Wykłady - Encyklopedia Prawa

Możemy wyróżnić dwie szkoły prawa:

1. Szkoła pozytywizmu prawniczego- XIX wiek- narodziny W. Brytania, ale rozwój w Niemczech, prawem jest to co ustanowiły kompetentne organy

2. Szkoła natury- prawo stanowione przez państwo musi być zgodne z prawem naturalnym

Prawo- zbiór norm prawnych wydanych lub ustanowionych przez państwo i zagwarantowanych przymusem państwowym

Normy prawne, a inna norma przykładowo moralna- różnice

1. Norma prawna posiada sankcję skupioną, inna norma posiada sankcję rozsianą

2. Normy prawne mają charakter dwustronny, inne mają charakter jednostronny

3. Normy prawne mają charakter precyzyjny, inne mają ogólny

Praworządność-stan przestrzegania prawa przez organy państwowe. Posiadamy dwie gwarancje praworządności

- materialną czyli deklaracje przestrzegania prawa

- formalną- procedury pozwalające na kontrolę organów państwa np. sądy administracyjne

Przepis prawny - jednostka redakcyjna tekstu prawnego

Norma prawna- to reguła postępowania wydana lub usankcjonowana przez państwo oraz zagwarantowana przymusem państwowym

Budowa normy prawnej

1. Hipoteza- sytuacja

2. Dyspozycja- zachowanie nakazane lub zakazane

3. Sankcja- przymus państwowy, który aktualizuje się wtedy gdy norma zostanie naruszona, sankcja nie zawsze musi być sankcją karną

Normy prawne- Podział

1. Normy sankcjonowane- nakazują lub zakazują określonego zachowania

2. Normy sankcjonujące- takie które zawierają upoważnienie organów państwa by zastosowały przymus państwowy gdy norma zostanie naruszona

Podział norm:

1. Bezwzględnie obowiązujące- imperatywne, są narzucone z góry przez państwo

2. Względne- dyspozytywne- dają możliwość stronom do ustalenia warunków stosunku

3. Bezwzględnie jednostronnie obowiązujące-semi-imperatywne- występują szczególnie na gruncie Prawa Pracy

Preambuła- uroczysty wstęp w akcie prawnym

Wykładnia prawa- proces odkodowywania norm prawnych z obowiązujących przepisów prawnych

Rodzaje wykładni ze względu na podmiot, który jej dokonuje

1. Autentyczna-dokonywana przez ten sam podmiot co normę ustanowił

2. Legalna- dokonywana przez podmiot specjalnie powołany do wykładni

3. Praktyczna- dokonywana przez podmioty stosujące prawo

4. Doktrynalna- dokonywana przez przedstawicieli doktryny prawa

Podział ze względy na użytą metodę

1. Słowna zwana inaczej gramatyczną lub językową

2. Celowościowa zwana inaczej funkcjonalną

3. Systemowa

4. Historyczna

Podział ze względu na wynik

1. Stwierdzająca- normę traktuje się tak jak to wskazuje wykładnia językowa

2. Rozszerzająca- wykładnia jest szersza niż to co wskazuje wykładnia językowa

3. Ścieśniająca- wykładnia jest węższa niż to co wskazuje wykładnia językowa

Stosunek prawny- to taki stosunek społeczny, który uregulowany jest za pomocą norm prawnych

Elementy stosunku prawnego

1. Prawo podmiotowe

2. Obowiązek wynikający z prawa podmiotowego

3. Podmiot prawa

4. Podmiot obowiązku

5. Przedmiot

Zdarzenia prawne- powodują zmianę i rozwiązanie stosunku prawnego

Podział zdarzeń

1. Działanie

2. Zdarzenia sensu stricto , niezależne od człowieka np. klęska żywiołowa

Podział działania na

1)Akty prawne czyli czynności prawne, orzeczenia sądowe i akty administracyjne

2) Czyny dozwolone i niedozwolone

Unifikacja- to ujednolicenie przepisów, miało to miejsce po odzyskaniu niepodległości w Polsce

Inkorporacja- wchłonięcie, zebranie rozproszonych dotąd przepisów w jeden akt

Kodyfikacja- stworzenie kompleksowej regulacji określonej gałęzi prawa

Kodeks- to obszerny akt normatywny np. Kodeks Karny

Podział na prawo materialne i formalne

1. Materialne to prawa i obowiązki podmiotów

2. Formalne- proceduralne prawo, wtórne wobec prawa materialnego

Źródła prawa- źródłem jest sformalizowany akt uprawnionego organu

W Polsce Konstytucja w art. 87 określa zamknięty katalog

Konstytucja, ratyfikowane umowy, ustawy, rozporządzenia, prawo miejscowe

Konieczne jest umieszczenie tych źródeł prawa w odpowiednich publikacjach np. Monitor Polski

Vacatio legis- czyli spoczywanie ustawy

Wymiar Sprawiedliwości

Wymiar sprawiedliwości w Polsce sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy wojskowe oraz sądy administracyjne- Konstytucja art.175

Zasada niezawisłości sędziowskiej- sędziowie orzekają na podstawie ustaw i własnego sumienia

Asesor- dawna instytucja, orzekał w tych samych sprawach co sędzia

Ławnicy- wybierani są przez rady, mają oni takie samo prawo głosu jak sędziowie

Referendarze sądowi- wykonują czynności wskazane w ustawie np. prowadzą wpisy do ksiąg wieczystych

Asystent sędziego- jego głównym zadaniem jest przygotowanie spraw sądowych dla sędziego

Sąd Najwyższy-Prowadzi nadzór na działalnością innych sądów w zakresie orzekania

- rozpoznają kasacje

- podejmuje uchwały rozstrzygając zagadnienia prawne

Dzieli się na 4 izby

1. Cywilna

2. Karna

3. Ubezpieczeń Społecznych

4. Wojskowa

Na czele sądu stoi Prezes powoływany na okres 6-letniej kadencji

Sądy powszechne

1. Rejonowe - rozstrzygają sprawy jako I instancja ( z małymi wyjątkami)

Na czele Sądu stoi Prezes, a na czele Wydziałów Przewodniczący

Wydziały w Sądzie Rejonowym to:

1. Cywilne

2. Karne

3. Sąd rodzinny

4. Sądy grodzkie

5. Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

6. Wydziały Ksiąg Wieczystych

7. Sądy gospodarcze

Sądy okręgowe rozpatrują sprawy jako I instancja i II instancja

Wydziały zostały zdublowane tak jak w sądzie rejonowym właściwie, ale są także wydziały takie jak wydział penitencjarny

Sąd Okręgowy w Warszawie pełni ważną rolę gdyż tam rejestruje się partie polityczne

Sąd Apelacyjny to wyłącznie sąd II instancji Wydziały to

1. Cywilny

2. Karny

3. Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

Sądy wojskowe- to sądy, które sprawują wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych w siłach zbrojnych

Sędziowie są jednocześnie żołnierzami

Podział na

-Wojskowe Sądy Okręgowe

- Wojskowe Sądy Garnizonowe

Sądy administracyjne- struktura

1. Wojewódzkie Sądy Administracyjne

2. Naczelny Sąd Administracyjny

Rozpatrują skargi na decyzje administracyjne , na podstawie legalności tych decyzji

Sądy polubowne- niepaństwowe sądy w sprawach cywilnych, najczęściej stosowane w sprawach gospodarczych. Są szybkie w postępowaniu i stosunkowo tanie.

Prokuratura

-zadaniem jest ściganie przestępstw czyli prowadzenie albo nadzorowanie postępowanie przygotowawczego w sprawach karnych

- stanie na straży praworządności

- wytyczanie powództw

Struktura Prokuratury

Prokurator Generalny i M. Sprawiedliwości -połączenie od 1990, natomiast teraz nastąpi oddzielenie tych funkcji

Na czele Prokuratury stoi Prokurator Generalny

Podlegli mu są prokuratorzy Powszechnych i Wojskowych Jednostek, Prokuratury IPN, Komisja Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu

Prokuratorzy powszechni to:

- Prokuratura krajowa

- Prokuratura apelacyjna

- Prokuratura okręgowa

- Prokuratura rejonowa

Jednostki wojskowe prokuratury

- Prokuratorzy Naczelnej Prokuratury

- Prokuratorzy Wojskowej Prokuratury Okręgowej

- Prokuratorzy Wojskowej Prokuratury Garnizonowej

Organy pomocy prawnej

Adwokatura składa się z adwokatów i aplikantów, udzielają pomocy prawnej.

Radca prawny- zawód ten wykształcił się na bazie zawodu adwokata, jednak radca prawny nie może być obrońcą w sprawach karnych i rodzinnych sprawach

Notariusze- sporządzają akty notarialny, dbają o prawidłowy i prawny obrót.

Prawo administracyjne- zespół norm regulujących strukturę i kompetencje organów administracji publicznej oraz stosunki prawne powstające w toku działalności władczej tych organów

Podział organów:

1. Jednoosobowe, szybsze w działaniu, ale spojrzenie na dany problem nie jest różnorodne np. Prezes Rady Ministrów

2. Wielosobowe, wolniejsze w działaniu, rozmyta odpowiedzialność, ale spojrzenie na problem jest wieloaspektowe np. Rada Ministrów

3. Centralne

4. Terenowe

5. O kompetencji ogólnej

6. O kompetencji szczególnej

Stosunki administracyjno- prawne, cechy:

1. Jedną ze stron jest zawsze organ administracji publicznej

2. Nie ma tutaj mowy o stosunku równorzędności stron

3. 2 strona jest ewidentnie podporządkowana

4. Przedmiotem stosunku są tylko sprawy należące do kompetencji tych organów

Prawne formy administracyjne

1. Stanowienie prawa- np. Minister wydaje normy prawne

2. Wydawanie rozstrzygnięć władczych w formie decyzji administracyjnej

3. Zawieranie porozumień, pomiędzy dwoma równorzędnymi organami

4. Zawieranie umów

5. Prowadzenie działalności organizacyjno- społecznej, np. obowiązkowe szczepienia

6. Czynności materialno- techniczne np. prowadzenie muzeum, biblioteki

Prawo Karne

Akty obowiązujące to Kodeks Karny, Kodeks Postępowania Karnego i Kodeks Wykonawczy Karny z 1997 roku

Struktura Kodeksu Karnego- 3 części

1. Ogólna

2. Szczególna

3. Wojskowa

Przestępstwo- to zawiniony czyn człowieka, szkodliwy społecznie, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia

Rodzaje przestępstw, różne kryteria

1 podział

1. Zbrodnia- czyn zagrożony karą pozbawienia wolności na okres powyżej 3 lata

2. Występek- to cała reszta

2 podział

1. Materialne- takie w którym możemy wyróżnić działanie sprawcy i skutek czyli pobicie i obdukcja

2. Formalne -liczy się samo działanie

3 podział

1. Zasadnicze

2. Kwalifikowane- niebezpieczniejsze niż zasadnicze

3. Uprzywilejowane

4 podział

1. Prywatnoskargowe

2. Publicznoskargowe

Obowiązywanie prawa karnego- czas

1. Prawo nie działa wstecz

Obowiązywanie prawa karnego- przestrzeń

1. Na terytorium Polski wszyscy którzy popełnili przestępstwo, nie ma znaczenia obywatelstwo

Wyjątek to dyplomaci i ich rodziny

2. Przestępstwo jest wtedy gdy sprawca dopuścił się czynu, nastąpił skutek lub skutek miał nastąpić

3. Obywatele polscy za granicą, gdy popełnili tam przestępstwo także podlegają prawu polskiemu, nie przeszkadza fakt, że sprawca już był tam ukarany

Elementy w prawie karnym:

1. Podmiot przestępstwa- sprawca

2. Przedmiot przestępstwa- dobro przeciwko, któremu wystąpiono

3. Strona przedmiotowa- sposób popełnienia przestępstwa

4. Strona podmiotowa - okoliczności

Wina to psychiczny stosunek sprawcy do popełnionego czynu. Ma charakter subiektywny. Występują dwa rodzaje winy, umyślna i nieumyślna

Wina umyślna:

1)zamiar bezpośredni

2) zamiar ewentualny

Wina nieumyślna:

1. Niedbalstwo

2. Lekkomyślność

Społeczna szkodliwość czynu

1. Nieznaczna

2. Znaczna

3. Znikoma

Stadialne formy popełnienia przestępstwa

1. Przygotowanie- gdy sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do podjęcia czynu. Przygotowanie jest karalne tylko wtedy gdy przepisy to wyraźnie regulują

2. Usiłowanie- jest już karalne, ktoś w zamiarze popełnia czynu zabronionego swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które nie następuje. Mamy do czynienia z dwoma usiłowaniami: udolne i nieudolne.

3. Dokonanie- czyli zrealizowanie znamion czynu zabronionego. Znamię to przesłanki czynu zabronionego

Zjawiskowe formy

1. Pomocnictwo- ktoś w zamiarze by czynu dokonała inna osoba, ułatwia jej ten czyn np. pożycza samochód

2. Podżegnanie- ktoś chce by inna osoba dokonała czynu zabronionego, nakłania ją do tego

3. Sprawstwo- może być samodzielne lub wspólnie w porozumieniu z innymi

Kontratyp czyli wyłączenie odpowiedzialności karnej

2 grupy kontratypu:

1. Okoliczności wyłączające winę

2. Okoliczności wyłączające bezprawność czynu

1. A) błąd- przestępstwa nie popełnia ten kto pozostaje w błędzie co do okoliczności stanowiącej jego znamię

B) niepoczytalność- spowodowana chorobą psychiczną, zaburzeniami, zakłóceniami czynności psychicznych

2. A) obrona konieczna- 3 przesłanki obrony koniecznej

- bezprawny

- bezpośredni

- zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem

B) Stan wyższej konieczności- nie popełnia przestępstwa ten kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącemu jakiemukolwiek dobru chronionemu prawu, jeżeli niebezpieczeństwa nie da się inaczej uniknąć, a dobro poświęcone musi mieć wartość niższą

C) Eksperyment, nie popełnia przestępstwa ten kto działa przeprowadzając eksperyment medyczny, techniczny czy ekonomiczny, pod warunkiem, że spodziewane korzyści mają istotne znaczenie medyczne, techniczne i ekonomiczne.

D)Zgoda pokrzywdzonego,

E) Rozkaz przełożonego, nie popełnia przestępstwa osoba, która nie jest świadoma

Kary i środki karne

Kary- występują w takich postaciach

1. Grzywna to jedyna kara, która może być karną samodzielną jak i dodatkową pozbawienia wolności, wymierzana w stawkach dziennych od 10 do 360, jedna stawka od 10 zł do 2 tys. zł

2. Ograniczenie wolności

- wymierzana od 1 miesiąca do 12 miesięcy

- nie można w jej czasie zmieniać dobrowolnie miejsca stałego pobytu

- zobowiązanie do wykonania pracy wymierzonej przez sąd( gdy osoba pracuje możliwe potrącenie z wynagrodzenia)

- wyjaśnienia w sprawie odbywania kary

3. Pozbawienia wolności - wymierzana od 1 miesiąca do 15 lat

4. Kara 25 lat pozbawienia wolności

5. Kara dożywotniego pozbawienia wolności

Kara śmierci argumenty za:

- są takie czyny które zasługują na karę śmierci

- ekonomicznie tańsza niż kara dożywotniego pozbawienia wolności

Kara śmierci argumenty przeciwko:

- etyczne argumenty

- humanitaryzm

- sędziowie mogą wydawać błędne wyroki

Środki karne- stanowią uzupełnienie kar zasadniczych

1. Pozbawienie praw publicznych czyli

- utrata biernego i czynnego prawa wyborczego

- zakaz pracy w instytucjach państwowych

- utrata orderów czy tytułów

2) zakaz zajmowania określonego stanowiska, prowadzenia określonej działalności gospodarczej

3) zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, opieką i edukacją nad małoletnimi

4) obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych miejscach

5) zakaz wstępu na imprezę masową

6) zakaz prowadzenia pojazdów

7) przepadek- przedmiotów pochodzących bezpośrednio z przestępstwa, przedmioty te przechodzą na majątek Skarbu Państwa lub oddawane są poszkodowanym

8)naprawienie szkody

9) nawiązka to połączenie odszkodowania, zadośćuczynienia i grzywny, przekazana na rzecz np. fundacji

10) świadczenie pieniężne- wymierzane do 2 0 tys. zł, wyjątkowo nawet do 6 0 tys. zł

11) podanie wyroku do wiadomości publicznej- to sąd redaguje tekst komunikatu

Szczególne instrumenty

1. Nadzwyczajne zaostrzenie kary- sąd może wymierzyć karę powyżej górnej granicy zwiększonej jedynie o połowę np. gdy do 10 lat to możliwe zwiększenie do 15 lat.

Sytuacje zastosowania tego instrumentu:

- recydywa czyli powrót to przestępstwa, czyli za recydywistą jest osoba, która popełniła przestępstwo umyśle odbyła karę co najmniej 6 miesięcy i w ciągu 5 lat popełnia przestępstwo podobne do pierwszego . dwa rodzaje recydywy zwykła( opisana wyżej) oraz multirecydywa

- w ramach przestępstwa ciągłego np. pracownik sklepu przez pewien okres czasu wynosi z miejsca pracy różne przedmioty, jest to przestępstwo rozciągnięte w czasie

Mamy dwa rodzaje recydywy zwykła( opisana wyżej) oraz multirecydywa

2. Nadzwyczajne złagodzenie kary

Nadzwyczajne złagodzenie kary - szczególne okoliczności, żeby sąd uznał, że najłagodniejsza kara byłaby niewspółmiernie wysoka. Sąd może wymierzyć karę poniżej dolnego zagrożenia lub inną łagodniejszą karę. Można to stosować, jeśli chodzi o ograniczoną poczytalność. W wyjątkowych wypadkach odpowiedzialność karną można ponieść od 15 roku życia. Powyżej 10 roku życia - środki wychowawcze. Poniżej 10 roku życia nie ma żadnej odpowiedzialności.

Zasady wymiaru kary i środków karnych:

- kara powinna być zindywidualizowana

Prewencja generalna - kara musi działać odstraszająco na innych przestępców

Prewencja indywidualna - ma odstraszać sprawcę przed popełnieniem kolejnego czynu

Stopień winy i społecznej szkodliwości czynu ma znaczenie i ta represja będzie surowsza

Środki probacyjne - pozwalają dopasować represję karną do okoliczności; poddanie sprawcy próbie; koło ratunkowe:

1. Warunkowe umorzenie postępowania karnego

2. Warunkowe zawieszenie wykonania orzeczonej kary

3. Warunkowe przedterminowe zwolnienie od odbycia reszty kary

Dajemy nadzieję sprawcy, ale musi zachowywać się grzecznie

Ad. 1) umarza się na próbę od 1 do 2 lat

Ad. 2) pierwszy konflikt z prawem

Ad. 3) sprawca został osądzony, ukarany, minęła połowa kary i za dobre zachowanie wychodzi

Ad. 1) Jakie przesłanki muszą być spełnione, aby doszło do warunkowego umorzenia postępowania karnego:

- wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne

- okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości

- sprawca nie mógł być wcześniej karany za przestępstwo umyślne

Ta osoba będzie przestrzegać porządku prawnego. Czyny zagrożone karą nie mogą być surowsze niż 3 lata pozbawienia wolności.

Ad. 2) Przesłanki:

- kara pozbawienia wolności nie może przekraczać 2 lat

Sąd może dołożyć dodatkowe obowiązki np. ustanowienie dodatkowej kary czy też poddanie się leczeniu odwykowemu

Ad. 3) Przesłanki:

- postawa skazanego uzasadnia przyznanie takiego dobrodziejstwa, ale co najmniej 6 miesięcy musi odbywać karę

Zbieg przestępstw i zbieg przepisów karnych:

Zbieg przestępstw - sprawca czynów popełnia wiele przestępstw zanim się go złapie i ukarze. Każde z przestępstw traktujemy oddzielnie. Za każdy czyn wymierza się odrębną karę.

Zasady łączenia kary (kara łączna) - wszystko zależy czy czyny są do siebie podobne. Nie można przekroczyć granicy danej kary

Zbieg przepisów karnych - jeden czyn narusza kilka przepisów karnych. Kara na podstawie najsurowszego z tych przepisów.

Przedawnienie - zbrodnie wojenne i przeciwko ludzkości nie ulegają temu przedawnieniu

Po upływie pewnego czasu ustaje karalność przestępstwa albo wykonania kary.

Przedawnienie karalności przestępstwa - zależy od przestępstwa; zabójstwo = przedawnienie po 30 latach, inna zbrodnia = po 20 latach

Przedawnienie wykonania kary - wymazanie z rejestrów karnych faktu ukarania; po 10 latach (lub mniej) od odbycia kary to następuje zatarcie skazania, ale nie można popełnić przestępstwa

Typy przestępstw:

- przeciwko pokojowi, ludzkości lub przestępstwa wojenne

- przeciwko RP (zamach na konstytucyjny organ RP, zamach stanu, szpiegostwo)

- przeciwko obronności (okaleczenie, żeby uniknąć służby wojskowej, zaciąg do obcej armii)

- przeciwko życiu i zdrowiu (zabójstwo, eutanazja)

- przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu (spowodowanie katastrofy)

- przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji (kolizja samochodowa)

- przeciwko środowisku (zanieczyszczenie)

- przeciwko wolności (groźba karalna)

- naruszenie miru domowego (wdarcie się gdzieś)

- przeciwko wolności sumienia i wyznania

- obrażenie uczuć religijnych

- przeciwko wolności seksualnej i obyczajowości (pedofilia, pornografia)

- przeciwko rodzinie i opiece (poligamia, znęcanie się nad dzieckiem, niealimentacja)

- przeciwko czci i nietykalności cielesnej

- przeciwko prawom osób wykonujących pracę zawodową

- przeciwko działalności instytucji państwowej i samorządu

- przeciwko płatnej protekcji w związku z wykonywaną czynnością

- przeciwko wymiarowi sprawiedliwości (tworzenie fałszywych dowodów)

- przeciwko wyborom i referendom (przeszkadzanie w ich odbywaniu)

- przeciwko porządkowi publicznemu (handel ludźmi)

- totalitarne ustroje państwa - nawoływanie

- przeciwko ochronie informacji

- przeciwko wiarygodności dokumentów (zbywanie dowodu osobistego)

- przeciwko mieniu (kradzież, rozbój)

- przeciwko obrotowi gospodarczemu (pranie brudnych pieniędzy)

- przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi

Procedury karne - 2 etapy

1. Postępowanie przygotowawcze - wszczyna prokuratura lub na jej zlecenie, podejrzany - decyzja o przedstawieniu zarzutów

2. Postępowanie sądowe

Oskarżony - prawo do obrony

Obrońca - adwokat

Oskarżyciel publiczny - prokurator

Oskarżyciel posiłkowy - pokrzywdzony, pełne prawa strony

Oskarżyciel prywatny

Postępowanie dowodowe - biegli, świadkowie, eksperymenty badawcze, świadek koronny, świadek incognito

---