Wykład 5-6(3)

SIEDLISKO ROŚLIN UPRAWNYCH CZ.2

OSTATNIO: czynnik topograficzny

Postępowanie w sytuacji zagrożenia erozją wodna w PL:

Nie ogranicza się do terenów górskich i podgórskich, ale także sprowadza się do terenów nizinnych, gdzie są jakiekolwiek nierówności równinne

Przeciwdziałanie erozji wodnej na zboczach:

- pola winny być zajęte jak najdłużej przez roślinność w ciągu roku, szczególnie w okresie jesień-wiosna

- dominować powinna roślinność wieloletnia: łąki, pastwiska

- uprawa zboża ozimego zamiast jarego(rzepak)

- stosowanie roślin okrywowych

- unikanie okopowych i innych roślin uprawianych w szerokich rzędach

- długie boki pól powinny przebiegać wzdłuż warstw, tzw. pola wstęgowe

- pola bez roślinności zimą nie mogą znajdować się na stoku pod sobą

- nie stosowanie orki, unikanie spulchniania gleby

Pozytywne oddziaływanie czynnika biotycznego na roślinę uprawną:

1. Działalność drobnoustrojów glebowych:

• Mineralizacja su borg w glebie -> uwalnianie zw prostych, nieorganicznych

• Udział w tworzeniu próchnicy: zamiana w bezpostaciową masę pod ściółką

• Uwalnianie form przyswajalnych przez rosliny składników z nieorganicznych związków nieprzyswajalnych

• Symbioza: bakterie brodawkowe - wiązanie N atmosferycznego

• Poprawa odżywiania roślin przez zjawisko mikoryzy

• Poprawa struktury gleby, aeracji i infiltracji wody

• Działanie negatywne ma org szkodliwe, np. rozkład nasion chwastów

2. Działanie innych organizmów:

• Dżdżownice - produkcja humusu i drążenie kanałów

• Owady zapylające rośliny

• Naturalni wrogowie szkodników roślin uprawnych:

- owady zjadające owady, np. biedronka - mszycę

- ptaki drapieżne polujące na gryzonie

• drzewa i krzewy - poprawa mikroklimatu siedliska

Negatywne oddziaływanie czynnika biotycznego na roślinę uprawną:

1. Chwasty segetalne

2. Choroby roślin:

- wirusowe: wirus S ziemniaka

- bakteryjne: bakterioza pierścieniowa ziemniaka

- grzybowe: rdze zbóż

3. Szkodniki:

- nicienie: mątwik zbożowy

- stawonogi: stonka

- mięczaki: ślimaki

- kręgowce: gawron, wrona, mysz polna, zając

Woda w życiu rośliny uprawnej:

Coroczne wahania plonów roślin rolniczych w PL - widoczne w statystykach GUS - zależą od dostępności wody, czyli od:

- sumy opadów w ciągu sezonu wegetacyjnego

- rozkład opadów = ich częstotliwość

Niedobór wody = susza:

1. Przyczyny:

- mała ilość opadów

- niski poziom zwierciadła wody gruntowej

- mała retencja wodna gleby, w glebach piaszczystych = zatrzymywanie wody w glebie

2. Skutki:

- nierównomierne lub opóźnione wschody roślin

- ograniczenie lub zahamowanie wzrostu: rośliny niskie, wiotkie

- skrócony okres wegetacji roślin - szybsze dojrzewanie

- niski plon rolniczy

3. Inne skutki:

- niewykorzystanie składników z nawozów mineralnych

- zahamowanie działania herbicydów doglebowych

- wolny rozkład herbicydów w glebie - zagrożenie dla następnej rośliny uprawnej

- trudności w uprawie roli

Nadmiar wody:

1. Przyczyny nadmiaru wody:

- nadmierne opady

- niekorzystne właściwości fizyczne gleby - słabe przesiąkanie: gleby gliniaste, podeszwa płużna(gleby słaboprzepuszczalne)

- niekorzystne położenie pola lub jego części skutkujące podtopieniem: w zagłębieniu terenu, w dolinie rzecznej, u podnóża pagórków

2. Skutki nadmiaru wody w glebie we wczesnym okresie wegetacji:

- brak wschodów roślin

- ograniczenie lub zahamowanie wzrostu

- żółknięcie liści

- zamieranie roślin

3. Skutki nadmiernych opadów w późniejszym okresie wegetacji:

- wyleganie

- porażenie roślin chorobami grzybowymi

- porastanie ziarna w kłosach - kiełkowanie w kłosach

- niska jakość plonu

4. Inne skutki nadmiernych opadów:

- wypłukiwanie składników pokarmowych z gleby do wód gruntowych

- trudności w uprawie roli

Postacie wody glebowej:

1. Woda kapilarna: mała kapilara, po przyłożeniu do zwierciadła wody, wciąga ją:

- podstawowe źródło wody dla roślin!

- wypełnia przestwory kapilarne gleby

- porusza się we wszystkich kierunkach dzięki napięciom powierzchniowym

- wysokość podsiąku zależy od średnicy kapilar: im węższe, tym wyższy podsiąk

a) podparta:

- woda podsiąka do góry, ale nie zawsze zwierciadło obecne jest tak wysoko, że podsiąk kapilarny ma znaczenie;

- połączona ze zwierciadłem wody gruntowej ^

- ma znaczenie wiosną i po obfitych opadach

b) zawieszona:

- bez połączenia z wodą gruntową - „zawieszona na meniskach”

- ma największe znaczenie

- pojawia się w glebie po każdych opadach

2. Woda grawitacyjna = przesiąkająca:

- pojawia się w czasie opadów dreszczów

- przemieszcza się porami większymi od kapilarnych w głąb gleby

- niedostępna dla roślin

- w czasie spływu jej część zamienia się w wodę kapilarną

3. Woda gruntowa:

- tworzy zwierciadło wody na warstwie nieprzepuszczalnej gleby

4. Woda błonkowata:

- otacza cienką błonką cząstki gleby

- wyściela pory kapilarne

- niedostępna dla roślin

5. Woda higroskopowa:

- najsilniej związana z cząsteczkami gleby

- niedostępna dla roślin

6. Para wodna

Regulowanie warunków wodnych w siedlisku:

1. Nawadnianie i odwadnianie gleby = melioracje

2. Dostosowanie użytków rolnych oraz gatunków roślin uprawnych do warunków wilgotnościowych siedliska:

- łąki i pastwiska przy wysokim poziomie wody gruntowej

- grunty orne przy niskim poziomie wody gruntowej

3. Przykrywanie gleby chroniące przed nieużytecznym parowaniem, np. słomą = mulczowanie słomą

4. Właściwa uprawa roli

Udział elementów składowych wierzchniej warstwy gleby pyłowej:

45% części mineralne

25% woda

25% powietrze

5% substancja organiczna

Najważniejsze czynniki kształtujące żyzność gleby:

1. Substancja organiczna gleby = wszystko, co zawiera C-organiczny

- rozkładające się resztki roślinne

- fauna i flora

- próchnica glebowa - mieszanina koloidów organicznych sorbujących składniki pokarmowe

2. Mienerały ilaste:

- najdrobniejsze cząstki gleby o właściwościach koloidalnych

- wymiary: 0,01 - 5,0 mikronów

- powierzchnia właściwa 5 - 800 m²/g

- bardzo duża sorpcja składników pokarmowych

3. Zasobność gleby w składniki pokarmowe - makro - i mikroelementy, zapewniająca potrzeby roslin uprawnych:

- obecne w substancji organicznej i zabsorbowane przez minerały ilaste

- znajdujące się w roztworze glebowym

4. Struktura gruzełkowata gleby - obecność agregatów glebowych, powstałych przez sklejenie koloidów glebowych na cząstki fazy stałej gleby. Warunkuje ona:

- właściwe stosunki powietrzno-wodne i cieplne gleby

- aktywność biologiczną gleby

- łatwą penetrację korzeni

- łatwą uprawę roli