O. J. WORONIECKI

Fundament pedagogiki - potencjalność- coś może się rozwijać zmieniać.
Potencjalność- zmiany wyznaczone przez naturę tkwią w przedmiocie i mogą się rozwijać w danym kierunku. Potencjalność która umożliwia rozwój ma charakter indywidualny. Jeśli człowiek się rozwija zaczyna nabierać cech ( indywidualizacja).

Rozwój ma charakter częściowy, aspektywny, wybiórczy rozwijający się zawsze w pewien sposób, np.. rozwijamy to co lubimy. Udział osoby jest świadomy i dobrowolny, więc uczestniczy w rozwoju.

Usposobienie- usprawnienia
a) ogólne, stałe cechy bytu ( posiadamy własność)

b) w zakresie czynu/działania ( sprawność, łatwość działania w pewien sposób)

Nawyk- przyzwyczajenie - powstają automatycznie, mechanicznie, odruchowo, opanowują rozum w taki sposób, że czynności się powtarzają, czynności stereotypowe

Sprawności- dzieło świadomego wysiłku, używamy kiedy zechcemy. Potrafię powstrzymać sprawność ( świadoma łagodność raz łagodny a w innej sytuacji potrafi wybuchnąć)

Sprawności powstają świadomie; operujemy doświadczeniem; chcemy je zdobyć (świadomość i wola). Pozostawiają pewną elastyczność. Nawyki opanowują władzę tak, że zawsze są jednakowe, stereotypowe, aby się od niego powstrzymać trzeba mieć wiedzę. Wokół sprawności gromadzą się nawyki.

Podział sprawności dotyczących rozumu i woli:

- fizjologiczne (fizyczne; dotyczące narządów)

- poznawcze:

* teoretyczne (intelektualne); sprawności pierwszych zasad, które są fundamentami, które rozum przyjmuje: wiedza naukowa, mądrość

* praktyczne (techniczne): roztropność, cnoty moralne, dwoistość, umiejętność wyboru

- moralne

* pozytywne cnoty

* negatywne wady

Skłonności= sprawności

1. Wrodzone i nabyte - są w naturze człowieka czy nabyte w toku wychowania/samowychowania?

Wrodzone:

a) Uzdolnienia gatunkowe - jesteśmy ludźmi i jako ludzie mamy pewne uzdolnienia:

- skłonność do własnego dobra

- skłonność do liczenia się z głosem rozumu

b) Indywidualne - każdy ma indywidualnie wrodzone spławności; można urodzić się ze złymi cechami charakteru. Dziecko rodzi się z pewnymi cechami, zaczątkami charakteru

2. Przyrodzone i nadprzyrodzone - pewne skłonności, mają charakter naturalny i wynikają z natury

Sprawności wrodzone- czyli coś jest w naturze człowieka.

*uzdolnienia gatunkowe
*uzdolnienia indywidualne

Sprawności nabyte to jedność i spójność. Chodzi o charakter moralny człowieka (na początku jest praca trudna i nużąca, ale potem jest już lepiej). Człowiek ma już naturalną bierność i lenistwo. Trzeba wziąć to pod uwagę, to wynika z początkowych trudności. Działanie sprawia, że to potem staje się łatwiejsze. Ukierunkowanie działa w dwie strony, bo dotyczy sprawności dobrych i złych (też przyjemności).

Wewnętrzny umiar w wychowaniu:

- nie opowiada się za skrajnościami

- to żywotna elastyczność, zrozumienie, że każde określenie np. cnoty nie może być schematem

Umiar:

- rzeczowy: czyli sprawiedliwość; wszystkie działania powinny być podejmowane z umiarem rozumianym jako właściwa miara

- osobisty (subiektywny): dostosowany do osoby; brak stałych reguł; powinna działać cnota roztropności

- Umiar działa także w wadach, złych rzeczach. Wtedy sam jest zły i człowiek może sam sobie zaszkodzić.

Cnoty:

- zawierają motyw dobra; powinna być w nich radość

- gdy jest wraz z nią smutek, cnota jest niedojrzała a nawet fałszywa

Cnoty kardynalne:

Wszystkie mają jeden cel. Jedna pobudza drugą. Jeżeli pierwsza i druga nie domaga, to złe skutki widać w innych. Brak którejś z cnót nie znaczy, że człowiek ma zły charakter dopóki ktoś nie ustanie w pracy nad nim.

1. Roztropność (sfera rozumu, mądrość praktyczna, s. woli)

2. Sprawiedliwość (oddać każdemu, co mu się należy, s. woli)

3. Męstwo - siła pozwalająca dążyć do celu (dobra) mimo przeszkód, s. woli

4. Umiarkowanie - pobudzanie i powstrzymywanie, zachowanie pewnej miary.

Cnoty teologiczne:
*wiara- oświecenie rozumu,

*nadzieja- postawa ufności wobec Boga potrzebna w trudnych sytuacjach,

*miłość- upodobanie woli, postawa wobec woli, oddziaływanie miłości i łaski.

Związek cnót przyrodzonych i nadprzyrodzonych:

- o własnych siłach człowiek nie osiągnie cnót nadprzyrodzonych

- prawdziwa miłość jest nam dana (miłość do dziecka jest dana), a nie wypracowana

- człowiek dąży do doskonałości czyli cnót nadprzyrodzonych

- ludzka natura obarczona jest grzechem pierworodnym

- cnoty nadprzyrodzone są mocniejsze, ale mogą przestać działać, gdy odwrócimy się od religii (cnoty przyrodzone są trwalsze, bo są „zakorzenione w podłożu”; nadprzyrodzone są słabiej zakorzenione w człowieku) , czyli snoty są mocniejsze ale zarazem kruche, narażone na utratę

- cnoty przyrodzone są bardziej kruche, narażone na utratę, słabsze, ale bardziej zakorzenione i nie łatwo je stracić

Błędna relacja cnót przyrodzonych i nadprzyrodzonych:

*Naturalizm: przecenianie cnót przyrodzonych (wychowanie przyrodzonego), niedocenia się wychowania nadprzyrodzonego

*Supnaturalizm: przecenianie cnót nadprzyrodzonych

Dary:

-Mądrość- lepsze rozumienie

-Rozum- rozum oświecony

-Umietęjności- bym umiał stosować wiarę,'

-Rady- by czł. Szukał rady
-Męstwo- by nic nie oderwało mnie od Boda

-Pobożność- abym służył Twojemu majestatowi
-Bojaźń boża- abyśmy lękali się grzechu, który obraża Boga

Cnoty działają w sferze wolności, a wady nas przymuszają. Szczytową wadą jest pycha, a cnotą - miłość.

Wady (sprawności moralne ujemne):

- na najniższym poziomie jest pewna skaza, ułomność; człowiek nie jest do końca istotą harmonijną, jest w nim pożądliwość (cielesna; pycha); wynika to z osłabienia natury ludzie

- to indywidualne skłonności

- silne ugruntowanie wady (coś, co jest trwałe; nałóg)

- zagłuszają wyrzuty sumienia

- zaślepiają rzeczywistość

- zniewalają, przymuszają i szantażują

- solidarność wad (usprawiedliwiają się nawzajem)

Prawy umysł (nie przywiązany do dobra i prawdy)

- nauczyciel powinien być raczej bardziej pozytywny niż negatywny (raczej należy kształtować cnoty, a nie walczyć z wadami); główny cel to działanie pozytywne

- przez przywiązanie do rzeczy nieprawych umysł się znieprawia (co go niszczy)

Trzy stopnie powstawania wady:

1. Grzech pierworodny [Wrodzony]

2. Ułomności w pierwszych latach życia-nabyte, bądź wrodzone- to tylko podłoże, skłonność. [Stopień pośredni - paktowanie ze złem]

3. Wada- silna, trwała, coś w czym czł. znajduje przyjemność. [Wada formalna - każdej wadzie towarzyszy roztropność (wynajduje się środki do osiągnięcia celu)]

Wady główne (saligia) : dominują w człowieku, mogą wynikać z jego temperamentu np. lenistwo, do którego przyczepiają się inne wady (pychy, chciwość, rozwiązłość, zazdrość, obżarstwo i pijaństwo, gniew, lenistwo)

1.Pycha( superbia)- jest źródłem innych wadchciwość i skąpstwo. Pieniądz rządzi wyborami.
Próżność- uleganie zachciankom, lubi się jak o nas się mówi, przyjemność z tego ze ktoś zwraca na nas uwagę, to jest zła miłość własna, na dnie grzechu jest umiłowanie siebie ponad wszytsko, uczynienie siebie miarą wszystkiego , odraza do zasad i prawa..

2. Łakomstwo (avaricia chciwość)- wybiera się co się lubi.

3.Nieczystość (luxuria)- powoduje zaćmienie umysłu, głupieje w rozwiązłości.

4.Zazdrość(invidia)- smutek z powodu dobra które ktoś ma a ja tego nie mam. Gorsza jest zawiść czyli złość bo ktoś coś ma, to zmniejsza czł. Np. talenty.

5. Obżarstwo/pijaństwo (gula)- skłonność do imprezowania, ważny brzuch, sprowadzanie siebie do zwierzęcia.

6. Gniew (iva)- gniew jako cecha ( słuszny)- trzeba go pobudzać przewżnie u ludzi obojętnych i tolerancyjnych np. JPII , gniew jako wada ( niesłuszny)- kiedy zaczyna rządzić człowiekiem, jest to pretensja do świata, wtedy gniew jest bezprzedmiotowy, np. grzech ateistów.

Gniew: reakcja emocjonalna na trudności; może być słuszny, czasem można go pobudzać; niedostatek gniewu jest wtedy, gdy człowiek nie umie zareagować w pewnych sytuacjach; pokazuje sposób działania człowieka w sytuacjach trudnych; jest najkrótszą drogą reakcji; gniew jest wadą, kiedy ktoś nim żyje i dostrzega wszędzie zło

7. Lenistwo (acedia)- związane ze smutkiem, zniechęcenie, zły humor, odraza do dóbr duchowych

Lenistwo: może sięgać bardzo daleko; wiąże się ze złym humorem, zmęczeniem obowiązkami; jest to stałe niezadowolenie z życia duchowego; z pozoru mało groźne; przyjemność z lenistwa to brak potrzeby stawiania sobie trudności, które są czasem potrzebne; poddajemy się miłym wpływom, nie widzimy prawdy albo nie chcemy jej widzieć; wiąże się z nudą, która może prowadzić do przestępstw:

-słaba głowa- czułe serc9 nie zastanawia się ale ma czułe serce= głupia szlachetność

- mocna głowa- nieczułe serce 9 przebiegły z nieczułym sercem

Za pierwsze lata okresu życia dziecka odpowiadają rodzice.:

- odżywianie dziecka

- zdrowe warunki życia (docenianie dziecka, spokój, światło, poczucie bezpieczeństwa)

- ważne są warunki zewnętrzne

- wady i zalety innych osób oddziaływają na dziecko

- dziecko jest obrazem rodziców i otoczenia (przyroda, zabawy, krajobraz)

- potrzeba zapewnienia ochrony i opieki

* działanie na wszelkich polach w miarę wzrostu dziecka

* udostępnianie mu pola do działania

- dzieci są bardzo wrażliwe na przykłady (mają też bardzo rozwiniętą wyobraźnię); ich możliwości twórcze i rozwojowe są największe w okresie dzieciństwa

- dzieci mają bardzo rozwiniętą wrażliwość religijną

Są trzy etapy kierowania:

1. rządzenie - prowadzenie do obranego celu; ogólne ukierunkowanie

Ważne:

-znać regulamin

-dbać o porządek i ład

- nieograniczanie inicjatyw

- ład jest niezmienny

Niedogodności:

-zarozumiałość

- małoduszność- nic nie chce rozkazywać, boi się odpowiedzialności

2. rozkazywanie- konkretne wskazywanie tego, co trzeba robić

Ważne:

- rozkazy powinny być zgodne z prawem moralnym;

-polecenia powinny być wydawane w odpowiednim momencie;

- rozkazy powinny być jasne, ścisłe i wydawane stanowczo;

- miłe i pogodne wydawanie rozkazu

Braki rozkazywania:

-zbytnio lubi rozkazywać (zbytnie umiłowanie władzy),

-wahanie się,

-brak umiejętności podejmowania decyzji,

-sympatie i antypatie

-zbytnie uleganie wpływom

3. karcenie - zwracanie uwagi na błędy, ale też dawanie możliwości ich naprawienia,

Ważne:

-należy upominać i karać w taki sposób, żeby nie zniechęcać wychowanka;

- karcenie jest przykre również dla tego, kto upomina; łatwiej jest przyjmować upomnienie od kogoś, kto umie też chwalić; karcenie musi iść w parze z chwaleniem (ale nie chodzi o podlizywanie się);

- chwalenie to dobrowolna pokora - dobrowolne pochylenie się nad tym, co dobre; trzeba oddzielić wyrozumiałość od pobłażania;

- karać trzeba tam, gdzie widać zły nawyk, a nie jednorazowe zachowanie;

- nigdy nie wolno karać pod wpływem gniewu;

- trzeba zakończyć sprawę karą (gdy ktoś został ukarany, to nie wracamy już do tego; sprawa została zamknięta)

Błędy w karaniu:
- wypominanie dawnych przewinień bez karania,

- ciągła wnikliwość, podejrzliwość,

- pobłażliwość.

Woroniecki mówi, że najtrudniej jest sprawić, żeby wychowanek chciał tego, czego my chcemy. Praktyka ma zasady, ale one powinny być giętkie, powinny się dopasować do rzeczywistości (tak jak prawo i porządek) małoduszność - człowiek boi się, że jak będzie coś robił, to spotka go za to kara; boi się odpowiedzialności.

HARCERSTWO

Metoda harcerska to metoda realizująca metody pedagogii osoby.

Źródłowe harcerstwo:

- metoda ta jest metodą wychowawczą (nie ma innych celów niż kształcenie człowieka i jego charakteru); obiera cel dalekosiężny (i wszelkie działania są podporządkowane osiągnięciu celów)

- to przykład działalności wychowawcy

- harcerstwo prowadzi działalność wychowawczą metodą pośrednią (bo zawsze wychowuje się poprzez coś np. poprzez pracę, zabawę, naukę)

- ważna jest samodzielność; uczenie samodzielności

- jest działaniem indywidualnym, ponieważ chodzi o doskonalenie i pracę z konkretną osobą

- kształcenie charakteru

- opiera się o siły młodego człowieka (o naturę człowieka i rzeczywistość)

- uczy obiektywizmu

- praca zespołowa

Sfery oddziaływania metody harcerskiej:
- rozwój duchowy

- rozwój intelektualny

- rozwój społeczny

- rozwój fizyczny

Elementy metody:

- prawo i przyrzeczenie

- uczenie przez działania

- system małych grup

- twórczość programu

Wada metody harcerskiej - sformalizowanie (reguły)

ELEMENTY PEDAGOGII OSOBY

1. Życzliwość i wymagania - musi wystąpić jedno i drugie; nie można być tylko miłym dla wszystkich; życzliwość to poszukiwanie prawdziwego dobra i objawia się w stawianiu wymagań; skuteczny jest ten, kto potrafi sam sobie stawiać wymagania

2. Obecność i towarzyszenie - jest to niebezpieczne, gdy dziecko uczy się samodzielności; jest to czujność, a więc bycie obok, ale także wiedza o tym, co się dzieje; wychowawca ma być z uczniami, ale nie ma nimi kierować; ma „wkraczać do akcji”, gdy zajdzie potrzeba

3. Dialog - to nie jest zwyczajna rozmowa; to dialog, w którym rozumie się, że wychowawca jest kimś innych i wychowanek jest kimś innym

4. Władza wychowawca - celem jest umożliwienie wychowankowi samodoskonalenie; gdy wychowanek nie chce, to niewiele można zrobić; fundamentem władzy wychowawczej jest władza rod zielska (wzięła się stąd, że rodzice „zrobili dzieci”); rodzice dają wychowawcą prawdo do władzy

5. Przymus:

- wynikający z konieczności

- zewnętrzny (np. wychowawcy, naciski, zakazy, nakazy)

- nakazy i zakazy, czyli zmuszanie wobec samego siebie

Kara jest bardzo pożyteczna, ale pod pewnym warunkiem. Ogólnie nie ma ona mocy leczącej, ale robi czasami coś dobrego - wtedy, kiedy zostaje przyjęta przez sprawcę jako sprawiedliwa i zasłużona. Nie ma nic gorszego niż niesprawiedliwa kara.

Samowychowanie - do niego powinno prowadzić wychowanie, żeby człowiek podjął wysiłek samowychowania. Gdy człowiek przechodzi z wychowania do samowychowania następuje moment takiej „duchowej inicjacji”. Niebezpieczeństwo samowychowania polega na tym, że człowiek sam siebie wychowuje, więc może sobie przesadnie wybaczać. Nie może jednak zamykać się na wpływy innych i na ich zdanie.

MITY W WYCHOWANIU

Mit o spontanicznym rozwoju i o samorealizacji:

- od lat istnieje teza, że wychowanek jest wewnętrznie harmonijny i bezkonfliktowy, dlatego potrafi rozwijać się bez wysiłku i dyscypliny, pomocy wychowawczej i pracy nad sobą

- taką tezę głosił np. Rousseau i Carl Rogers

- nikt nie staje się dojrzały w spontaniczny sposób i bez wysiłku, ale ten mit nadal żyje

Mit o wychowaniu bez stresów:

- kiedy wychowanek zachowuje się w taki sposób, że krzywdzi sam siebie, to wychowawca musi zareagować

- naturalne przykre konsekwencje złego postępowania wychowanka są przyczyną stresu

- mitem jest też przekonanie, że dziecko/nastolatek potrafi samo wyciągnąć wnioski ze swojego zachowania i to zachowanie zmienić bez sytuacji stresowych; faktem jest to, że nawet stresy nie wystarczają, by ludzie przestali wyrządzać sobie krzywdę (np. alkoholicy)

Mit o wychowaniu bez porażek:

- nie ma rodziców czy wychowawców, którzy nigdy nie doznaliby żadnego rozczarowania czy zawodu

- mimo dojrzałej postawy ludzi dorosłych zdarza się, że wychowanek okazuje obojętność lub bunt

Mit o neutralności światopoglądowej w wychowaniu

- światopogląd to zespół przekonań danej osoby lub grupy osób na temat świata, człowieka, hierarchii wartości, podstawowych zasad moralnych

- neutralność światopoglądu w wychowaniu musiałaby oznaczać, że dany wychowawca traktuje jako równie dobry każdy sposób postępowania wychowanków

- w wychowaniu neutralnym światopoglądowo uczciwość, pracowitość i odpowiedzialność musiałyby być traktowane tak samo, jak egoizm, cynizm, przestępczość czy przemoc

- każde zachowanie wychowanka musiałoby zostać zaakceptowane, gdyby stwierdził on, że jest zgodne z jego światopoglądem

Mit o wolności, demokracji i tolerancji jako najwyższych wartości w wychowaniu:

- z wolności można korzystać tak błędnie, że można ją stracić

- demokratyczną większością głosów można podejmować złe decyzje

- przesadna tolerancja nie potrafi rozróżnić tego, co nas rozwija od tego, co nas krzywdzi (chodzi o zakaz krytycznego myślenia i nakaz bezkrytycznej tolerancji)

- jeżeli miłość, prawda i odpowiedzialność nie będą dla człowieka wartościami najwyższymi, to wolność, demokracja i tolerancja doprowadzą go do samozniszczenia

Mit o subiektywizmie jako podstawie wychowania

- to oczywiste, że każdy z nas w specyficzny dla siebie sposób interpretuje siebie i świat

- jednak im bardziej niedojrzały czy zaburzony jest człowiek, tym bardziej niedojrzałe i zaburzone są jego przekonania i przeżycia (np. ludzie chorzy psychicznie).

---