Wykład 4. A F R Y K A
Na progach Wyżyny wschodnio afrykańskiej są ślady pierwszego człowieka. Ta wyżyna oddzielona jest od zachodu rowem tektonicznym.
5. WYŻYNA WSCHODNIOAFRYKAŃSKA
Przez centralną część płynie rzeka Omo. Sprzed 4mln lat są szczątki człowieka. W tym miejscu 4mln lat temu klimat był inny i może dlatego pojawił się człowiek. Wyżyna składa się z:
Wyżyny Abisyńskiej ( zwarty, wysoki płaskowyż z magmy bazaltowej o wysokości do 2000m npm ). Jest tutaj rzeźba stara z dojrzałymi formami odmłodzonymi w wyniku ruchów tektonicznych. Roślinność: akacje. Klimat jest półsuchy. Rzeki wypływające z tej Wyżyny są przeładowane materiałem zwietrzelinowym. W czasie wezbrań stan wody podnosi się o kilka metrów i niosą wtedy rumosz skalny. W porze deszczowej jest maksimum przepływów, a w porze suchej zanikają. Taką rzeką jest Abwara. Jest to, jak cała Afryka, niesfałdowany teren. Występują tutaj wysokie ostańce. Wyżyna podlegała ruchom podnoszącym wielopromiennym. Na tym terenie lawowym wykształciły się gleby. Ale mała ilość opadów powoduje, że na tych żyznych glebach nie ma roślinności. Lawy bazaltowe są stosunkowo miękkie i budowane są we wnętrzu lawy budowle, np. kościoły. Pustynia Dahakil - na pograniczu Erytrei i Abisyni. Jest to fragment rowu tektonicznego. Jest tutaj pustynia utworzona w wyniku występowania źródeł termalnych. Są wysokie temperatury, brak opadów. Te gorące źródła funkcjonują cały rok. Te osady znajdują się również w pobliżu stoku. Jezioro Assal - wydobywa się sól. Występują tutaj wulkany mające 2tyś. m. Są one aktywne. Boki wulkanu silnie rozcięte są rowami. Jest 8 takich wulkanów.
Czynne wulkany w Afryce: Teneryfa, na wyspach Zielonego Przylądka w Zatoce Gwinejskiej, wzdłuż rowu afrykańskiego. KILIMANDŻARO - na szczycie jest śnieg. Masyw ma piętrowość ( strefowość środowiska ). Wysokość Wyżyny Abisyńskiej to 600-800m npm. Wulkan praktycznie leży na równiku. Ale nie panuje tutaj klimat równikowy. Na wyżynie jest klimat okołorównikowy, przy niewielkiej ilości opadów ( 600 - 700mm ). Piętra są niesymetryczne.
Sawanna na zach - 1100, na wsch - 2000. Wynika to z niedoboru opadu.
Plantacje roślin towarowych: kawy, bananów, kakao. Piętro stworzone przez człowieka.
Las równikowy w niższych partiach suchy
Wilgotny górski las równikowy mglisty, warunki środowiskowe silnie się zmieniły. Cykl opadowy jest, ale rośliny czerpią wody z mgieł, bezpośrednio z chmur. Ok. 3000m npm.
Zarośla głównie bambusów i wrzosów
Łąki alpejskie są tutaj endemiczne formy: lobelie.
Roślinność naskalna ( powyżej 4000m npm ) głównie mchy i porosty. Nie pokrywają całej powierzchni.
Wieczne śniegi i lodowce
Obecnie na Kilimandżaro lodowiec zanika. Ten proces jest bardzo szybki.
6. KOTLINA KONGO
Ma ona założenia jeszcze z czasów Gondwany. Jest to rozległy basen na płycie starej i krystalicznej. Jest ona wygięta. SA tutaj piaskowcowe osady, poprzebijane wulkany. Kiedyś był to obszar bezodpływowy. Obecnie obszar jest odwadniany przez rzekę Kongo. Kongo przełamując się przez Gwineę, przełamuje się z prędkością 800m3/s w kataraktach ( wodospadach ). Są to wodospady Liginsona. Te wodospady powstały kilka mln lat temu. Dzisiaj w podłożu kotliny są osady dawnego jeziora bezodpływowego. Są tutaj wielkie bogactwa mineralne.
7. AFRYKA POŁUDNIOWA
5,5mln km2. Jest tutaj Kotlina Kalahari. Płn i Płd oddzielone od siebie niewysoką grzędą. Te kotliny powstały w wyniku obniżania powierzchni starych tarcz. W centrum są osady pochodzenia lądowego, gdyż ten obszar nie był zalewany. Znajdują się tutaj karbońskie węgle kamienne pochodzenia lodowego. Kalahari została zasypana warstwą piasków o miąższości 200 i więcej m. Efektem tego jest ogromne wchłanianie wody przez piaski. Jest to woda słona, nie krąży.
Oprócz Kalahari jest pustynia Nami, od ujścia rzeki Kunewe do rzeki Oranje. ( NAUCZYĆ SIĘ GENEZY POWSTANIA TEJ PUSTYNI!! ). Roślinność żywi się rosą i mgłą. Na tej pustyni występują osady chemiczne, które są konsekwencją zaniku dawnych rzek.
Wyżej podniesione tereny Afryki Południowej zbudowane są z bazaltów. Rzeka Zambezi tworzy wodospad gdzie woda przepiłowuje bazalty.
Delta Okawango - źródła części rzeki Zambezi. Spływa ona do bezodpływowego zagłębienia
( było do niedawna odpływowe ). W tej delcie są rzeki anastamozujące
( plątanina głębokich koryt rzecznych, oddzielone wyspami osadów mineralnych ). Raz do roku następuje zalew, zatapiane są obszary i powstaje rozległe jezioro, które jest płytkie ( max. 3m ) i tworzy się przepływ z rzeką Zambezi.
8. MADAGASKAR
Jest to część geologiczna Afryki. Ale pozostałe cechy nie są związane z Afryką. SA tutaj stare endemity powstałe w wyniku dawnego oddzielenia się wyspy od kontynentu. Jest on oddzielony od Afryki kanałem Mozambickim o głębokości 2000m. Jest zbudowany z granitu, na zachodzie występują pustynie i półpustynie, a na wschodzie występują opady o wielkości ok. 2000mm i występują lasy wilgotne.
Między Afryką a Madagaskarem występują wyspy Komory. Zewnętrzny pierścień wysp to rafy koralowe, a wewnętrzny to lasy i zarośla namorzynowe. We wschodniej części Afryki są rafy koralowe. Lasy namorzynowe rozwinięte są w Zatoce Gwinejskiej.
Zlewiska Afryki
Obszary bezodpływowe stanowią połowę powierzchni kontynentu. Są to tereny Sahary i Kalahari. (PRZECZYTAĆ O OKRESOWYCH JEZIORACH NA SAHARZE! ). Największe rzeki:
- Nil - traci z biegiem rzeki wodę ( 2300m3/s )
- Kongo ( 80000 m3/s )
- Niger ( 37000 m3/s )
- Zambezi ( 1025 m3/s )
- Oranje
- Kubango
- Limpopo
Zasoby Nilu są bardzo słabe.
Jeziora afrykańskie
Morze Kaspijskie, Jezioro Górne, Jezioro Wiktorii, Jezioro Baron, Jezioro Mitsigan.
Wszystkie jeziora skupione są w jednej części Afryki, oprócz jeziora Czad. Jezioro Wiktorii powstało w kotlinie 80m , na wysokości 1134m npm. Tanganika - 1435m, Nasa - 706m, Czad - 12m ( obecnie 6m ).
Klimat
Klimat : równikowy, monsunowy międzyzwrotnikowy, suchy, półsuchy, śródziemnomorski - NAUCZYĆ SIĘ TAKIEGO PODZIAŁU!!!
Geografia fizyczna oceanów i kontynentów - wykłady