Dlaczego Starożytna Grecja jest kolebką kultury europejskiej?
Grecja jest z pewnością kolebką kultury europejskiej i jednym z najważniejszych źródeł cywilizacji światowej. Jest również inspiracją dla wszystkich państw i narodów pozostających w obszarze kulturowym Zachodu. Starożytni Grecy ustalili kanon estetyki, piękna, literatury, architektury, rzeźby, który poprzez jego dalsze przetworzenia w okresie starożytnego Cesarstwa Rzymskiego, podczas złotego wieku kultury Islamu i dzięki epoce renesansu, pozostaje aktualny do dziś.
Konsekwencją wielkiej kolonizacji było rozpowszechnienie kultury greckiej, bowiem Grecy zetknęli się z innymi kulturami i ludami, przenosząc na kolonizowane obszary swój język, tradycje, religię.
Charakterystyczne style architektoniczne rozwinięte przez starożytnych Greków do dziś wyznaczają standardy estetyki. Przejęte przez starożytny Rzym, poprzez style neoklasycystyczne pozostają chętnie wykorzystywane przez architektów. Masywny styl dorycki wyewoluował w bardziej lekki styl joński, by wreszcie ustąpić miejsca ozdobnemu stylowi korynckiemu. Prostokątne i otoczone kolumnadą, posiadające trójkątny fronton świątynie starogreckie z marmuru lub wapienia do dziś wyznaczają kanon architektury klasycznej. Starożytni Grecy wynaleźli tez łuk, który w pełni stosowany był dopiero w okresie rzymskim dzięki udoskonaleniu technik budowniczych i odkryciu nowych materiałów. Fidiasz i Praksyteles Ateński uważani są za twórców kanonu greckiej rzeźby. W swych pracach uwzględniali znany im dorobek matematyki i anatomii, dzięki czemu ich dzieła były wiernym odzwierciedleniem piękna ludzkiego ciała i jego harmonii.
Poematy Homera i Hezjoda uznawane są za najstarsze dzieła epiki europejskiej i na trwałe ustaliły kanon dzieła epickiego. Za twórców liryki uznaje się grecką poetkę Safonę oraz Pindara, twórcę liryki chóralnej. Ezop jest jednym z najstarszych znanych bajkopisarzy. Dla literatury greckiej, szczególne znaczenie miał teatr, sztuka niezwykle ceniona ze względu na jej znaczenie dla kultu religijnego i obrzędowości. Ajschylos, autor trylogii Oresteja, udoskonalił teatr i odciął go od pierwotnej, bardzo obrzędowej formy. Reforma Ajschylosa polegała na wprowadzeniu drugiego aktora dla tworzenia lepszego efektu dramatycznego. Teatr starogrecki cechował się też bardzo ważną rolą chóru, który przedstawiał akcję oraz komentował zdarzenia. Literatura starogrecka zapoczątkowała tez inne gatunki literackie, jak esej, studium. W czasach starożytnych powstały pierwsze opracowania historyczne, których autorami byli Herodot i Tukidydes. Starogrecka mitologia, choć była częścią politeistycznej religii, wywarła kolosalny wpływ na kulturę europejską i przetrwała do dziś jako źródło inspiracji, toposów i archetypicznych historii. Panteon greckich bogów, choć od dawna zatracił charakter sakralny, jest do dziś żywy jako podwalina dla klasycznej epiki.
Jednym z najważniejszych osiągnięć starożytnych Greków jest stworzenie filozofii. Termin wprowadzony dla określenia sposobu rozumienia świata, który dąży do objaśnienia rzeczywistości. Filozofia starożytnej Grecji i jej myśl polityczna także pozostają wzorcem dla dzisiejszych państw i ich instytucji. Ze starożytnej Grecji odziedziczyliśmy też systemy filozoficzne, dzięki którym przez wieki rozwijała się nauka i sposób opisywania świata. Pierwsi myśliciele starali się na podstawie rozumowania i rozmyślań, odpowiedzieć na pytania,:„w jaki sposób powstał świat?” i „z czego jest zbudowany?”. Początek filozofii dali myśliciele w VI w. p.n.e. w Jonii, krainie znajdującej się na wybrzeżach Azji Mniejszej. Najstarszy z nich to Tales z Miletu (który stwierdził, że podstawą świata jest woda i jako pierwszy nie doszukiwał się przyczyny rzeczy w nadnaturalnych właściwościach przyrody, a usiłował opisywać ją za pomocą odtwarzania jej praw). Innymi filozofami greckimi byli Sokrates, Platon i Arystoteles.
Dorobek starożytnej Grecji w dziedzinie nauki jest nie do przecenienia. Znajomość greckich tekstów wywierała niezwykle ważny wpływ na naukowców i myślicieli wszystkich okresów. Najważniejszymi myślicielami starogreckimi, na których do dziś powołują się nowe myśli filozoficzne, byli Arystoteles, Sokrates i Platon. Dla historii, szczególną wagę posiadają typologie państwa opracowane przez Arystotelesa oraz teorie państwa Platona. W medycynie, do dziś obowiązuje kodeks etyczny opracowany przez Hipokratesa - przysięga hipokratesowa, którą do dziś składają wszyscy lekarze. Starożytni Grecy położyli też podwaliny pod anatomię i farmaceutykę. Także to starożytni Grecy zapoczątkowali naukę w obszarze Morza Śródziemnego. Matematyka została rozwinięta przez Pitagorasa, algebra została opracowana przez innego myśliciela - Diofanta Aleksandryjskiego. Tymczasem Euklides odpowiada za opracowanie podstaw geometrii. Do rozwoju matematyki przyczynił się tez Archimedes, uważany za tego, który jako pierwszy obliczył wartość liczby "pi". Nauki geograficzne zostały zapoczątkowane i rozwinięte przez Erastotenesa. Filozofowie greccy rozwinęli też astronomię. Arystarch z Samos jako pierwszy przedstawił teorię heliocentrycznego modelu układu słonecznego, tymczasem geocentryczna koncepcja Ptolemeusza przeważyła i to ona, choć niewłaściwa, zdominowała wyobraźnię naukowców do czasów Kopernika i Galileusza.
Budowle greckie budowane były przy wykorzystaniu nauk ścisłych. Budowniczy starali się stworzyć proste, a zarazem profesjonalne budynki, których najważniejszym elementem były kolumny, które pojawiały się w trzech stylach: korynckim, jońskim i doryckim. Po dziś dzień ludzie wzorują się na starożytnych budowniczych i wykorzystują ich pomysły przy swoich budowach.
Grecy byli pionierami w wystawianiu sztuk, które odbywały się w trakcie trzydniowego święta boga Dionizosa, każdego roku późną wiosną. W Atenach powstał wielki amfiteatr, gdzie prezentowane były tragedie, a w późniejszym okresie - komedie. Pierwsze sztuki napisane zostały przez Ajschylosa, Sofoklesa i Eurypidesa. To właśnie oni zaliczani są do największych dramatopisarzy.
Podsumowując moje rozważania, chciałabym zauważyć, że dorobek kultury starożytnej Grecji przetrwał do naszych czasów dzięki przekazaniu dzieł i pamięci o nich przez kolejne pokolenia i kultury. Kultura starożytnej Grecji wywarła bezpośredni znaczny wpływ na kulturę starożytnego Rzymu, który przejął grecką mitologię, poczucie piękna i estetyki. W Rzymie zachowano też starogrecką teorię architektury, znacznie ją wzbogacając. W okresie średniowiecza, dorobek starożytnej kultury greckiej pozostał żywy dzięki chrześcijaństwu i islamowi. Chrześcijanie zamieszkujący Afrykę Północną, w tym chrześcijańscy filozofowie, tacy jak Augustyn, przyczynili się do przekazania tego dorobku poprzez zapożyczenia, tłumaczenia i komentarze. W średniowieczu kulturę antyku odkryto w Cesarstwie Franków Karola Wielkiego, podczas tak zwanego renesansu karolińskiego, który szczególnie silnie naznaczył się w Irlandii. Podczas złotego wieku islamu filozofowie muzułmańscy udoskonalili wiele elementów filozofii i nauki starożytnej Grecji, w tym arytmetykę, wzbogacając ją o cyfry arabskie, zapożyczone z Indii. Wreszcie, dla nowożytności kulturę starożytnej Grecji odkryło odrodzenie, będące punktem odniesienia dla wszystkich kolejnych okresów rozwoju filozofii i nauki. Nawet w Polsce można dostrzec ślady kultury greckiej - świątynia Sybilli w Warszawie (zwana inaczej świątynią Diany) została wzniesiona w XIX wieku według projektu Jakuba Kubickiego, który wzorował się na starożytnych budynkach greckich.
Źródła:
Ilustrowana Historia Świata tom II, wyd. Świat Książki, Warszawa 1999
Dziedzictwo Światowej Kultury, red. Małgorzata Morawska, wyd. P.H.W.FENIX
Style i Epoki w Architekturze, wyd. Videograf II, Chorzów 2010
www.edulandia.pl
www.wikipedia.org