„Celem naszych czynów powinno być czynienie dobra”

Platon

Wstęp

Funkcje biblioteki szkolnej wyznaczane są przez statuty i plany dydaktyczno - wychowawcze placówek oświatowych, w ramach których funkcjonują i którym podlegają. Ten dualizm - nauczanie i wychowanie został pozbawiony subtelnej równowagi i komplementarności, która przez całe wieki była uwzględniania w polskim systemie oświaty i realizowana w bibliotekarstwie polskim.

Dziś stawia się ważne pytanie na temat roli bibliotekarza: bibliotekarz szkolny - substytut nauczyciela, cenzor, czy wychowawca?

Od bibliotekarza zależy dobór książek do zbiorów, więc jest w pewien sposób cenzorem, prowadzi zajęcia z przysposobienia czytelniczego, toteż - naucza i w oczywisty sposób - wychowuje. „Dobro dziecka podlega szczególnej ochronie i trosce, aby nie wypaczyć w żaden sposób jego rozwoju, nie zburzyć hierarchii wartości”. Zainspirowana artykułem z Biblioteki w szkole, postanowiłam spełnić rolę, nauczyciela - wychowawcy w mojej szkole, stąd pojawiły się dwa „przypadki” rozpoznawania problemów edukacyjnych. Pierwszy z nich dotyczy doceniania uczniów zaangażowanych w pracę biblioteki przez bibliotekarza, drugi natomiast dotyczy zjawiska, jakie wywierają dostępne coraz szerzej na rynku wydawniczym i przede wszystkim w Internecie streszczenia i analizy lektur szkolnych.

Opis i analiza przypadku rozpoznawania i rozwiązywania problemu edukacyjnego

-1-

Docenianie uczniów przez nauczyciela - bibliotekarza

1. Identyfikacja problemu:

W ciągu całego procesu edukacyjnego uczniowie są na każdym niemal kroku oceniani za swoje zachowanie, osiągnięcia dydaktyczne. Ocena pełni różnorodne funkcje, ale najbardziej dominująca, to funkcja selekcyjna, motywacyjna oraz wartościująca wszelkie poczynania uczniów. Motorem wszelkich działań ucznia na pewno jest ocena pozytywna, która stanowi czynnik motywujący określone pożądane działania oraz wzmacnia proces dydaktyczno- wychowawczy. Wiadomo, że kryteria i sposoby oceniania z przedmiotów nauczania oraz zachowania są bardzo jasne. Natomiast nauczyciel bibliotekarz nie ma możliwości wystawienia oceny w pewnej skali. Jedynie przy realizacji ścieżek edukacyjnych (edukacja czytelnicza i medialna) można ustalić wspólnie z innymi nauczycielami i wychowawcami ocenę.

W bibliotece szkolnej w Jędrzejowie wielu uczniów zaangażowało się w działania organizowane przez bibliotekę. Są to np. uczniowie pełniący funkcje łączników bibliotecznych czy członkowie zajęć pozalekcyjnych, dzieci przygotowujące się do konkursów organizowanych przez bibliotekę. Każdy z tych uczniów poświęca swój wolny czas, pogłębia swoją wiedzę oraz rozwija swoje zainteresowania. Dlatego też, nasuwa się pytanie: Czy tym uczniom należy się docenienie ich wkładu pracy? I w jaki sposób? Pojawiła się więc konieczność opracowania sposobu docenienia tych uczniów. Przecież wiadomo, że bez docenienia uczniów nie wyzwolimy w nich chęci do działania. Nawet dorosły człowiek tak bardzo pragnie być doceniany za wszelkie działania na rzecz innych ludzi. Pozytywna ocena (motywacja) uczniów w konsekwencji podjętych działań przez nauczyciela bibliotekarza - to korzyści dla uczniów, biblioteki i szkoły.

2. Geneza i dynamika zjawiska:

Uważam, że biblioteka to nie tylko miejsce, gdzie się wypożycza książki czy korzysta z czytelni. Od kilku już lat prowadzę zajęcia pozalekcyjne na które uczęszczali chętni uczniowie. W tej grupie uczniów byli tacy, którzy zasługiwali na docenienie i nagrodzenie oraz tacy, którzy nie angażowali się zbytnio w pełnienie swoich funkcji: łącznika bibliotecznego czy uczestnika zajęć.

Uczniowie uczestniczyli w realizacji przedsięwzięć związanych z treściami wielu przedmiotów i ścieżek edukacyjnych:

wykonywanie wielu pomocy dydaktycznych (wizualne, kartoteka regionalna),

organizacja wystawek tematycznych, gazetek, np. „Jędrzejów moja mała ojczyzna (foldery, album, zdjęcia, wywiady, prace plastyczne,),

pomoc przy porządkowaniu księgozbioru biblioteki,

zaangażowanie w przygotowanie konkursów i przygotowanie się do konkursów.

Uczniowie angażując się w działania biblioteki zdobyli nowe umiejętności i wiadomości z różnych dziedzin wiedzy (geografii, historii, plastyki, języka polskiego, muzyki). Pod koniec roku szkolnego, kiedy to wystawiane były stopnie, koniecznością było wyróżnienie uczniów zaangażowanych na rzecz biblioteki.

3. Znaczenie problemu:

Aby wzmocnić motywowanie uczniów do pogłębiania wiedzy i do dobrowolnego działania na rzecz innych oraz bezinteresownego działania należy doceniać uczniów. Szeroko pojęta prawidłowa motywacja pozwala nauczyć dzieci postawy aktywnej i twórczej drogą stwarzania do efektywności i twórczości oraz nagradzania za to. Należy stworzyć ku temu warunki, a mianowicie:

miła, bezpieczna, swobodna atmosfera (taka panuje w bibliotece),

wzmacnianie poczucia własnej wartości,

wskazywanie mocnych stron.

Niewątpliwe jest to, że sukcesy w pracy z dziećmi można osiągnąć stosując różne techniki motywacyjne: chwalenie za nawet drobne osiągnięcia, nagrody indywidualne, za współpracę. Dostrzeżenie, docenienie i nagrodzenie wysiłków oraz osiągnięć uczniów poprawnie wpływa na sferę wychowawczą, dowartościowuje ucznia, zachęca do odpowiedzialności, sumienności i dalszego podejmowania działań. To wszystko powoduje, że podnosi się prestiż w środowisku szkolnym i rodzinnym ucznia, daje zadowolenie, zaspokaja akceptację, a w konsekwencji prowadzi do jego efektywności, co jest jak najbardziej korzystne dla szkoły.

4. Prognoza:

Negatywna - niedocenienie uczniów za ich działalność i aktywną postawę
zniechęcą uczniów do wysiłku i działania oraz skorzystania zdobycia
dodatkowych plusów z innych przedmiotów i zachowania.

Pozytywna- Wzmocnienie poczucia własnej wartości i akceptacja
aktywności twórczej, możliwość uzyskania oceny pozytywnej z przedmiotów lub zachowania.

5. Propozycje rozwiązania:

Cele:

motywowanie uczniów do aktywności w życiu szkoły,

docenianie pracy pozalekcyjnej ucznia.

Zadania:

rozmowa z nauczycielami i wychowawcami w sprawie ocen z poszczególnych przedmiotów i zachowania,

wypracowanie sposobów doceniania przez nauczyciela bibliotekarza.

6. Wdrażanie oddziaływań:

rozmowa z nauczycielami na temat wystawienia dodatkowych ocen z przedmiotu i zachowania wynikających z realizacji zadań bibliotecznych,

wypracowanie w czasie spotkania z uczniami samooceny, oceny
nauczyciela bibliotekarza, zespołu współpracującego,

na zakończenie roku szkolnego uczniowie otrzymują dyplomy i nagrody
książkowe.

7. Efekty oddziaływań:

opracowanie systemu doceniania uczniów aktywnych w obszarze działań
bibliotecznych,

zdobycie przez aktywnych uczniów dodatkowej oceny z przedmiotu lub podwyższenie oceny z zachowania,

wzmocnienie uczniów do motywacji w życiu szkoły,

popieranie aktywnych i twórczych postaw uczniów,

zadowolenie uczniów i zaspokojenie naturalnej potrzeby akceptacji,

dowartościowanie uczniów z niskim poczuciem własnej wartości,

wzrost roli nauczyciela bibliotekarza w procesie dydaktyczno -
wychowawczym.

W wyniku podjętych działań znacznie wzrosła odpowiedzialność uczniów za realizację przydzielonych działań oraz efekty pracy były lepsze. Uczniowie chętniej uczestniczyli w działaniach bibliotecznych. Często informacja przekazywana przez nauczyciela bibliotekarza przeważała na korzyść wyższej oceny.

Jest to na pewno dla nauczyciela bibliotekarza bardziej pracochłonny system gratyfikacji ucznia niż stawianie stopni, ale wiem już, że powinien włączyć do swej pracy właśnie taki system doceniania, ponieważ przynosi, jak wyżej napisała, wymierne efekty.

Opis i analiza przypadku rozpoznawania i rozwiązywania problemu edukacyjnego

-2-

Wpływ opracowań i streszczeń lektur szkolnych na ubożenie języka uczniów

1. Identyfikacja problemu

Negatywny wpływ gotowych opracowań wyręcza uczniów naszej szkoły w samodzielnym czytaniu lektur. Problem ten dotyczy większości uczniów kl. IV - VI szkoły podstawowej, a w nieco mniejszym stopniu uczniów kl. I - III. Wykorzystywanie przez uczniów gotowych opracowań, ściąg, streszczeń spowodowało zwolnienie uczniów z samodzielnego myślenia, uproszczenie ważnych problemów utworu, zahamowało rozwój umiejętności stylistycznych, zubożyło słownictwo i czytanie tekstu ze zrozumieniem. Podstawowym objawem wskazującym na istnienie tego problemu był schematyzm prac dzieci, podobne ujęcie tematu, ubogie słownictwo, sygnalizowane przede wszystkim przez nauczycieli języka polskiego.

2. Geneza i dynamika zjawiska

Z zaistniałym problemem zetknęłam się podczas rozmów z nauczycielami języka polskiego, historii i innych przedmiotów, którzy uważali, że przyczyna tkwi w pojawieniu się na rynku wydawniczym różnego rodzaju streszczeń, opracowań i bryków. Często pytano mnie, czy nie mam w bibliotece gotowych opracowań, bo lektury są takie długie, ciężko się je czyta, wielu uczniów po prostu wolałoby zrezygnować z lektury na rzecz „pomocy” niepedagogicznej. Na lekcje uczniowie zamiast lektur przynosili gotowe opracowania. Zauważyłam, przeglądając dzienniczki lektur, że rzeczywiście ich prace są podobnie napisane, schematyczne. Pytając uczniów o materiały, z których korzystali podczas pisania wypracowań, odpowiadali, że pisali samodzielnie. Udowodniłam im również kłamstwo zdobywając pokrętnie gotowe opracowania i porównując je z pracą uczniów. Konsultacje z nauczycielami, rozmowy z dziećmi, wyniki badań kompetencji uświadomiły mi, że mamy do czynienia z negatywnym zjawiskiem.

3. Znaczenie problemu

Jak wiadomo, podstawowym zadaniem szkoły jest rozwijanie samodzielności myślenia i twórczej pracy z utworami z zestawu lektur szkolnych. Uczniowie korzystając ze streszczeń i opracowań tracą możliwość kontaktu z indywidualnym stylem autora, ich wiedza jest uboga, nie potrafią zaanalizować utworu, ocenić, charakteryzować zjawiska i postacie w nim występujące, a co najważniejsze - lekcje języka polskiego tracą prawdziwy sens. Problemu tego nie należy lekceważyć, bo efekty edukacji uczniów świadczą również o pracy naszej szkoły.

4. Prognoza

Pozytywna- poprawa poziomu prac pisemnych, wypowiedzi ustnych,
umiejętności analizowania utworów, czytania ze zrozumieniem.

Negatywna - brak samodzielności, nieudolność analizowania i wyrażania
własnych opinii i sądów, zubożenie słownictwa.

5. Propozycje rozwiązań

Podjęcie szeroko zakrojonej współpracy z nauczycielami języka polskiego oraz historii i społeczeństwa w celu wyeliminowania bryków,

Zwiększenie liczby testów, sprawdzianów, wypracowań związanych z analizowanymi utworami,

Urozmaicenie metod i form nauczania,

Częstsze organizowanie ćwiczeń słownikowo - frazeologicznych i gramatyczno- stylistycznych,

Częstsze korzystanie ze zbiorów biblioteki szkolnej celem zdobywania informacji z różnych źródeł,

Prowadzenie zajęć metodami aktywnymi przy omawianiu lektur.

6 Wdrażanie oddziaływań

Uświadomienie uczniom celowości czytania książek poprzez pogadanki na lekcjach języka polskiego, zajęciach bibliotecznych oraz godzinach do dyspozycji wychowawcy,

Systematyczna i szczegółowa analiza prac pisemnych uczniów,

Prezentacje słowne wybranych fragmentów lektur,

Wyjazdy do kina,

Pedagogizacja rodziców,

Akcje propagujące czytanie lektur.

7. Efekty oddziaływań

Budzenie zainteresowań czytelniczych uczniów,

Udział uczniów w klasowych i szkolnych imprezach, projektach, interpretacji
prozy i poezji, konkursach,

Dążenie do stosowania na wszystkich przedmiotach form dłuższych
wypowiedzi, poprawnych pod względem stylistycznym i gramatycznym,

Wzrost poziomu organizowanych uroczystości szkolnych.

Ten złożony problem nie pozwolił w pełni osiągnąć pozytywnej postawy, gdyż wszystkie podjęte działania muszą być kontynuowane przez dłuższy okres czasu i przy współpracy nauczycieli różnych przedmiotów, świetlicy, biblioteki, rodziców.

§ 8, ust. 2, punkt 5

mgr Bogumiła Czernal

Dokumentacja awansu zawodowego

---