WPŁYW POLSZCZYZNY NA INNE JĘZYKI
Doba średniopolska
Wpływom polszczyzny ulegał przede wszystkim język ruski. W miastach i na obszarach skupionych około szlacheckiej ziemskiej własności mowa polska miała powodzenie. Na wsi Polacy najczęściej ulegali zruszczeniu.
Na Rusi i Litwie ośrodkiem mowy polskiej był dwór królewski. Bojarzy polonizowali się stopniowo w obyczaju, języku i stroju. Wiązało się to ze studiami w Krakowie.
Po unii lubelskiej z 1569 roku proces polonizacji postępował szybko. Język cerkiewno- słowiańsko- ruski wychodził z użycia, oddając miejsce polszczyźnie jako językowi literackiemu.
Według zapisów unii 1569 językiem urzędowym był ruski, ale w praktyce było inaczej. Batory prowadził ze starostami kijowskimi korespondencję po polsku. Od 2. poł. XVII w. używano w aktach sądowych wyłącznie polskiego.
Polski stał się tam językiem literackim (na Rusi). Ruszczyzna cerkiewna była niezrozumiała.
Rusini czytywali polskie dzieła literackie; ich literatura narodowa była bardzo uboga. Przedrukowywano, tłumaczono w całości lub fragmentach, przeróbkach polskie utwory. W literaturze polityczno- religijnej zapanowała polszczyzna.
Cerkiewni pisarze nierzadko byli również pisarzami polskimi: Łazarz Baranowicz, Janusz Galatowski, Stefan Jaworski, Piotr Mohyła, Leoncjusz Karpowicz.
Językowe wpływy są widoczne przede wszystkim w słownictwie i frazeologii. Zdradzają się polską postacią fonetyczną, brakiem oparcia w rodzimych rodzinach słowotwórczych, charakterem kalek.
Wiele wyrazów łacińskich, francuskich, włoskich, niemieckich przeszło do ruszczyzny za polskim pośrednictwem.
Ekspansja języka polskiego na terenie Litwy. Język litewski żył na wsi; nie używano go w sądzie, urzędzie, szkole. Duchowni nie dbali o mowę wiernych (ganili to biskupi). Polszczyzną posługiwali się ludzie wykształceni, drobna szlachta poza kręgiem domowym.
W XVI wieku obudził się ruch zmierzający do podniesienia godności języka litewskiego i użycia go w literaturze.
Obszary zamieszkane przez Niemców. Gdańsk, Toruń, Śląsk.
Wpływ polszczyzny na wykształconą warstwę rumuńską w XVIII w. Ci, których nie zadowalała cerkiewszczyzna, sięgali po polską literaturę, szkołę i pedagogikę. Kronikarz Ureche, geograf i historyk Miron Kostyn. Znajomość polskiego w wyższych sferach była wyrazem starannego wychowania. W XVIII w., w okresie politycznego i kulturalnego upadku Polski za Sasów, Rumuni skierowali swoje sympatie ku państwu rosyjskiemu.
Wg S. Łukasika ponad 350 grup wyrazów polskich znalazło chwilową albo stałą gościnę w języku rumuńskim; ok. 100 pozostało do dziś: pan, szlachta, herb, bunt, rotmistrz, powidła, tron, szkatułka, porucznik, doktor
Dla wielu Ormian polszczyzna stała się w tej dobie językiem ojczystym- w klasycznej formie używanej w piśmie i kulcie, w postaci potocznego dialektu, którym posługiwano się do dziś.
Doba nowopolska
W dobie nowopolskiej wpływy polszczyzny na inne języki były skromne. Tłumaczy się to trudnym politycznie położeniem kraju. Szedł także za tym ucisk kulturalny.
Oddziaływanie na ruszczyznę: wywodzi się to ze starych stosunków gospodarczych, kulturalnych i politycznych. Ślady widać w gwarach ludowych zachodniomałoruskich. Dotyczy to fonetyki, fleksji i słownictwa.
Poważny wpływ wywarła polszczyzna na słownik odradzającego się w XIX w. ruskiego języka literackiego (Galicja i Ukraina). Zapożyczenia zachodnioeuropejskie przechodziły do ruszczyzny drogą polską: autor, akt, adwokat, bakalar, gazeta, herbata, barwa, butelka, rachuwaty, pakunok.
W 1. poł. XX wieku pod wpływem czynników politycznych obudziły się wśród Rusinów silne tendencje usuwania polonizmów. Czeto ofiarą procesu stawały się wyrazy pochodzące ze wspólnego słownika psł.
W XIX wieku polem ekspansji polskiego stały się Czechy. Wynikało to z odzyskania przez Czechów niepodległości (wyzwolenie się od Niemców). Obroną przed zalewem germanizmów było wprowadzanie polonizmów. Józef Jungmann w swoim słowniku czesko- niemieckim wprowadza wiele zaczerpniętych ze słownika Lindego, na czeską modłę przerobionych słów polskich. Rozpowszechniły się w języku literackim.
Przykłady: dostup, ohon, wděk, okres, samouk, duma, tklivost, selanka. Polonizmem jest też konstrukcja imiesłowu biernego w funkcji nieosobowej, np. cestu k Raniberku konáno.
oczywiście napisałam to po polski, bo nie miałam rumuńskich znaczków