Telegrafia w XIX wieku
W 1865 roku Światowy Związek Telegrafii przyjął jako obowiązujący standard alfabet stworzony w 1833 roku przez dwóch Amerykanów: syna duchownego, malarza portrecistę, Samuel'a Finley'a Morse'a (1791-1872) i jego wspólnika, syna właściciela huty żelaza, Alfreda Vail'a. Tym samym zwyciężył alfabet określany obecnie mianem Morse'a z bardzo podobnym alfabetem stworzonym w 1829 roku również przez Amerykanina Swain'a. Najprawdopodobniej o zwycięstwie zadecydowało wsparcie finansowe, jakie Morse uzyskał od Kongresu Amerykańskiego.
Pierwsze konstrukcje telegrafów elektrycznych wymagały dla każdej litery własnego przewodu elektrycznego czyli potrzebowały nie mniej niż 35 drutów przesyłowych (Samuel Thomas von Sommerring 1809). Dopiero w 1833 roku powstał telegraf potrzebujący przewodu o dwóch żyłach. W 1858 roku przedstawiciele Austrii, Belgii, Holandii, Piemontu, Rosji, Państwa Kościelnego, Szwecji, Toskanii i Turcji wnieśli stosowne opłaty uznające prawa Morse'a do wynalazku systemu łączności telegraficznej. Od tego momentu telegrafia przeobraziła system łączności oplatając powierzchnię Ziemi siecią przewodów.
Na ziemiach polskich pierwszą linię telegraficzną oddano do eksploatacji 15 października 1853 roku. Linię długości 307 km, łączącą Warszawę ze stacją kolejową "Granica" w miejscowości Maćki (Maczki), zaprojektował i wybudował uczestnik Powstania Listopadowego inż. Konstanty Kamiński. Było to za czasów panowania Mikołaja I-ego Cara Wszechrosji, Króla Polskiego; namiestnikiem Królestwa był w tym czasie hrabia Paskiewicz Erywański.
W 1856 roku podobną linię telegraficzną zbudowano pomiędzy Warszawą a Petersburgiem zastępując pracujący od 1839 roku telegraf optyczny. Czas przesłania telegramu optycznego z Zamku Królewskiego do Petersburga, poprzez 149 stacji przekaźnikowych ustawionych średnio co 10 km, przy dobrej pogodzie, wynosił 22 minuty (dla telegramu składającego się z 45 znaków).
Na emigracji prekursorską działalność w zakresie propagacji telegrafii prowadził, Karol Brzozowski urodzony w Warszawie (1821-1904), absolwent Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Marymoncie. Po Powstaniu Wielkopolskim w 1848 roku trafił na emigrację do Francji i na Bliski Wschód. Początkowo jako nadzorca robót, dzięki inicjatywie Franciszka Sokulskiego (1811-1896), uczestniczył w budowie pierwszej w Imperium Osmańskim sieci telegraficznej. Było to za czasów panowania sułtana Abdülaziz'a. Budowa na odcinku ze stolicy Turcji do Warny była dziełem Polaków, jedynie zawieszanie drutów wykonywała specjalna ekipa sprowadzona z Francji. Drugi etap budowy linii mającej połączyć Stambuł przez Sofię z Syberią, a za jej pośrednictwem z europejską siecią telegraficzną wykonywał personel techniczny wyłącznie polski bez udziału specjalistów francuskich. Po ukończeniu budowy, na jesieni 1857 roku, linii zapewniającej Turcji łączność z Europą w następnych latach Polacy budowali kilka nowych linii telegraficznych równocześnie. Sokulski z Surtylewskim i Antonowiczem budowali linię Rodosto-Kawála-Saloniki-Ohrid-Elbasani.
Karol Mokrański otrzymał kierownictwo budowy na odcinku od Skutari do Ismaid. Brzozowski kierował pracami mającymi zapewnić łączność na odcinku pomiędzy Adrianopolem i Tulczą. Następnie, oddelegowany do Damaszku, aż do 1860 roku budował pierwszą sieć telegraficzną w Syrii.
Kierownikiem stacji telegraficznej w Bagdadzie był od 1884 roku T.Latynek. Na tej samej stacji pracował jako telegrafista od 1870 roku inny Polak - Jabłonowski. Telegraf w Kharpucie w Armenii na wschód od górnego Eufratu obsługiwał Godlewski. Nadzór nad siecią telegraficzną w Dobrudży z siedzibą w Tulczy nad Dunajem, w latach sześćdziesiątych XIX wieku, sprawował Cholewiński.
Dwa podwodne kable w cieśninach Bosfor i Dardanele łączące linie telegraficzne azjatyckie z bałkańskimi oraz trzeci kabel biegnący w poprzek Dunaju z tureckiego Izmaił'owa do rumuńskiego Gałacza (Galati) były układane z udziałem Franciszka Sokulskiego. Kable te zatopiono po udanej próbie położenia w 1851 roku czterożyłowego kabla pod Kanałem La Manche łączącego Londyn z Paryżem. Jedna mila kabla średnicy jednego cala miała masę 1,5 tony. Układanie kabli podwodnych było możliwe dzięki pomysłowi Werner von Siemens (1816-1892), który wprowadził izolację kabli elektrycznych z gutaperki będącej naturalnym izomerem kauczuku. Nie była to wystarczająco elastyczna i trwała izolacja skoro pierwszy jednożyłowy kabel transatlantycki, długości 3.745 km, ułożony w 1858 roku, szybko zawiódł oczekiwania. Działał od 5 sierpnia do 1 września. Podczas zatapiania kabel zrywał się wielokrotnie a odcinki o długościach 600 km i 300 km zatonęły bezpowrotnie. Nowy kabel ułożono po zakończeniu wojny secesyjnej w 1866 roku. Tym razem zatopiono kabel izolowany nie tylko gutaperką lecz dodatkowo owinięty konopiami i chroniony płaszczem z drutu stalowego z pokryciem galwanicznym. Tak wzmocniony kabel, mimo wszystko, zrywał się podczas układania w Oceanie Atlantyckim 29 razy. Doradcą technicznym podczas układania kabla był Samuel Morse. Francuzi w 1869 r połączyli Brest z Duxbury w Massachusetts. Kolejny kabel Anglię z Ameryką połączył w 1873 r. W 1885 r Niemcy położyli swój pierwszy transatlantycki kabel. Zupełną nowością było użycie kabla koncentrycznego, wynalezionego przez Sebastiana de Ferranti w 1884 roku. Koncentryk połączył Europę poprzez Azory z Ameryką dopiero w 1931 roku.
Jednym z przedsiębiorców budujących telegraficzne linie podmorskie na Atlantyku był polski emigrant Tadeusz Oksza-Orzechowski (1837-1902). Z kolei w Południowej Ameryce Polak Ksawery Wakulski (1843-1925) pełnił od 1873 roku odpowiedzialną funkcję naczelnego inżyniera i dyrektora telegrafów peruwiańskich. Wakulski urodził się w Gostyninie a Szkołę Główną ukończył uzyskując tytuł magistra w Warszawie w 1866 roku. Następnie studiował w Szkole Dróg i Mostów w Paryżu.
Do 1875 roku położono 400 tys. km kabli napowietrznych i podwodnych a na przełomie wieków, szacuje się, że łączna długość kabli przekroczyła 1,2 miliona kilometrów. Najdłuższy kabel podmorski, liczący 14.516 km położono na dnie Oceanu Spokojnego dopiero w 1902 r. Połączył on Vancouver poprzez Fanning i Wyspy Fidżi z Queensland w Australii i Nową Zelandią. Drugi kabel zatopiony w Pacyfiku połączył w 1903 roku San Francisco z Manilą. Koszt tej inwestycji sięgnął 3 mln £. Były to dobrze izolowane kable średnicy zewnętrznej 3 cali posiadające ponad 100 żył o masie równej 10 ton dla odcinka długości jednej mili.
Mimo triumfu wynalazku Guglielma Marconiego (1874-1937) lub jak kto woli Aleksandra Popowa (1859-1905) telegrafia przewodowa rozwijała się dalej mniej więcej do 1918 roku (czyli przez 85 lat), kiedy to dominującą formą międzynarodowej komunikacji stał się telefon. Rozwojowi telegrafii sprzyjały liczne wynalazki takie jak duplex i multiplex zwiększające "drożność" przewodów telegraficznych a co najważniejsze przynoszące oszczędności podczas budowy linii. System multiplex, umożliwiający nadawanie czterech depesz na jednej parze przewodów, opracował i opatentował Thomas Edison (1847-1931) za co zarobił 40.000$. Zanim to nastąpiło trudne warunki życiowe zmuszały Edisona do pracy zarobkowej. Od 15 roku życia pracował jako telegrafista w różnych miejscowościach Stanów Zjednoczonych i Kanady. Do końca życia, mimo olbrzymiej sławy, ciężko pracował 18 do 19 godzin na dobę powtarzając przy tym, że "geniusz to 1% natchnienia i 99% potu".
Sławek-SP5QWJ
"MK QTC" maj 2000 roku