Temat: Wymiana międzynarodowa

1. Formy wymiany

Podstawową formą wymiany międzynarodowej jest handel międzynarodowy rozumiany jako odpłatna wymiana towarów (dóbr i usług) miedzy poszczególnymi państwami.

Handel międzynarodowy realizowany jest poprzez eksport (sprzedaż za granicę towarów krajowych) i import (zakup towarów pochodzenia zagranicznego).

W ostatnich latach zyskują na znaczeniu takie formy wymiany międzyna­rodowej jak:

• przepływy kapitału - mogą one mieć charakter długoterminowy (np. zakup zagranicznych papierów wartościowych, długoterminowe kredyty bankowe lub udzielone przez rządy państw lub organizacje międzynarodowe) i krótko­ terminowe (głównie kredyty),

• transfer wiedzy technologicznej -jest on dokonywany pomiędzy krajami za pośrednictwem sprzedaży licencji (praw do produkcji towarów), patentów(np. praw do wynalazków), a ponadto doradztwa technologicznego, wymiany szkoleniowej, współpracy w dziedzinie badań i rozwoju,

• migracja pracowników - w celu poszukiwania lepszych warunków zatrud­nienia.

2. Korzyści z handlu międzynarodowego

Handel umożliwia wymianę własnych towarów na towary, których potrzebują. W niektórych krajach można wyprodukować coś, czego nie można w innych. Decydują o tym uwarunkowania naturalne, które określają rodzaj wymienianych towarów oraz wyznaczają partnerów w wymianie. Do uwa­runkowań naturalnych zalicza się położenie geograficzne i związane z tym różnice klimatyczne, ukształtowanie powierzchni i występowanie bogactw naturalnych.

Ponadto, w niektórych krajach produkcja danego towaru odbywać się może dużo sprawniej niż w innych. Czynniki historyczne, polityczne, kwalifikacje pracowników, możliwości transportowe, a także zasoby naturalne przyczyniały się (i przyczyniają nadal) do rozwoju niektórych gałęzi przemysłu w pewnych regionach.

Postęp technologii i wzrost zamożności państw, a co za tym idzie wyższe koszty robocizny, sprawiają, że pewne gałęzie przemysłu w niektórych regionach tracą na znaczeniu, pojawiają się zaś nowe. W Europie produkcja pomidorów przenosi się z drogich, bogatych krajów środkowej i zachodniej Europy do państw o tańszej sile roboczej.

W wyniku wymiany handlowej państwa odnoszą korzyści absolutne i względne (komparatywne, porównawcze).

Korzyści absolutne występują wtedy, kiedy jakiś kraj może wyprodukować dany towar w sposób efektywniejszy (wydajniejszy) niż inne kraje. Przewaga, wynikająca z uwarunkowań naturalnych oraz posiadania wydajniejszych urządzeń i bardziej wykwalifikowanych pracowników, umożliwia danemu krajowi produkcję towarów po niższych kosztach niż gdzie indziej.

Większość państw nie ma takiej przewagi, jednak mimo to prowadzą handel mię­dzynarodowy. Dzieje się tak ze względu na korzyści względne (komparatywne).

Dany kraj osiąga te korzyści, produkując określony towar wtedy, gdy koszty alternatywne (utraconych możliwości), potrzebne do jego wytworzenia, są niższe od kosztów, które miałyby inne kraje. Zasadę korzyści względnych możemy zilu­strować na przykładzie.

3. Przyczyny i sposoby organizowania handlu międzynarodowego

Do najistotniejszych przyczyn należą:

• ochrona krajowego przemysłu i rolnictwa,

• obrona producentów krajowych przed nieuczciwą konkurencją zagraniczną,

• konieczność ochrony krajowego bilansu handlowego (jeśli jest on ujemny, czyli import przewyższa eksport, to sytuacja ta rodzi niepożądane skutki dla gospodarki krajowej).
  

Wymianę ogranicza się za pomocą następujących instrumentów:

• embargo, polega na wprowadzeniu całkowitego zakazu przywozu lub wywozu pewnych towarów.

Cło jest podatkiem od towarów importowanych (choć może rów­nież występować cło eksportowe).Cło spełnia następujące funkcje:

• funkcję fiskalną, czyli jest częścią dochodów budżetowych,

• funkcję ochronną, osłaniając produkcję danego kraju przed konkurencją z zagranicy

W efekcie zastosowania cła produkt zagraniczny jest droższy aniżeli podobny produkt krajowy - dzięki temu nabywcy ograniczają zakupy towarów zagranicznych i zwiększają zakupy ich krajowych substytutów.

• kontyngenty, podobnie jak cła importowe (ochronne), ograniczają zagraniczną konkurencję , której chroniony przemysł krajowy miałby stawić czoła. Na przykład, kraje Unii Europejskiej regulują za pomocą kontyngentów napływ japońskich samochodów, a także polskiej odzieży i owoców.

• opłaty wyrównawcze, dostosowują ceny towarów importowanych do cen stosowanych na rynku krajowym. Obecnie powszechnie odchodzi się od opłat wyrównawczych.

• subwencje eksportowe stanowi finansową pomoc dla eksporterów, umożliwia­jąc im sprzedawanie towarów za granicą po cenie niższej od tej, po której mogliby sprzedać dany towar w kraju. Sprzedaż towaru za granicą po cenie niższej niż w kraju lub poniżej kosztów produkcji, nazywamy dumpingiem.

Najpoważniejszym ogra­niczeniem w stosowaniu wyżej wymienionych barier są umowy międzynarodowe i groźba odwetu. Ograniczenia te sprawiają, że często wybiera się rozwiązania mniej efektywne, ale łatwiejsze do akceptacji przez partnerów handlowych.

4. Bilans handlowy i płatniczy

Aby ocenić czy państwo odnosi korzyści z wymiany międzynarodowej należy sporządzić bilans handlowy i płatniczy.

Bilans handlowy jest zestawieniem wartości towarów wywiezionych za granicę (eksport) i wartości towarów przywiezionych z zagranicy (import) w określonym czasie.

Najczęściej liczony jest on w skali roku kalendarzowego, pokrywającego się z rokiem budżetowym - ustawą budżetową na dany rok. Jeżeli dany kraj eksportuje więcej towarów niż importuje, to uzyskuje dodatni bilans handlowy. Natomiast w sytuacji, kiedy import przewyższa eksport bilans handlowy jest ujemny.

Bilans płatniczy składa się z trzech rachunków:

• obrotów bieżących,

• obrotów kapitałowych,

• zmian rezerw rządowych.

Żeby sporządzić bilans obrotów bieżących, należy najpierw obliczyć bilans handlowy, a więc różnicę między wpływami z eksportu a wydatkami na import. Jeśli wpływy przewyższają wydatki, to mówimy o dodatnim bilansie handlowym, a więc o nadwyżce eksportowej. Jeśli zaś wydatki są wyższe od wpływów, to bilans handlowy jest ujemny, a więc występuje nadwyżka importowa.

Oprócz bilansu handlowego do rachunku obrotów bieżących zalicza się jeszcze saldo wartości transakcji usługowych (bilans usług), przepływów ludzi oraz docho­dów z inwestycji (bilans procentów i dywidend).

Rachunek obrotów kapitałowych dotyczy przepływu kapitału, a więc inwesty­cji bezpośrednich i portfelowych oraz kredytów bankowych i eksportowych.

Dwa pierwsze rachunki (obrotów bieżących i kapitałowych) uwzględniają transakcje dokonywane z powodów gospodarczych Nie są więc podejmowane ze względu na stan bilansu płatniczego i dlatego nazywane są transakcjami autonomicznymi.

Transakcje z rachunku zmian rezerw rządowych są dokonywane po to, by skorygo­wać bilans płatniczy i podejmowane są przez władzę państwową w odpowiedzi na transakcje autonomiczne. Dlatego nazywa się je transakcjami wyrównawczymi. Ich celem jest na ogól zmniejszenie bądź likwidacja deficytu bilansu płatniczego.

Dla oceny aktualnej sytuacji kraju szczególnie ważny jest rachunek obrotów bieżących. Relację deficytu obrotów bieżących w stosunku do PKB uważa się powszechnie za jeden z najważniejszych wskaźników zdrowia gospodarki.

---