzi się jednak z angielskiego ruch Arts&Crafts, założeń artystycznych prerafaelitów, estetyzmu fin de siecl'u oraz z literatury i malarstwa symbolizmu i wczesnego modernizmu.
Potocznie mówi się, że jakiś budynek jest w stylu secesyjnym, gdy posiada odpowiednie ozdoby. Tym niemniej istnieją przykłady wielu budowli bez charakterystycznych elementów. Przy budowie budynków poszukiwano głównie funkcjonalności, dlatego niektóre z cech secesji, takie jak krzywe linie i brak symetrii stosowano w mniejszym stopniu, gdyż wymagania konstrukcyjne utrudniały wznoszenie asymetrycznych, falistych form.
Tak jak w pozostałych dziedzinach (malarstwo, rzeźba, projektowanie graficzne), secesja wkraczała do budynków pełniących różnorodne funkcje: barów, kościołów, stacji kolejki podziemnej, galerii sztuki, teatrów, budynków użyteczności publicznej i domów prywatnych.
Po wojnie i licznych przebudowach wiele przykładów architektury secesyjnej zatraciło swój styl. Mimo tego fasady wielu z nich zachowały swój pierwotny charakter.
Art Novueau skierowany był przeciw akademizmowi, wszelkim formom iluzjonizmu (głównie impresjonizmowi), a zwłaszcza historyzmowi i „bezstylowości” w sztuce. Jej głównym celem było dążenie do stworzenia syntetycznego stylu obejmującego wszystkie dziedziny twórczości plastycznej, a założeniem jej była równość wszystkich dziedzin sztuki, zniesienie różnicy między tzw. Sztuka czystą a sztuką stosowaną.
Pierwotnie Modern Style skupia swą uwagę na ornamentyce. Stylizowane formy roślinne, zwierzęce o miękko wygiętych, poruszonych liniach, płaszczyznowe i pozbawione cienia, przez co dalekie od naturalizmu i historyzmu - jakże bliskie formom późnogotyckim, a także malarstwu japońskiemu.
Secesja propagowała humanizację świata mieszczańskiego przez sztukę. Architekt zrywa z izolacją od szerokiego kręgu odbiorców.
Charakterystycznymi cechami secesji było:
zamiłowanie do falistych, płynnych linii
ornament o formach abstrakcyjnych i stylizowanych motywach roślinnych i zwierzęcych
pełne wyrafinowania swobodne układy kompozycyjne, najczęściej asymetryczne
dekoracyjność i płaszczyznowość
linearyzm
subtelna, jasna kolorystyka
„Gesamtkunswerk” - „wynalazcą” pojęcia był Ryszard Wagner(Gesamtkunswerk przejawiał się w jego operach jednością akcji, muzyki i obrazu)
amor vacui - operowanie dużymi, płaskimi powierzchniami bez ornamentu.
Kwintesencją tych cech jest Hotel Tassel w Brukseli. Architekt, Victor HORTA, poszukiwał pełnej wymowy architektonicznej, co znalazło swój pełny wyraz w tzw. domu Tassela przy rue de Turin w Brukseli.
Tu mógł zrealizować swoje plany:
Horta zrezygnował z tradycyjnego uszeregowania pokoi wzdłuż długiego korytarza. Umieszczona wewnątrz klatka schodowa łączy wszystkie części budynku
jako jeden z pierwszych zastosował stal do budowy domu mieszkalnego
wszystkie elementy budowli zostały ukształtowane w nawiązaniu do form roślinnych i tworzą coś w rodzaju „niewiarygodnej apoteozy wszechobecnej linii krzywej”
Horta zastosował światło, aby optycznie powiększyć pomieszczenie. W tym celu zaprojektował szklany dach, padające przezeń światło odbijało się również w umieszczonych na przeciwległych ścianach lustrach.
Hotel Tassel jest syntezą różnych gałęzi sztuki - Horta umiejętnie powiązał strukturę budowli, charakter zastosowanych materiałów i wystrój wewnętrzny oraz zewnętrzny obiektu, pełniąc jednocześnie funkcję inżyniera budowlanego, dekoratora i architekta wnętrz.
Architektura secesyjna pozostawiła po sobie wiele istotnych dokonań: dużą liczbę domów czynszowych, hoteli, mniej liczne budowle mieszkalne, teatry(Kolonia), muzea (Weimar), projektowanych przez wspomnianego już Victora Hortę, a także Augusta ENDELL'a, Josepha Maria OLBRICHT'a i Henry VAN de VELDA.
25 czerwca 1852 roku, w Campo de Tarragono, w Katalonii urodził się przyszły mistrz architektury. „To gniazdo szerszeni, kamieniołom, szwajcarski ser” - komentowano niegdyś architektoniczne „wybryki” Katalończyka. Tylko szaleniec lub geniusz mógłby stworzyć takie szkaradzieństwa. Dachy jak wykładane rybią łuską pagórki, faliste ściany, okna niczym wykute w skale, a balkony przyklejone do nich na kształt jaskółczych gniazd. Wszechobecny kolor! Mozaiki różnobarwnych kafli to znak katalońskiego architekta - Antonio GAUDI.
Nawiązywał do form organicznych, łączył nowatorstwo konstrukcji z plastycznym kształtowaniem bryły.
Do jego najwybitniejszych dzieł należą:
Kościół Świętej Rodziny (Sagrada Familia)
Casa Mila - dom zbudowany beż kątów prostych
budowle w Parku Guell.
W czerwcu 2002 roku, w 150 rocznicę urodzin artysty, królowa Zofia inaugurowała Międzynarodowy Rok Gaudiego. Dwa lata wcześniej rozpoczął się jego proces beatyfikacyjny. Może więc za kilkadziesiąt lat do przymiotników, którymi można hojnie obdarzyć tego artystę, dołączy jeszcze jeden.
Wielki, genialny święty. Antonio Gaudi.
Zapytany, w jakim stylu buduje katedrę, Gaudi odrzekł, że to gotyk, wzbogacony o ból, jakiego ludzkość doznała przez ostatnie pięćset lat
…i tym właśnie jest secesja…
przygotowała Karolina Szędzielorz
Bibliografia:
„Secesja” - Maria Constantino, Art Books
“Historia sztuki” - wyd. PWN'98, tłum. Jacek Dębicki
„Focus - poznać i zrozumieć świat” - nr 10(85), październik 2002
„Gaudi. Człowiek i jego dzieło” - wyd. Arkady, 2000