Untitled

Pisownia przymiotników od nazw miejscowych

Zasady tworzenia przymiotników od nazw miejscowych są takie same, jak zasady tworzenia przymiotników od odpowiednich wyrazów pospolitych. Różnice mogą jednakże wynikać z tego, iż w przymiotnikach od nazw miejscowych często utrwalone są historyczne procesy słowotwórcze lub lokalne, regionalne tendencje nazewnicze — odmienne od współczesnych i ogólnopolskich.

Obydwie formy — ogólnopolską i lokalną — uznajemy za poprawne: na przykład oprócz ogólnopolskiej postaci przymiotnika kościerzyński, pochodzącego od nazwy miastaKościerzyna, uznajemy za poprawną także lokalną: kościerski, utworzoną od rdzennej cząstki tejże nazwy (Kościerz- + -ski), tak jak na przykład leszczyński: Leszcz- + -yński(dawna nazwa Leszna to Leszczno) czy niżański: Niż- + -ański (dzisiejsze Niskokiedyś nazywało się Niżsko).

Postać wielu przymiotników, która ze stanowiska współczesnego mogłaby być uznana za nieregularną, z punktu widzenia historycznego jest uzasadniona, przechowuje ona bowiem stan archaiczny, np.

Babimost - babimojski

Białowieża - białowieski

Bydgoszcz - bydgoski

Końskie - konecki

Leszno - leszczyński

Nisko - niżański

Nowe Miasto - nowomiejski

Nowy Tomyśl - nowotomyski

Radogoszcz - radogoski

Wałbrzych - wałbrzyski

Zamość - zamojski

Zawichost - zawichojski.

13.7.1. Od nazw miejscowych na -ice tworzymy dziś przymiotniki mające zakończenie -icki, np.

Niepołomice - niepołomicki

Pyskowice - pyskowicki

Racławice - racławicki

Wadowice - wadowicki

Zebrzydowice - zebrzydowicki.

Obok tych form funkcjonują też lokalne: niepołomski, zebrzydowski, co niekiedy bywa utrwalone w oficjalnym nazewnictwie, por. Kalwaria Zebrzydowska, ulica Niepołomska(w Krakowie).

13.7.2. W różny sposób tworzymy przymiotniki od nazw miejscowych na -no:

a) z przyrostkiem -ski, np.

Grodno - grodzieński

Lipno - lipieński

Mielno - mieleński

Sławno - sławieński

Szczytno - szczycieński

Wilno - wileński;

b) z przyrostkiem -ski z pominięciem rzeczownikowego -no, np.

Wąbrzeźno - wąbrzeski;

c) z przyrostkiem -owski, np.

Grabno - grabnowski;

d) z przyrostkiem -eński, np.

Krosno - krośnieński

Gniezno - gnieźnieński;

e) z przyrostkiem -iński (-yński) z pominięciem rzeczownikowego -no, np.

Kępno - kępiński

Leszno (daw. Leszczno) - leszczyński

Opoczno - opoczyński

Chełmno - chełmiński;

f) z przyrostkiem -ański, np.

Jaworzno - jaworzniański (a. jaworzyński)

Pajęczno - pajęczański.

UWAGA: Niekiedy występują formy oboczne, np.

Lipno - lipieński a. lipnowski

Szczytno - szczycieński a. szczytnowski

Bródno - bródzieński a. bródnowski

Kępno - kępiński a. kępieński.

13.7.3. Od dwuczłonowych nazw miejscowych składających się z przymiotnika i rzeczownika tworzymy przymiotniki pisane bez łącznika, np.

Jelenia Góra - jeleniogórski

Nowa Huta - nowohucki

Nowy Dwór - nowodworski

Nowe Miasto - nowomiejski

Nowy Sącz - nowosądecki

Nowy Targ - nowotarski

Święty Krzyż - świętokrzyski

Zielona Góra - zielonogórski.

13.7.4. Od dwuczłonowych nazw miejscowych składających się z rzeczownika i występującego po nim przymiotnika tworzymy przymiotnik jedynie od członu rzeczownikowego, np.

Aleksandrów Kujawski - aleksandrowski

Bielsk Podlaski - bielski

Kamień Pomorski - kamieński

Kazimierz Dolny - kazimierski

Lidzbark Warmiński - lidzbarski

Maków Podhalański - makowski

Ostrów Mazowiecka - ostrowski

Sokołów Podlaski - sokołowski

Strzelce Opolskie - strzelecki

Tomaszów Lubelski - tomaszowski.

UWAGA: Czasami od różnych nazw miejscowych forma przymiotnika jest taka sama, jednak lokalność funkcjonowania i kontekst przesądzają o jednoznaczności tych homonimicznych form. Przykłady:

Bielsko-Biała - bielski

Bielsk Podlaski - bielski

Brześć - brzeski

Międzyrzec Podlaski - międzyrzecki

Międzyrzecz - międzyrzecki

Strzelin - strzeliński

Strzelno - strzeliński

Sucha Beskidzka - suski