ATENY
Nazwa miasta (z gr.Athina) mówi, że należy ono do bogini Ateny, bogini mądrości, umiejętności i rzemiosł. Obecnie w stolicy mieszka ponad 1/3 ludności Grecji ok. 3,8 miliona osób. Wśród licznych emigrantów z Azji Mniejszej, Egiptu, Turcji, Filipin, Sudanu oraz wszystkich innych trudno tu znaleźć rodowitego ateńczyka - urodzonego i wychowanego w tym mieście. Po ulicach Aten jeździ ok. 800 tys. pojazdów, co jest przyczyną uciążliwego smogu w upalne i bezwietrzne dni. Miasto to przeżywało dramatycznie zmienne koleje losu, chwile potęgi przeplatane momentami zupełnego upadku. Kiedy patrzy się na Ateny z oddali, widać, że dominują nad nimi cztery wzgórza. Oprócz najbardziej znanego Akropolu, jest jeszcze Wzgórze Filopaposa (zwane także Wzgórzem Muz), wzgórze Likavitos oraz wzgórze Tourkouvunia (Góry Tureckiej). Ślady osadnictwa w neolicie wskazują, że miejsce to tętniło życiem już osiem tysięcy lat temu.
W ciągu zaledwie ok. 200 lat Ateny wydały na świat takie osobistości jak: Ajschylos, Arystofanes, Arystoteles, Diogenes, Eurypides czy Sokrates.
WZGÓRZE LIKAVITOS
To wzgórze o wysokości 277 m n.p.m. jest najwyższym w mieście. Na jego szczycie wznosi się kaplica św.Jerzego.
AKROPOL
Akropol znajduje się 156 m n.p.m. i na szczycie widoczna jest charakterystyczna sylwetka Partenonu.
Wokół Akropolu skupiało się życie miasta - podobnie zresztą jak dzisiaj. Akropol znany był już w czasach neolitu.
*ODEON HERODESA ATTYKA
Odeon jest to teatr muzyczny. Został zbudowany w 161 r. przez Herodesa Attyka, który w ten sposób uczcił pamięć ukochanej małżonki. Podobno po jej śmierci kazał na znak żałoby pomalować na czarno wszystkie ściany swojego domu. Herodes Attyka, urodzony był w Maratonie i żył w II w. Był on filozofem i wykładowcą w szkole sofistów. Do jego uczniów należał m.in. Marek Aureliusz. Po ojcu odziedziczył ogromną fortunę, jednak mówiono, że odnalazł perski skarb ukryty koło Maratonu. Swój wielki majątek przeznaczył na cele publiczne. Zbudował m.in. Odeon pod Akropolem, nimfeum w Olimpii, stadion w Delfach, łaźnie w Termopilach, a także pokrył marmurem ateński stadion panatenajski. W 32 rzędach widowni mogło zasiąść 5 tys. widzów. Odeon wzniesiono w stylu teatrów rzymskich:
- scena o szerokości 35 m miała trzy kondygnacje
- okrągła orchestra o średnicy ok. 19 m wyłożona była szachownicą z białego i czarnego marmuru.
W odróżnieniu od teatrów, odeon przykryty był dachem z drewna cedrowego. Niegdyś odbywały się w nim konkursy muzyczne i rozmaite przedstawienia. Znakomita akustyka odeonu jest wykorzystywana współcześnie. Każdego lata odbywają się tutaj spektakle i koncerty w ramach Festiwalu Ateńskiego, przyciągającego największe gwiazdy i zespoły z całego świata. Wystepowali tu m.in. Luciano Pvarotti, Placido Domingo, Maria Callas, a także Zbigniew Preisner. Poza koncertami odeon jest niestety zamknięty.
*BRAMA BEULEGO
Jest to masywna, rzymska brama, zbudowana z wielkich bloków kamienia. Jej nazwa pochodzi od nazwiska archeologa francuskiego, który odkrył ją w połowie XIX w. Powyżej tej bramy biegła po rampach Droga Panatenajska, którą pięły się na wzgórze procesje na cześć bogini Ateny.
*ŚWIĄTYNIA NIKE APTEROS
Nike Apteros znaczy Bezskrzydła, zwana jest również Ateną Nike. Była ona dla Greków ulotną boginią zwycięstwa, dlatego Ateńczycy, aby zatrzymać bóstwo u siebie, pozbawili je skrzydeł i zamknęli w świątyni. Świątynia ta jest prześliczną budowlą w stylu jońskim z białego marmuru. Została zbudowana w 421 r. p.n.e. według projektu Kallikratesa. Świątynia ta była co najmniej trzykrotnie odbudowywana i przebudowywana. Płaskorzeźby, które widzimy są kopiami, a oryginały znajdują się w British Museum. Najsłynniejszym (?), który jest subtelny wizerunek Nike rozwiązującej sandał, który można zobaczyć w Muzeum Akropolu.
*PROPYLEJE
Propyleje powstały w czasach Peryklesa w latach 437-432 p.n.e. Za budulec służył biały marmur, urozmaicony w niektórych miejscach szarym marmurem.
Propyleje składają się z budynku centralnego i dwóch skrzydeł bocznych. Ściany większego, północnego skrzydła zdobiły niegdyś malowidła. Dwa rzędy kolumn jońskich dzieliły gmach główny na trzy nawy; marmurowa ściana rozdzielała go na części wschodnią i zachodnią - obydwie z sześcioma kolumnami doryckimi i frontonem. Do wnętrza prowadziło pięcioro drzwi, przez środkowe (najszersze,ok.7m), biegła święta droga, którą przechodziła procesja panatenajska. Propyleje stanowią ciekawe połączenie porządków jońskiego i doryckiego, które są w doskonałej symetrii i harmonii. Dach w kolorze nieba pełen był złotych gwiazdek.
W różnych epokach Propyleje pełniły różne funkcje. Były siedzibą biskupa, centrum administracyjnym, magazynem amunicji i prochu, co właśnie stało się przyczyną katastrofy w 1645 r, kiedy to budowla wyleciała w powietrze po uderzeniu pioruna.
*(przed północnym skrzydłem stoi pusty 8-metrowy postument z zielonkawego marmuru. W II w p.n.e. dźwigał on figurę jednego z dobroczyńców miasta; później posąg Marka Agryppy. Brązowy pomnik rzymskiego generała powożącego rydwanem postawiono na cześć zwycięstwa Agrypy podczas igrzysk panatenajskich w 27 r. p.n.e.
*PARTENON
Nazwa budowli oznacza mieszkanie dziewiczej bogini. Pomysłodawcą Partenonu był sam Perykles, jednak wykonanie powierzył dwóm znanym architektom. Słynne fryzy wyrzeźbione są przez Fidiasza, najbliższego przyjaciela Fidiasza. Świątynię (majstersztyk stylu doryckiego) wzniesiono w latach 447-438 p.n.e. Partenon powstał w miejscu znacznie mniejszej świątyni zniszczonej przez Persów. Dekoracja rzeźbiarska przedstawiała triumfy bogini Ateny, zwycięstwa Greków oraz wizerunki Ateńczyków. Wnętrze Partenonu podzielone było na dwa pomieszczenia. W pierwszym znajdował się skarbiec, a w drugim stał 10-metrowy posąg Ateny Partenos. Na wyrzeźbionej z drewna figurze umieszczono elementy z kości słoniowej oraz ze złota. Niestety posąg nie zachował się do naszych czasów. Autorem dzieła był Fidiasz. Partenon wzniesiono w całości z białego marmuru. Ta dorycka świątynia o wymiarach ok. 70x30 spoczywa na trójstopniowej podstawie - krepidomie. Otaczająca ją kolumnada liczy po osiem kolumn w fasadach i po siedemnaście w ścianach bocznych - ogółem 46 kolumn o wysokości 10,45 m. Kolumny dekorowane są pionowym rowkowaniem, spoczywającym bezpośrednio na styloblacie (jakby na podłodze). Cala budowla miała oczywiście ściany i dach pokryty marmurową dachówką.
Kunszt architektoniczny Partenonu możemy zauważyć w ciekawych szczegółach:
- Kolumny, wybrzuszone na ok.1/3 wysokości, zwężają się lekko ku górze, co sprawia wrażenie, jakby uginały się nieco pod ciężarem dachu, niczym żywe istoty.
- Kolumny odchylone są lekko od pionu, co najlepiej widać ze wschodniego narożnika. Odchylenie, które wynosi ok. 7 cm do wewnątrz, równoważy złudzenie rozjeżdżania się, towarzyszące wielkim konstrukcjom. Zabieg ten zwiększa ponadto stabilność budowli i jej odporność na wstrząsy tektoniczne.
- Kolumny narożne są grubsze od pozostałych, mniejsze są też odstępy między nimi a sąsiednimi filarami, co równoważy złudzenie, że są one jakoby cieńsze i rzadziej rozmieszczone.
- zarówno stopnie prowadzące do świątyni jak i podłoga, są lekko wybrzuszone. Różnica poziomu miedzy brzegiem a środkiem tej ostatniej wynosi ok. 10 cm. Zabieg ten niweluje optyczny efekt zapadania się środka budowli.
*ERECHTEJON
Ta wyrafinowana i elegancka świątynia jońska stanowiła przeciwwagę do monumentalnego Partenonu. Była ona wyrazem uczuć religijnych.
Nazwa świątyni pochodzi od imienia mitycznego władcy Aten Erechteusa, syna Matki Ziemi, oddanego na wychowanie bogini Atenie. Wschodni portyk z sześcioma smukłymi kolumnami jońskimi o wys. 6,8 m. stanowił wejście do świątyni Ateny Polias - opiekunki miasta i jego mieszkańców. Wewnątrz stał posąg bogini, wyrzeźbiony z drewna oliwkowego. Zachodnia część sanktuarium poświęcona była Posejdonowi - Erechteusowi. Drzewko oliwne po prawej stronie fasady zostało zasadzone na miejscu tego, które wyrosło za dotknięciem włóczni Ateny. Legenda mówi, że spalone przez Persów, następnego dnia wypuściło świeże gałązki i liście. Najsłynniejszą częścią Erechtejonu jst tzw. Portyk kariatyd naprzeciw Pertenonu. Kariatydy, były to panny Karie w Lakonii, słynące z urody i gracji, wykonywały piękne rytualne tańce. Plisowane tuniki przypominają żłobkowania kolumn jońskich. Kariatydy z Erechtejonu są kopiami, pięć oryginalnych posągów znajduje się w Muzeum Akropolu.
TEATR DIONIZOSA
Pierwszy w Grecji teatr był świątynią Dionizosa, boga wina, ekstazy, aktorów i teatru. Dawniej teatr ten miał ruchomą drewnianą scenę, a widownie tworzyły rzędy drewnianych ławek. Tu odbywały się premiery dramatów Ajschylosa, Sofoklesa, Eurypidesa i Arystofanesa.
WZGÓRZE FILOPAPOSA
*Posąg Filopaposa
Znajduje się na szczycie wzgórza. Filopapos był księciem syryjskim, który zasłużył się dla Aten.
*Teatr Filopaposa (Amfiteatr)
Obecnie w teatrze tym prezentowane są tance z całej Grecji z doskonałą muzyką, wspaniałą choreografią i kostiumami.
WZGÓRZE PNYKS (PNIKA)
W starożytności było miejscem posiedzeń Zgromadzenia Ludowego Ateńczyków. Odbywały się one 40 razy w roku.
AREOPAG
Jest to wzgórze Aresa, boga wojny.
STAROŻYTNA AGORA
W czasach antycznych Agora była sercem miasta, jego ośrodkiem politycznym, administracyjnym, handlowym i miejscem spotkań obywateli. Znajdują się tu ruiny świątyni Zeusa, świątyni Aresa oraz świątynia Hefajstosa (Tezejon) - dobrze zachowała się do dzisiejszych czasów. Świątynia Hefajstosa powstała w V w. , jest to budowla dorycka.
PLAC SINDAGMA
*PARLAMENT
Jest to budowla neoklasycystyczna, na trójkątnym szczycie widoczna jest grecka flaga. Tą imponującą budowlę wzniósł Ludwik I Bawarski jako pałac dla swojego syna, Ottona, pierwszego króla Grecji. W 1843 r. z okien tego budynku Otton ogłosił narodowi konstytucję. Po grecku konstytucja to sindagma, stąd nazwa placu.
Przed Parlamentem znajduje się Grób Nieznanego Żołnierza z postacią leżącego hoplity i nazwami pól bitewnych z całej Grecji, wypisanych na brązowych tarczach. Przed wejściem pełnią wartę honorową gwardziści w strojach wzorowanych na strój górali macedońskich z Evzoni, zwanymi evzonami. Żołnierze dobrani są według wzrostu i postury.
ŚWIĄTYNIA ZEUSA OLIMPIJSKIEGO (OLIMPEJON)
Jego budowę rozpoczęto w VI w. p.n.e. Ze stu czterech kolumn zachowało się tylko 16.
ŁUK HADRIANA
Wzniesiony w 132 r. przez Ateńczyków wyznaczał granicę Aten rzymskich i antycznych. Z jednej strony widoczny jest napis: To są Ateny, starożytne miasto Tezeusza, a z drugiej: To są Ateny Hadriana, nie Tezeusza.
STADION PANATENAJSKI
Stadion w kształcie podkowy zbudowano w IV w. p.n.e. Odbywały się na nim igrzyska panatenajskie, które miały miejsce co cztery lata podczas Wielkich Pantenajów, święta ku czci bogini Ateny. Obiekt był kilkakrotnie renomowany, a jego ostateczna renowacja odbyła się przed igrzyskami olimpijskimi w 2004 r. Podczas olimpiady na stadionie odbywały się zawody łucznicze oraz finał biegu maratońskiego. Na widowni mieści się ok. 70 tys. widzów.
WIEŻA WIATRÓW
Wieża z pochodzącym z I w. p.n.e. zegarem słonecznym, wiatrowskazem oraz zegarem wodnym.