Kronika polska (łac. Chronica Polonorum) - spisana po łacinie w latach 1112-1116 kronika historii Polski przez nieznanego autora.
Kronika jest utworem historiograficznym.
Oryginalna, pełna nazwa dzieła to :Cronicae et gesta ducum sive principum Polonorum.
Znaczenie Kroniki polskiej
Kronika polska nie jest kroniką w jej powszechnie utartym sensie. Kronika jest pierwszym dziełem literatury świeckiej w Polsce. Jest przykładem utworu historycznego opiewającego czyny monarchów, popularnym wówczas w średniowiecznej europie. Utwory takie nazywano gesta ( łac.) czyli czyny. Kronika polska opowiada o czynach Bolesława Krzywoustego. Wg. niektórych jest ona panegirykiem panowania tego księcia. Wg. Pawła Jasienicy jest to raczej esej polityczny, pisany z konkretnym celem -przedstawienia kraju - Polski, jako równego innym krajom chrześcijańskim. Celem autora było nie tyle zapis wydarzeń ku pamięci, ile napisanie dzieła do rozpowszechnienia wśród szlachty i duchowieństwa...
Autor dzieła
Tę bardzo tajemniczą postać w historii Polski naukowcy nazwali Gall Anonim. Naukowcy wysunęli już wiele hipotez o pochodzeniu autora. Podczas pobytu w Polsce pracował prawdopodobnie w kancelarii książęcej Bolesława Krzywoustego.
Wydania dzieła
Ani oryginał (rękopis), ani wczesne odpisy nie dotrwały do naszych czasów. Wg. naukowców istniało co najmniej 8 egzemplarzy. Na pewno używali ich Wincenty Kadłubek oraz Jan Długosz.
Do dziś zachowały się trzy kopie dzieła (najstarsza pochodzi z 1340 roku)
manuskrypt heilsberski- odnaleziony w Lidzbarku Warmińskim
Wydania dzieła:
Kronika polska - wydawca Gotfryd Lengnich
1923- tłum. Roman Grodecki
1952 - druk po łacinie - Karol Maleczyński: podstawowe wydanie krytyczne: Anonima tzw. Galla Kronika czyli dzieje książąt i władców polskich, ed. K. Maleczyński, [Pomniki Dziejowe Polski, s.n. t. 2], Kraków 1952.
Zawartość Kroniki
Kronika powstała na podstawie polskich źródeł i informacji zebranych przez Galla na dworze Bolesława, jest więc utworem na wskroś polskim i jako taki zaliczany jest do najstarszych dzieł polskiego piśmiennictwa. Kronika jest napisana łaciną, często rymowaną, często posługuje się motywami fikcyjnymi jak listy, mowy lub pieśni. Kronika ma charakter moralistyczny, władza panujących pochodzi od Boga, a ich rządy mają idealistyczny przebieg. Choć Gall niewątpliwie wybiera fakty historyczne, traktując jedne obszernie, a inne pomijając milczeniem , nie posuwa się do ich fałszowania. Charakterystyczny dlań zwrot - długo byłoby o tym mówić- po części wynika z faktu, iż kronikę pisze z chęci zarobku (daje to do zrozumienia kilka razy w treści Kroniki), więc by się nie narazić przemilcza pewne problemy, a po części markuje nim po prostu swoją niewiedzę na dany temat.
Kronika... opisuje dzieje Piastów, przede wszystkim zaś Bolesława Krzywoustego. Składa się z trzech ksiąg:
Część pierwsza opisuje legendarne początki państwa polskiego do narodzin Bolesława Krzywoustego;
Księga druga opisuje młodość księcia, do roku 1108;
Niedokończona część trzecia mówi o latach panowania Krzywoustego, aż do roku 1113. Jest to ostatni rok opisany przez Galla w jego kronice.
W księgach opisuje przede wszystkim dzieje Bolesława Krzywoustego, ale pisze także o Mieszku I, Bolesławie Chrobrym, Mieszku II, Kazimierzu Odnowicielu, Bolesławie Śmiałym oraz Władysławie Hermanie.
Bibliografia
polski przekład, Anonim tzw. Gall, Kronika Polska, tł. R. Grodecki, M. Plezia, Wrocław 1989 [kilka wydań]
Paweł Jasienica, Trzej kronikarze, Czytelnik Warszawa 1993, ISBN 83-07-02211-8
Tadeusz Rojek, XIII tajemnic historii, Nasza Księgarnia Warszawa 1987, ISBN 83-10-08952-x
Zobacz też
Linki zewnętrzne