NAZWY
DZIELIMY NA :
1.WG LICZBY WYRAZÓW SKŁADOWYCH:
- PROSTE: jeden wyraz,
- ZŁOŻONE: kilka wyrazów
2. WG CHARAKTERU TEGO DO CZEGO SIĘ ODNOSZĄ :
- KONKRETNE : takie, które są znakami rzeczy.(stół, kwiat)
- ABSTRAKCYJNE: cechy, kolor, zdarzenia ( biały, zły, śmierć )
3. WG SPOSOBU WSKAZYWANIA DESYGNATÓW:
- GENERALNE: wszystkie przedmioty danego rodzaju. krzesło
- INDYWIDUALNE: poszczególne przedmioty (Poznań, Dunajec)
4. WG LICZBY DESYGNATÓW:
- OGÓLNE: wiele desygnatów,
- JEDNOSTKOWE: jeden desygnat - PUSTE: bez desygnatów.
5. STRUKTURY DESYGNATÓW
- ZBIOROWE: poseł, sejm, biblioteka .
- NIEZBIOROWE
NAZWA WYRAŹNA - kiedy możemy, umiemy podać zespół cech wystarczających dla odróżnienia desygnatów danej nazwy od innych przedmiotów.
NAZWA INTUICYJNA - na podstawie ogólnego wyglądu danego przedmiotu, bez zastanowienia się nad treścią danej nazwy, umiemy określić czy jest on czy nie desygnatem danej nazwy.
DESYGNAT - przedmiot, którego dana nazwa jest znakiem przedmiotu, który odpowiada danej nazwie.
TREŚĆ NAZWY - to zespól cech na podstawie którego osoba używająca danej nazwy gotowa jest uznać jakiś przedmiot za desygnat tej nazwy, a innych przedmiotów już nie, w ramach danego języka. ZAKRES NAZWY - zbiór wszystkich desygnatów danej nazwy.
ZDANIA:
- W SUPOZYCJI PROSTEJ: chodzi o poszczególny desygnat tej nazwy (student ostatniego roku na A.S.P.) - W SUPOZYCJI FORMALNEJ: nazwa dla całego gatunku przedmiotów ( studenci są wyjątkowymi ludźmi ) .
- W SUPOZYCJI MATERIALNEJ: rozłożyć na części pierwsze ( student - jest wyrazem 7 literowym.
STOSUNKI MIĘDZY ZAKRESAMI NAZW
1. RÓWNOWAŻNOŚĆ
S = P, P = S
2. NADRZĘDNOŚĆ
nie każde S jest P
każde P jest S
3. PODŻĘDNOŚĆ
każde S jest P
nie każde P jest S
4. KRZYŻOWANIE
niektóre S są P
nie wszystkie S są P
nie wszystkie P są S
niektóre P są S
5. WYKLUCZANIE
P nie jest S
S nie jest P
STOSUNEK SPRZECZNOŚCI zakresów dwóch nazw, wówczas gdy mamy jakąś nazwę i nazwę w stosunku do tej pierwszej negatywną ( sędzia, nie- sędzia)
STOSUNEK PRZECIWIEŃSTWA zakresów dwóch nazw, wówczas gdy te nie mają wspólnych desygnatów, a zakresy obu tych nazw łącznie nie tworzą klasy uniwersalnej (słowik, osioł)
PYTANIE ZASADNICZE:
JEST, NIE JEST
NIE ZADAJEMY PYTAŃ:
- SKŁADA SIĘ
- JEST CZĘŚCIĄ
- ZAWIERA SIĘ
1. RODZAJE DEFINICJI ZE WZGLĘDU NA ICH ZADANIA:
-DEFINICJA SPRAWOZDAWCZA
wskazuje, jakie znaczenie ma czy też miał kiedyś definiowany wyraz w pewnym języku.
- DEFINICJA PROJEKTUJĄCA: ustala znaczenie jakiegoś słowa na przyszłość:
- KONSTRUKCYJNA - jeżeli ustala znaczenie pewnego wyrazu na przyszłość nie licząc się z dotychczasowym znaczeniem tego wyrazu.
- REGULUJĄCA - jeśli ustala na przyszłość wyraźne znaczenie pewnego wyrazu licząc się z dotychczasowym, niedostatecznie określonym, znaczeniem tego wyrazu.
2. RODZAJE DEFINICJII ZE WZGLĘDU NA ICH BUDOWĘ:
- DEFINICJA RÓWNOŚCIOWA która składa się z trzech części :
- definiendum - zwrot językowy zawierający wyraz definiowany.
- zwrot łączący - jakiś zwrot, który stwierdza, że definiendum ma takie damo znaczenie, jak wyrazy zawarte w trzeciej części.
- definiens - znane słuchającemu wyrazy, których użyto do wyjaśnienia pewnego zwrotu.
[ bursztyn (definiendum) jest to (łącznik) skamieniała żywica
(definiens) ].
- DEFINICJA KLASYCZNA polega na podaniu rodzaju i różnicy gatunkowej. Definiować nazwę A przez porównanie jej zakresu z zakresem jakiejś ogólniejszej nazwy B (genus- rodzaj) ograniczonym przez dodanie cech C zwężających należycie ten szerszy zakres. ( Dom (A) jest to budynek (B) mieszkalny (C). Definicja klasyczna nazwy jest definicją polegającą na wskazaniu treści tej nazwy.
- DEFINICJA W STYLIZACJI SŁOWNIKOWEJ głosi, że pewien wyraz czy wyrażenie ma takie samo znaczenie jak wskazane drugie wyrażenie. ( wyraz „ustawa” znaczy tyle co „zbiór przepisów prawnych uchwalony jako całość przez parlament”) . definiendum i definies są tu użyte w supozycji materialnej.
- DEFINICJA W STYLIZACJI SEMANTYCZNEJ głosi, że pewien wyraz czy wyrażenie oznacza takie a takie przedmioty lub odnosi się do takich a takich cech, zdarzeń stosunków.(np.: „słód” znaczy tyle co wyrażenie „ wszelkie zboże sztucznie kiełkowane”).
- DEFINICJA W STYLIZACJI PRZEDMIOTOWEJ wskazuje znaczenie wyrazu definiowanego mówiąc o cechach tego, do czego wyraz definiowany się odnosi, albo wymieniając gatunki przedmiotów, które obejmuje dany rodzaj. (popielniczka jest to naczynie przeznaczone do zbierania popiołu i niedopałków papierosów). Intencją tej wypowiedzi jest poinformowanie kogoś o znaczeniu rozważanego słowa, a nie wypowiedzenie twierdzenia o pewnych przedmiotach.
BŁĘDY PRZY DEFINIOWANIU:
- IGNOTUM PER IGNOTUM (nieznane przez nieznane)
- IDEM PER IDEM (to samo przez to samo)
- błędne koło pośrednie
- błędne koło bezpośrednie
- definicja za szeroka
- definicja za wąska
- błąd przesunięcia kategorialnego