Początki i rozwój pedagogiki przedszkolnej w Niemczech.
Pedagogika, nauka albo — ściślej — zespół nauk o wychowaniu, istocie, celach, treściach, metodach, środkach i formach organizacji procesów wychowawczych. Wychowanie to jedna z form działalności społ.; na działalność wychowawczą składa się wiele zabiegów i procesów, mających na celu wpływanie na fizyczny, umysłowy i moralny rozwój młodych pokoleń, przekazywanie im doświadczeń społeczeństwa zarówno z zakresu wytwórczości, jak i dorobku kulturalnego, przygotowywanie do twórczego rozwoju tego dorobku, a tym samym zapewnienie ciągłości życia społecznego między pokoleniami. Pedagogika jest nauką o procesach wychowawczych, czyli teorią działalności wychowawczej; samo postępowanie wychowawcze nazywa się natomiast często pedagogią (gr. paidagōgia), któremu to pojęciu bliskie jest określenie „sztuka wychowania” (łac. ars educandi).
Tyle mówi współczesna definicja pedagogoki, ale zanim ją stworzono trzeba było przejść długą drogę, aby stała się samodzielną dyscypliną naukową. Rozwijała się — jak wiele innych nauk — jako gałąź filozofii spekulatywnej i wynikała z założeń polityki swojego czasu i miejsca. Twierdzenia głoszone przez pedagogów przedstawiały albo trafne wnioski uogólniające doświadczenia praktyki wychowawczej, albo pewne normy pedagogiczne, podające uznane za słuszne wskazania edukacyjne. Brak było głębszego uzasadnienia naukowego tych twierdzeń. Uzasadnienie to pedagogika czerpała ze swoich — jednocześnie rozwijających się — nauk pomocniczych, przede wszystkim psychologii i socjologii. Dopiero rozwój tych dyscyplin, szczególnie intensywny na przełomie XIX i XX w., umożliwił ukształtowanie się pedagogiki jako samodzielnej nauki. Wtedy zaczęły powstawać różne odmiany pedagogiki, celem ich twórców było skoncentrowanie się na jednym z etapów procesu wychowania człowieka - jedną z tych odmian jest pedagogika przedszkolna.
W niniejszej pracy chciałbym się zająć początkiem i rozwojem pedagogiki przedszkolnej w Niemczech. Za jej twórcę i propagatora uznaje się Fryderyka Wilhelma Froebla (1782 - 1856), urodzonego w Oberwaisbach w Turyngii w rodzinie pastora. Surowe warunki wychowania i przykre doświadczenia z czasów edukacji wpłynęły na jego późniejszą karierę. Po porzuceniu pracy w służbie leśnej w wieku osiemnastu lat rozpoczyna studia na wydziale filozoficznym w Jenie. W 1805 r. rozpoczął pracę nauczycielską we Frankfurcie nad Menem, prowadzonej przez zwolenników Pestalozziego [Pestalozzi Johan Heinrich (1746-1827), szwajcarski pedagog i pisarz; twórca nowożytnego systemu i metody nauczania początkowego]. Pod wpływem kontaktów ze słynnym pedagogiem, postanowił wypracować autorski model rozwoju wychowawczego dzieci w wieku przedszkolnym. Niestety wydarzenia, jakich areną miały się stać ówczesne Niemcy zakłóciły pracą Froebla.
Porwany patriotycznym uniesieniem, zgłosił się do wojska by wziąć udział w walce z Napoleonem. Po wojennym epizodzie otworzył w Keilhau prywatny zakład wychowawczy. Po dziesięciu latach istnienia zakładu ogłosił Froebel w 1826 r. swoją pierwszą pracę pt. „Wychowanie człowieka”. Zawarł w niej swoje uwagi i przemyślenia na temat wychowania przedszkolnego.
W 1831 udaje się do Szwajcarii, gdzie może się cieszyć o wiele większą swobodą w swojej pracy naukowej niż w Niemczech. Prowadzi tam zakłady w Wartensee, Burgdorfie i kursy dokształcające dla nauczycieli.
Po powrocie w roku 1837 do Niemiec założył wraz ze swoimi współpracownikami zakład wychowawczy w Blankenburgu. Przyjął do niego grupę dzieci w wieku przedszkolnym, która stały się zespołem eksperymentalnym. W czasie pracy z tymi dziećmi, powstały fundamenty systemu pedagogiki przedszkolnej Froebla. Jednym z jego elementów była teoria roli zabawek, które nazywał darami wychodząc z założenia, że zabawka jest darem dla dziecka. Swoją metodę popularyzuje poprzez kursy, a także działający w latach 1838 - 1840 tygodnik pedagogiczny „Sonntagsblat”. Na jego łamach domaga się wprowadzenia wychowania przedszkolnego do metod wychowawczych.
W latach 1837 - 1850 ukształtowała się ostatecznie pedagogika przedszkolna Froebla. Wtedy opracował projekt wzorcowego zakładu zwanego „ogródkiem dziecięcym” (przedszkolem). Miał on być najlepszą formą wychowania dzieci niezależnie od ich pochodzenia.
Po zdławieniu rewolucji, w 1951 r. rząd pruski wydał zakaz otwierania i utrzymywania ogródków dziecięcych pod pretekstem, iż szerzą poglądy socjalistyczne i ateistyczne. Mimo zakazu Froebel nadal kontynuował swoja działalność. Zakaz zakładania ogródków został zniesiony dopiero kilka lat po jego śmierci.
Swój system pedagogiczny opierał Froebel na przekonaniu, iż w wychowaniu dzieci wieku przedszkolnego należy stosować inne metody i środki niż w edukacji dzieci starszych. Za najważniejszy środek pedagogiczny wieku przedszkolnego uznał gry i zabawy grupowe. Wiek przedszkolny dzielił na trzy okresy wyznaczając dla każdego nich odpowiednie zabawki i formy zabaw, zalecał kontakt dzieci z przyrodą; dużą rolę przywiązywał do wychowania estetycznego (rysunek, śpiew, wzornictwo).
Nowatorskim składnikiem pedagogiki Froebla była chęć przygotowania dziecka do dalszych stadiów wychowania i kształcenia.
Froeblizm miał także wady. Zarzucano mu przede wszystkim przeładowanie materiałem nauczającym, ograniczając w ten sposób naturalną potrzebę swobody, jaką charakteryzuje się dziecko w poznawaniu otaczającego go świata.
Po śmierci Froebla jego system zaczął się rozpowszechniać w Europie. Europie Niemczech wychowanie przedszkolne rozwijało się głównie w dwóch nurtach. Pierwszy z nich reprezentowały ośrodki filantropijno - klerykalne, najwybitniejszą jego przedstawicielką była Berta von Marenholtz Bűhlow. Reprezentantką drugiego kierunku była uczennica Froebla, Henriette Schräder Breymann. Rozwijała własną szkołę wychowania przedszkolnego z zbliżony jednak do poglądów Froebla. Breymann zorganizowała zakład pedagogiczny pod nazwą „Dom Pestalozziego i Froebla”.
Freblizm będąc pierwszym systemem wychowania przedszkolnego, utrzymywał swoja pozycję jeszcze na początku dwudziestego wieku. Późniejsze metody i trendy obficie czerpały z dorobku Froebla.