Polskę na liście światowego dziedzictwa UNESCO reprezentuje 13 miejsc:

1. Historyczne centrum Krakowa (wpis 1978)

2. Kopalnia soli w Wieliczce (wpis 1978)

3. Puszcza Białowieska / Belovezhskaya Pushcha (wpis 1979, 1992)

4. Auschwitz Birkenau, niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady /1940-1945/ (wpis 1979)

5. Historyczne centrum Warszawy (wpis 1980)

6. Stare miasto w Zamościu (wpis 1992)

7. Miasto średniowieczne w Toruniu (wpis 1997)

8. Zamek krzyżacki w Malborku (wpis 1997)

9. Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół architektoniczno-krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy (wpis 1999)

10. Kościoły Pokoju w Jaworze i  Świdnicy (wpis 2001)

11. Kościoły drewniane południowej Małopolski: Binarowa, Blizne, Dębno, Sękowa, Haczów, Lipnica Murowana (wpis 2003)       

12. Park Mużakowski / Muskauer Park  (wpis 2004)

13. Hala Stulecia we Wrocławiu (wpis 2006)

Kryteria kulturowe:

I. "reprezentować arcydzieło ludzkiego geniuszu twórczego"

II. "przedstawiać ważną wymianę ludzkich wartości, na przestrzeni dziejów lub w obszarze

danego regionu świata, w zakresie rozwoju architektury lub technologii, w sztukach

monumentalnych, urbanistyce lub projektowaniu krajobrazu"

III. "przedstawiać unikatowe albo przynajmniej wyjątkowe świadectwo tradycji kulturowej

lub istniejącej albo minionej cywilizacji"

IV. "przedstawiać szczególny przykład typu budowli, zespołu architektonicznego lub

technologicznego albo krajobrazu ilustrującego ważny etap (lub etapy) w historii

ludzkości"

V. "przedstawiać szczególny przykład tradycyjnego ludzkiego osadnictwa, zagospodarowania

ziemi lub morza, reprezentatywny dla danej kultury (lub kultur), albo ludzkiej interakcji ze

środowiskiem, szczególnie jeśli stało się ono zagrożone wskutek nieodwracalnej zmiany"

VI. "pozostawać w bezpośrednim lub namacalnym związku z wydarzeniami lub żywą

tradycją, pomysłowością lub wierzeniami albo z dziełami artystycznymi lub literackimi o

wyjątkowym uniwersalnym znaczeniu (Komitet uznaje, że to kryterium powinno być

stosowane w połączeniu z innymi kryteriami)"

Kryteria przyrodnicze:

VII. "obejmować wyjątkowe zjawiska przyrodnicze lub tereny szczególnego naturalnego

piękna i o estetycznym znaczeniu"

VIII. "przedstawiać szczególne świadectwo ważnych etapów w historii planety, zawierające

ślady dawnego życia, istotnych toczących się procesów geologicznych tworzących formy

ukształtowania terenu lub istotne formacje geomorficzne lub fizjograficzne"

IX. "przedstawiać szczególny przykład toczących się procesów ekologicznych i biologicznych,

istotnych dla ewolucji i rozwoju lądowych, słodkowodnych, przybrzeżnych i morskich

ekosystemów lub społeczności roślin i zwierząt"

X. "obejmować najważniejsze środowiska przyrodnicze do ochrony różnorodności form życia,

łącznie z zagrożonymi gatunkami o uniwersalnej wartości z punktu widzenia nauki i

konserwacji przyrody."

zabytek

nieruchomość lub rzecz ruchomą, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową;

zabytek nieruchomy

nieruchomość, jej część lub zespół nieruchomości, będące dziełem człowieka……

zabytek ruchomy

rzecz ruchomą, jej część lub zespół rzeczy ruchomych, będące dziełem człowieka…..

zabytek archeologiczny

zabytek nieruchomy, będący powierzchniową, podziemną lub podwodną pozostałością egzystencji i działalności człowieka, złożoną z nawarstwień kulturowych i znajdujących się w nich wytworów bądź ich śladów albo zabytek ruchomy, będący tym wytworem;

krajobraz kulturowy

przestrzeń historycznie ukształtowaną w wyniku działalności człowieka, zawierającą wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze;

prace konserwatorskie

działania mające na celu zabezpieczenie i utrwalenie substancji zabytku, zahamowanie procesów jego destrukcji oraz dokumentowanie tych działań;

prace restauratorskie

działania mające na celu wyeksponowanie wartości artystycznych i estetycznych zabytku, w tym, jeżeli istnieje taka potrzeba, uzupełnienie lub odtworzenie jego części, oraz dokumentowanie tych działań.

badania konserwatorskie

działania mające na celu rozpoznanie historii i funkcji zabytku, ustalenie użytych do jego wykonania materiałów i zastosowanych technologii, określenie stanu zachowania tego zabytku oraz opracowanie diagnozy, projektu i programu prac konserwatorskich, a jeżeli istnieje taka potrzeba, również programu prac restauratorskich;

Organami ochrony zabytków są:

1) minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w imieniu którego

zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje Generalny Konserwator Zabytków;

2) wojewoda, w imieniu którego zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje wojewódzki

konserwator zabytków

Ochrona zabytków polega, w szczególności, na podejmowaniu przez organy administracji publicznej, działań mających na celu:

1)zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie;

2)zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków;

3)udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków;

4)przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę;

5)kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków

Opieka nad zabytkiem sprawowana przez jego właściciela lub posiadacza polega, w

szczególności, na zapewnieniu warunków:

1)naukowego badania i dokumentowania zabytku;

2)prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku;

3)zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie;

4)korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości;

5) popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i

kultury.

Ochronie i opiece podlegają, bez względu na stan zachowania:

zabytki nieruchome będące, w szczególności:

a) krajobrazami kulturowymi,

b) układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi,

c) dziełami architektury i budownictwa,

d) dziełami budownictwa obronnego,

e) cmentarzami,

zabytki ruchome będące, w szczególności:

• dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej,

• instrumentami muzycznymi,

• materiałami bibliotecznymi

• urządzeniami, środkami transportu oraz maszynami i narzędziami świadczącymi o kulturze materialnej

• wytworami sztuki ludowej i rękodzieła

zabytki archeologiczne będące, w szczególności:

• a) pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa,

• b) cmentarzyskami,

• c) kurhanami,

• d) reliktami działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej.

Formami ochrony zabytków są:

1) wpis do rejestru zabytków ( wojewódzki Konserwator zabytków daje wpis na wniosek

opiekuna zabytków)

2) uznanie za pomnik historii (najpierw jest w rejestrze zabytków a później zostaje

pomnikiem historii- ok. 37 obiektów. Prawo prezydenta kraju i jego podpis)

3) utworzenie parku kulturowego (trzeba mieć Uchwałę rady. Gmina może uznać, że to

jest park kulturowy)

4) ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

Plan miejscowy - trzeba zwrócić się do gminy o zgodę i plan miejscowy.

Ochrona ta polega na tym że nic nie możemy dobudować jeśli dany budynek, np. ratusz jest chroniony miejscowym planem zagospodarowania miejscowego.

Ewidencja zabytków jest podstawą dla sporządzania programów opieki nad zabytkami przez województwa, powiaty i gminy.

Dotacja

Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego lub wojewódzki konserwator zabytków może udzielić dotacji osobom fizycznym, jednostkom samorządu terytorialnego lub innym jednostkom organizacyjnym, będącą właścicielem bądź posiadaczem zabytku wpisanego do rejestru albo posiadająca taki zabytek w trwałym zarządzie, na podstawie umowy zawartej z tymi osobami lub jednostkami.

Pozwolenia na wywóz za granicę nie wymagają:

1)zabytki nie wpisane do rejestru mające nie więcej niż 55 lat;

2)zabytki, będące obiektami techniki, nie wpisane do rejestru, mające nie więcej niż 25 lat;

3)dzieła twórców żyjących

4)materiały biblioteczne powstałe po dniu 31 grudnia 1948 r.;

5)inne przedmioty o cechach zabytków, nie będące zabytkami.

Białystok był miastem przemysłowym, włókienniczym. Fabryki miasta:

• Fabryka Beckera (Alfa)

• Magazyn dawny (na alei)

• Fabryka Steina na Poleskiej

• ----//----- Nowika (niedaleko galerii Białej)

• Wieża ciśnień (stoi za galeria Białą)

Dziedzictwo kulturowe poindustrialne - to co pozostało z przemysłu i jest wykorzystywane do dziś.

• Pałac Chaima Nowika

• Pałac Cytrona ( na warszawskiej)

• Pałac Lubomirskich (na Dojlidach)

• Fabryka kapeluszy (szkoła na Mickiewicza)

Miasto Lodź - największa fabryka została przekształcona na wielki kompleks handlowy z

utrzymaniem dawnej architektury.

---