Pedagogika humanistyczna jako propozycja
psychologiczna i filozoficzna.
Pedagogika humanistyczna wywodzi się z „przebudowy podstaw nauk humanistycznych”, sięgającej przełomu wieków i dokonującej się głównie w Niemczech, a - w przeciwstawieniu do pozytywistycznego modelu nauki i poznania - wykazującej odrębność zjawisk świata humanistycznego w stosunku do zjawisk świata przyrodniczego oraz odrębność poznania humanistycznego (humanistyki) w stosunku do poznania przyrodniczego.
Pedagogika humanistyczna zakreśla swoje cele na uformowanie osobowości ludzkiej (człowieka jako „osoby”). Człowiek przeobrażając rzeczy, wyjaśnia je i wytwarza, nadaje im wartość, czyli realizuje świat osobowości. Na tym polega humanistyczny sens działalności człowieka.
Proces wychowania powinien prowadzić do możliwie najwyższego stadium osobowego rozwoju człowieka. Zakłada wejście jednostki na drogę samokształcenia i samowychowania, prowadzącego do ukształtowania dwóch struktur psychicznych: „ja aktualnego” i „ja idealnego”, które zawierają wzory osobowe i wartości etyczne, jakie planujemy realizować.
Psychologia humanistyczna zrodziła się w latach pięćdziesiątych ubiegłego stulecia i bardzo szybko zdobyła sobie ogromną popularność stając się trzecią siłą psychologii, obok psychoanalizy i behawioryzmu. Stoi w opozycji wobec psychoanalizy, behawioryzmu i pozytywizmu. Istnieją dwie propozycje aksjologiczne psychologii humanistycznej, mianowicie: pierwsza to biologiczne ujecie tzw. metapotrzeb, obejmujących między innymi: autentyczność, spontaniczność, wolność, wybór, twórczość, miłość, bezpieczeństwo, przynależność, akceptacja, samorealizacja ( tzw. piramida potrzeb A. Maslowa) - WARTOŚCI oraz druga to założenia psychologów humanistycznych, których jest 5: 1)człowiek jest unikatową całością (osoba składa się z dwóch podsystemów, czyli „ja” (self) i z „organizmu” (organism), które stanowią jedność. 2)podstawową właściwością natury ludzkiej jest rozwój, 3) główną tendencją, która decyduje o działaniu człowieka, jest dążenie do samorealizacji, 4. człowiek z natury jest dobry,5. zachowanie uwarunkowane jest przez teraźniejszość, przez aktualne przeżycia i doświadczenia, przez to, co dzieje się „tu i teraz”. Do założeń psychologów humanistycznych należą: człowiek jako taki nie stanowi sumy elementów składowych,
istotą człowieka jest jego ludzki kontekst, człowiek jest samoświadomy, człowiek ma możliwość wyboru (w doświadczeniu) oraz człowiek jest bytem intencjonalnym. Posiada cele, wartościuje, tworzy i odbiera znaczenia. Natomiast kiedy mówimy o założeniach wychowania humanistycznego to mówimy o dążeniu do integracji osobowości; wychowanie ludzi, których myśli i działania byłyby zgodne, o rozwoju autonomii jednostki; uniezależnieniu jej od przypadkowych bodźców i nacisków zewnętrznych, a także od przeszłości, kształtowaniu postaw allocentrycznych; koncentrowaniu uwagi na innych, a nie na samym sobie, rozszerzaniu świadomości; wychowywanie ludzi zdolnych do refleksji nad życiem, formułowaniu tożsamości, która pozwala odpowiedzieć na pytanie, „kim jestem”.
Typem filozofii, do jakiej nawiązuje psychologia humanistyczna, to filozofia podmiotu - fenomenologia, egzystencjalizm i personalizm. Metoda fenomenologiczna polega na opisie i oglądzie tego, co bezpośrednio jest dane. Jest to metoda filozofowania, która odbiega od codziennych sposobów orientowania się w rzeczywistości. Podejście fenomenologiczne różni się od naturalnego nastawienia bezzałożeniowością. W nastawieniu naturalnym mamy na temat świata pewne założenia, domysły, teorie, spekulacje. Fenomenologia nawołuje do ich odrzucenia po to, by przyjrzeć się światu tak, jak się on jawi. Egzystencjalizm istnieje w wersji teistycznej oraz ateistycznej. W obu przypadkach jego ideą jest przekonanie, że człowiek, jako jedyny z wszystkich bytów ma bezpośredni wpływ na to kim jest i dokonując niezależnych wyborów wyraża swoją wolność. Wg egzystencjalizmu ludzie są na tę wolność wręcz skazani, jest ona atrybutem człowieczeństwa. Istnienie ludzkie jest zawieszone między przyszłością a przeszłością, dlatego towarzyszy mu poczucie przemijalności, braku, niespełnienia. Wolność wewnętrzna jest ciągle zagrożona urzeczowieniem i utratą autentyczności. Powoduje to wewnętrzne rozdarcie i podatność na lęki egzystencjalne, np. przed osamotnieniem. Natomiast personalizm głosił nadrzędność wartości osoby ludzkiej wobec uwarunkowań społeczno-ekonomicznych oraz historycznych, rozwinął się on w dwóch wersjach: humanizmu integralnego oraz wersji społecznej.
Cechami psychologii humanistycznej jest zainteresowanie człowiekiem, odrzucenie obiektywności naukowej, psychologia ta wyżej ceni to co ma znaczenie dla człowieka niż metody badania, zakłada relatywizm poznawczy oraz uzupełnia inne koncepcje psychologiczne.
Pedagogika humanistyczna jako propozycja psychologiczna i filozoficzna.
Pedagogika humanistyczna wywodzi się z „przebudowy podstaw nauk humanistycznych”, sięgającej przełomu wieków i dokonującej się głównie w Niemczech, a - w przeciwstawieniu do pozytywistycznego modelu nauki i poznania - wykazującej odrębność zjawisk świata humanistycznego w stosunku do zjawisk świata przyrodniczego oraz odrębność poznania humanistycznego (humanistyki) w stosunku do poznania przyrodniczego.
Pedagogika humanistyczna zakreśla swoje cele na uformowanie osobowości ludzkiej (człowieka jako „osoby”). Człowiek przeobrażając rzeczy, wyjaśnia je i wytwarza, nadaje im wartość, czyli realizuje świat osobowości. Na tym polega humanistyczny sens działalności człowieka.
Proces wychowania powinien prowadzić do możliwie najwyższego stadium osobowego rozwoju człowieka. Zakłada wejście jednostki na drogę samokształcenia i samowychowania, prowadzącego do ukształtowania dwóch struktur psychicznych: „ja aktualnego” i „ja idealnego”, które zawierają wzory osobowe i wartości etyczne, jakie planujemy realizować.
Psychologia humanistyczna zrodziła się w latach pięćdziesiątych ubiegłego stulecia i bardzo szybko zdobyła sobie ogromną popularność stając się trzecią siłą psychologii, obok psychoanalizy i behawioryzmu. Stoi w opozycji wobec psychoanalizy, behawioryzmu i pozytywizmu. Istnieją dwie propozycje aksjologiczne psychologii humanistycznej, mianowicie: pierwsza to biologiczne ujecie tzw. metapotrzeb, obejmujących między innymi: autentyczność, spontaniczność, wolność, wybór, twórczość, miłość, bezpieczeństwo, przynależność, akceptacja, samorealizacja ( tzw. piramida potrzeb A. Maslowa) - WARTOŚCI oraz druga to założenia psychologów humanistycznych, których jest 5: 1)człowiek jest unikatową całością (osoba składa się z dwóch podsystemów, czyli „ja” (self) i z „organizmu” (organism), które stanowią jedność. 2)podstawową właściwością natury ludzkiej jest rozwój, 3) główną tendencją, która decyduje o działaniu człowieka, jest dążenie do samorealizacji, 4. człowiek z natury jest dobry,5. zachowanie uwarunkowane jest przez teraźniejszość, przez aktualne przeżycia i doświadczenia, przez to, co dzieje się „tu i teraz”. Do założeń psychologów humanistycznych należą: człowiek jako taki nie stanowi sumy elementów składowych,
istotą człowieka jest jego ludzki kontekst, człowiek jest samoświadomy, człowiek ma możliwość wyboru (w doświadczeniu) oraz człowiek jest bytem intencjonalnym. Posiada cele, wartościuje, tworzy i odbiera znaczenia. Natomiast kiedy mówimy o założeniach wychowania humanistycznego to mówimy o dążeniu do integracji osobowości; wychowanie ludzi, których myśli i działania byłyby zgodne, o rozwoju autonomii jednostki; uniezależnieniu jej od przypadkowych bodźców i nacisków zewnętrznych, a także od przeszłości, kształtowaniu postaw allocentrycznych; koncentrowaniu uwagi na innych, a nie na samym sobie, rozszerzaniu świadomości; wychowywanie ludzi zdolnych do refleksji nad życiem, formułowaniu tożsamości, która pozwala odpowiedzieć na pytanie, „kim jestem”.
Typem filozofii, do jakiej nawiązuje psychologia humanistyczna, to filozofia podmiotu - fenomenologia, egzystencjalizm i personalizm. Metoda fenomenologiczna polega na opisie i oglądzie tego, co bezpośrednio jest dane. Jest to metoda filozofowania, która odbiega od codziennych sposobów orientowania się w rzeczywistości. Podejście fenomenologiczne różni się od naturalnego nastawienia bezzałożeniowością. W nastawieniu naturalnym mamy na temat świata pewne założenia, domysły, teorie, spekulacje. Fenomenologia nawołuje do ich odrzucenia po to, by przyjrzeć się światu tak, jak się on jawi. Egzystencjalizm istnieje w wersji teistycznej oraz ateistycznej. W obu przypadkach jego ideą jest przekonanie, że człowiek, jako jedyny z wszystkich bytów ma bezpośredni wpływ na to kim jest i dokonując niezależnych wyborów wyraża swoją wolność. Wg egzystencjalizmu ludzie są na tę wolność wręcz skazani, jest ona atrybutem człowieczeństwa. Istnienie ludzkie jest zawieszone między przyszłością a przeszłością, dlatego towarzyszy mu poczucie przemijalności, braku, niespełnienia. Wolność wewnętrzna jest ciągle zagrożona urzeczowieniem i utratą autentyczności. Powoduje to wewnętrzne rozdarcie i podatność na lęki egzystencjalne, np. przed osamotnieniem. Natomiast personalizm głosił nadrzędność wartości osoby ludzkiej wobec uwarunkowań społeczno-ekonomicznych oraz historycznych, rozwinął się on w dwóch wersjach: humanizmu integralnego oraz wersji społecznej.
Cechami psychologii humanistycznej jest zainteresowanie człowiekiem, odrzucenie obiektywności naukowej, psychologia ta wyżej ceni to co ma znaczenie dla człowieka niż metody badania, zakłada relatywizm poznawczy oraz uzupełnia inne koncepcje psychologiczne.