Struktura osobowość wg Hansa Eysenck
Osobowość - to względnie trwała organizacja charakteru, temperamentu, intelektu i właściwości fizycznych, które determinują specyficzne sposoby przystosowania się do otoczenia.
Na podstawie wyczerpujących analiz czynnikowych danych uzyskanych z badań psychometrycznych i laboratoryjnych, prowadzonych na przestrzeni kilku dziesięcioleci na zróżnicowanych populacjach, Eysenck doszedł do wniosku, że struktura osobowości jest trójczynnikowa.
Trzy czynniki, traktowane jako wzajemnie niezależne, to:
ekstrawersja (E),
neurotyczność (N)
psychotyczność (P).
Eysenck nazywał je często czynnikami nadrzędnymi, superczynnikami, a także typami osobowości.
Ekstrawertyk - jest towarzyski, posiada wielu przyjaciół, odczuwa potrzebę prowadzenia rozmów z innymi ludźmi. Potrzebuje podniet z zewnątrz, działa pod wpływem sytuacji, w której aktualnie się znajduje. Ogólnie uważa się go za jednostkę impulsywną i działającą bez zastanowienia. Lubi zajmować się działalnością praktyczną. Zawsze posiada gotową odpowiedź na skierowane pod jego adresem uwagi. Lubi zmiany. Nie przejmuje się nigdy zbytnio z powodu doznanych niepowodzeń. Jest optymistycznie nastawiony w stosunku do przyszłości. Lubi być w ruchu, wykonywać prace ręczne. Łatwo wpada w gniew, jest agresywny. Jego życie uczuciowe nie jest poddane kontroli intelektu i obowiązujących w danym środowisku, powszechnie przyjętych zasad współżycia.
Introwertyk - z kolei lubi zajmować się introspekcją, woli raczej czytać książki niż przebywać w towarzystwie, jest powściągliwy, przyjaciół ma niewielu, a w ich doborze jest bardzo wymagający. W działaniu nie jest impulsywny, można by powiedzieć, że na co dzień kieruje się maksymą: „ Sto razy pomyśl, a raz zrób”. Sprawy dnia powszedniego traktuje bardzo poważnie i lubi wieść uporządkowany tryb życia. Uczucia swe poddaje bardzo dokładnej kontroli. Z przyjętych na siebie zobowiązań wywiązuje się sumiennie i zwykle posiada opinię człowieka, na którym można zawsze polegać. Dużą wagę przywiązuje do wartości etycznych. Jego stosunek do przyszłości zabarwiony jest pesymizmem.
Neurotyzm - jest wymiarem, na którego jednym krańcu znajduje się stałość emocjonalna, zaś na drugim - niezrównoważenie emocjonalne. Na określenie neurotyzmu używa się także terminów: wrażliwość emocjonalna, chwiejność emocjonalna, emocjonalna reaktywność; jest on związany z lękiem rozumianym jako "ogólny popęd emocjonalny".
Osoby neurotyczne są generalnie mało odporne na działanie stresu, ponieważ ich autonomiczny układ nerwowy jest szczególnie wrażliwy, co sprawia, że powstałe emocje są silne i długotrwałe. Neurotycy często uskarżają się na nieokreślone dolegliwości somatyczne, skarżą się na ciągłe kłopoty, łatwo ulegają nastrojom, są drażliwi, skłonni do stanów lękowych i załamań nerwowych, podatni na depresję i cierpiący na bezsenność. Znaczenie wpływów środowiska, zwłaszcza stosowanych we wczesnym dzieciństwie metod wychowawczych.
Psychotyczność - osoby są zimne, bezosobowe, nie potrafią współczuć, nieprzyjazne, nieufne, dziwaczne, nieskore do wzruszeń, nieszczęśliwe, antyspołeczne, bez wglądu w siebie, z urojeniami prześladowczymi. Psychotyk, to "człowiek samotny, nie zważający na ludzi, często sprawiający trudności, nigdzie nie zadomowiony. Może być okrutny i nieludzki, pozbawiony wszelkich uczuć empatycznych, całkowicie nieczuły. Bywa złośliwy w stosunku do ludzi, nawet do przyjaciół i krewnych, wykazuje agresję, nawet do tych, których kocha. Bywa także zamiłowany w dziwacznych i niezwykłych przygodach, nie bacząc na niebezpieczeństwa. Często bawi się kosztem innych ludzi, specjalizując się w wyprowadzaniu ich z równowagi. Od najwcześniejszego dzieciństwa mamy bardzo klarowną psychologiczną sylwetkę dziwaka, samotnika, sprawiającego szereg trudności w życiu, zimnego jak lód, pozbawionego ludzkich uczuć, zarówno w stosunku do innych jednostek jak i do zwierząt, agresywnego i złego, nawet w odniesieniu do swych bliskich i drogich. Już jako dziecko wykazuje zanik uczuć. Nadmiernie angażuje się w pełne napięcia, mrożące krew w żyłach sytuacje, nie zwracając uwagi na niebezpieczeństwa z tym związane. Uspołecznienie jest sprawą bardzo odległą od tego typu dzieci i dorosłych, empatia, poczucie winy i wrażliwość na sprawy innych są czymś bardzo obcym dla ich psychiki
Podwyższone wyniki w skali Psychotyzmu otrzymują więźniowie, schizofrenicy, alkoholicy, narkomani i dzieci z zaburzeniami antyspołecznymi, z drugiej zaś strony inne badania wykazały, że w porównaniu z populacją ogólną podwyższone wyniki w skali P uzyskiwali także artyści odnoszący sukcesy, studenci humanistyki, twórczy pisarze, zawodowi artyści czy angielscy studenci. Zestawienie to dowodzi, że skala P nie tyle mierzy patologię, co niekonwencjonalność charakterystyczną dla "szalonych" artystów.
STRUKTURA OSOBOWOŚCI
WG EYSENCKA
EKSTRAWERTYWNY
Towarzyski Aktywny
Otwarty Optymistyczny
Rozmowny Aktywny
Żywo reagujący Zmienny
Łatwy we współżyciu Pobudliwy
Żywy Agresywny
Beztroski Niespokojny
Przywódczy Sangwinik Choleryk Nadwrażliwy
STABILNY NIESTABILNY
Spokojny Flegmatyk Melancholik Chimeryczny
Zrównoważony Lękliwy
Rzetelny Sztywny
Kontrolujący się Poważny
Ugodowy Pesymistyczny
Rozważny Z Rezerwą
Ostrożny Nietowarzyski
Bierny Cichy
INTROWERTYWNY
1