2. Międzynarodowe aspekty przemian w krajach Europy Środkowo- Wschodniej po 1989.
Subregion kontynentu europejskiego. Jego granice nie są jednoznacznie określone. Wiąże się to z brakiem kryterium pozwalającego wyczerpująco scharakteryzować i odróżnić tę część Europy od innych subregionów. Geograficznie ujmowano obszar E.Ś. liniami biegnącymi od Kanału La Manche (Cieśnina Kaletańska) do M. Adriatyckiego oraz od krańców południowego Bałtyku do M. Czarnego. Jej granice północne określałoby M. Północne i Bałtyckie, a południową pasma górskie Alp i Bałkanu. Kryterium geostrategiczne oparte o tworzenie w okresie- zimnej wojny programy bezpieczeństwa i rozbrojenia w wariantach minimalnych zawsze zaliczały do E.Ś. istniejące wówczas dwa państwa niemieckie (RFN, NRD), Polskę i Czechosłowację, a w wariantach rozszerzonych także Belgię, Holandię, Luksemburg, Danię oraz Węgry. Na konferencji rozbrojeniowej w Wiedniu (1973) przyjęto z kolei, że kraje E.Ś. to: Belgia, Holandia, Luksemburg, RFN, NRD, Polska i Czechosłowacja. Stosując inne kryteria, np. kulturowe, a zwłaszcza kryterium języka, zaliczano do subregionu E.Ś. państwa niemieckiej strefy językowej, a więc RFN, NRD, Szwajcarię i Austrię oraz kraje grupy języków zachodniosłowiańskich-Polskę i Czechosłowację. Kryterium akcentujące zróżnicowanie i rozdrobnienie narodowe E.Ś. pozwalało natomiast uznać za nią część kontynentu europejskiego rozciągającą się od Bałtyku na północy do Adriatyku, M. Egejskiego i Czarnego na południu, a więc przestrzeń leżącą pomiędzy zwartym etnicznie obszarem niemieckim na zachodzie a rosyjskim na wschodzie.
E.Ś. jako subregion charakteryzuje duża różnorodność polityczna, ekonomiczna i kulturalna, a jednocześnie duże tradycje współżycia. Trwający w latach 1947-1989 konflikt na linii Wschód - Zachód nie sprzyjał polityczno- gospodarczemu i kulturalnemu wyodrębnieniu się E.Ś. Jej obszar uległ podziałowi, a rozdzielone części należały do przeciwstawnych ugrupowań politycznych. Dopiero przemiany lat 1989-1991 stworzyły warunki do ponownego odrodzenia się subregionu. Wyrazem tego były nowe koncepcje i formy współpracy państw E.Ś. Sytuację komplikuje jednak fakt systematycznego rozszerzania się struktur euroatlantyckich i zachodnioeuropejskich na wschód. Doprowadziło to do ponownego podziału geostrategicznego E.Ś. Zachodnia jej część całkowicie włączona została do Europy Zachodniej (była NRD i Austria), a tempo wzrostu jej rozwoju (NRD) oraz poziom cywilizacyjny (Austria) powoduje, iż staje się w zasadzie Europą Zachodnią. Natomiast wyraźnie wyodrębniła się Europa Środkowo- Wschodnia (Czechy, Polska, Węgry, Słowacja), które wyraźnie różnią się od Europy Wschodniej, lecz w znacznym stopniu ustępują cywilizacyjnie Europie Zachodniej.
Jesień Ludów (lub Jesień Narodów) - termin określający wydarzenia, które przypadły pod koniec 1989 roku w Europie Środkowo-Wschodniej, związane z obaleniem ustroju komunistycznego w krajach tej części świata. Rewolucyjny charakter wydarzeń z 1989 roku nasunął skojarzenie z Wiosną Ludów z 1848 roku. Jesień Narodów zamknęła kilkuletni proces rozpadu porządku jałtańskiego w Europie Środkowo-Wschodniej, zaś ogół przemian do 1991 roku spowodował przede wszystkim odsunięcie partii komunistycznych od władzy w krajach znajdujących się w strefie wpływów ZSRR.
Okrągły Stół
Rozmowy “Okrągłego Stołu” w Polsce i sukces opozycji w wyborach z 1989 stały się sygnałem do podobnych przemian w pozostałych krajach i demontażu całego systemu.
Węgry dokonały zmian w konstytucji, przeprowadziły referendum i w listopadzie 1989 uzgodniły termin wolnych wyborów. Także w listopadzie runął berliński mur, symbolizujący podział Europy i Niemiec, a NRD rozpoczęła proces reformowania systemu. Czechosłowacja rozpoczęła “aksamitną rewolucję”, w Bułgarii odsunięto od władzy T. Żiwkowa. Proces zmian zakończył się powstaniem grudniowym w Rumunii przeciwko N. Ceausescu.
Jesień Narodów spowodowała likwidację Układu Warszawskiego i RWPG, zakończenie konfliktu Wschód-Zachód.
Rok 1989 był wielkim przełomem w powojennej historii państw Europy Środkowej. Jesień „narodów” stała się początkiem demokratycznych przemian krajów regionu oraz początkiem końca radzieckiej hegemonii w tej części Europy. Państwa dotąd socjalistyczne rozpoczęły swoją drogę ku wolności i suwerenności. Istniejący do tej pory system bipolarny, na którego końcach stały dwie światowe potęgi- USA i ZSRR, zaczął się rozpadać. ZSRR tracił powoli kontrolę nad podległym sobie obszarem państw satelickich. Rozmowy “Okrągłego Stołu” w Polsce i sukces opozycji w wyborach z 1989 stały się sygnałem do podobnych przemian w pozostałych krajach i demontażu całego systemu. Węgry dokonały zmian w konstytucji, przeprowadziły referendum i w listopadzie 1989 uzgodniły termin wolnych wyborów. Także w listopadzie runął berliński mur, symbolizujący podział Europy i Niemiec, a NRD rozpoczęła proces reformowania systemu. Czechosłowacja rozpoczęła “aksamitną rewolucję”, w Bułgarii odsunięto od władzy T. Żiwkowa. Proces zmian zakończył się powstaniem grudniowym w Rumunii przeciwko N. Ceausescu.
Jesień Narodów spowodowała likwidację Układu Warszawskiego i RWPG, zakończenie konfliktu Wschód-Zachód.