TREN jest to gatunek obrzędowej pieśni żałobnej ukształtowany w starożytnej Grecji i w tradycji hebrajsko-chrześcijańskiej ( Księga Jeremiasza ST) . Pieśń lamentacyjna o charakterze elegijnym, wyrażająca żal z powodu z powodu czyjejś śmierci, zawiera pochwały zasług zmarłego, rozpamiętuje jego czyny i myśli. W klasycznej tragedii antycznej przedstawiany był jako dialog prowadzony między koryfeuszem i chórem.

Samodzielne utwory tego typu pisali m.in.

- Simonides z Keos

-Pindar

W poezji rzymskiej:

- Owidiusz

-Newidiusz

-Cyceron

Prozaiczny utwór Cycerona został napisany po utracie córki i jest jednym z pierwowzorów Trenów J. Kochanowskiego.

W średniowieczu teorię tego gatunku stworzył Izydor z Sewilli, który uznał Jeremiasza z ST za twórce trenu.

W średniowiecznej liryce polskiej tworzono epitafia, plankty (żale ), utwory, w których Maria opłakiwała zmarłego Jezusa. W 1 pol. XVI w. poezję żałobną spopularyzowali poeci łacińscy:

-J. Dantyszek

-A. Krzycki

-Paweł z Krosna

-K. Janicki

-A. Trzecieski

W renesansie ( jak i w baroku) w Europie i Polsce występowały treny pojedyncze lub ułożone w cykle. Gatunek ten w renesansie upowszechnili wybitni poeci-humaniści m.in.

- F. Petrarka (Na śmierć Madonny Laury),

-P. Ronsard. (Sur la mort de Marie),

- D. Broccardo,

-G. Pontano.

Arcydziełem gatunku są Treny Kochanowskiego (1580) powstałe po śmierci córki Urszulki. 19 utworów tworzy cykl trenologiczny o zwartej budowie. Poszczególne motywy klasycznej pieśni żałobnej (epicedium) są ośrodkami tematycznymi szeregu samodzielnych utworów lirycznych. Zgodnie z przepisami poetyk renesansowych (J. C. Scaliger) epicedium wyraża kolejno pochwały zalet i zasług zmarłego, okazywanie wielkości poniesionej straty, żal z powodu czyjejś śmierci, pocieszenie i napomnienie. Występują w nim trzy osoby:

Osoba bliska, której zostaje napomnienie i osoba chwaląca zmarłego, udzielającego napomnienia i pocieszenia czyli poeta.

W Trenach poeta występuje w dwóch rolach : pocieszanego i pocieszającego, napominanego i napominającego. Cykl ukazuje światopoglądowy kryzys podmiotu lirycznego spowodowany śmiercią dziecka. Zmarła została ukazana epizodycznie. Właściwym bohaterem wierszy jest sam rozpaczający poeta.

Dzieło Kochanowskiego otworzyło bogaty nurt naśladownictw i nawiązań, żywotny w poezji polskiej XVI-XVII w. (m. In. S. F. Klonowic, T. Wiszniowski, H. Morsztyn, D. Naborowski, )

Uprawiano również treny polityczne, często na pograniczu liryki i wierszowanej publicystyki, w których poeci wyrażali troskę i rozpacz z powodu nieszczęść trapiących ojczyznę np. Treny na rozbiór Polski J. Morelowskiego.

Do Trenów odwoływał się J. Słowacki w Ojcu zadżumionych, we współczesnej poezji były one wzorem m. In. Dla W. Broniewskiego (cykl żałobny Anka), dla A. Kamieńskiej (cykl Dobranoc matce), K. I. Gałczyńskiego, R. Dobrowolskiego.

---