Politechnika Śląska w Gliwicach
Wydział Mechaniczny Technologiczny
Kierunek Mechanika i Budowa Maszyn
Grupa dziekańska VI
Elementy polityki gospodarczej, marketingu i prawa gospodarczego
Referat na temat:
"Rynek pracy, rola ZUS, KRUS, emerytury, renty, Urząd Pracy, ubezpieczenia społeczne."
Skład sekcji:
- Chrapek Marcin
- Tomułka Mirosław
Urząd pracy
Urzędy pracy to organy rządowej administracji specjalnej podległe ministerstwu pracy i polityki socjalnej. Zostały utworzone w 1993 w celu kształtowania polityki rynku pracy, przeciwdziałania bezrobociu i łagodzenia jego skutków. Urzędy te działają na szczeblu centralnym, wojewódzkim i rejonowym. Centralny urząd pracy KUP realizuje swoje zadania poprzez wojewódzkie i rejonowe urzędy pracy, zagospodarowuje także środki Funduszu Pracy. Fundusz ten przeznaczony jest na łagodzenie skutków bezrobocia. Od 1991 fundusz pracy jest państwowym funduszem celowym tworzony jest głównie z obowiązkowych składek zakładów pracy, składek osób podlegających ubezpieczeniu społecznemu z tytułu działalności pozarolniczej, dotacji budżetu państwa oraz dochodów funduszu pracy pochodzących z prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, oprocentowania depozytów i jego udziału w spółkach. Środki funduszu pracy są wydatkowane przez Urzędy Pracy na finansowanie zasiłków dla bezrobotnych, prac interwencyjnych, robót publicznych, szkolenia i przekwalifikowania bezrobotnych, rozwój poradnictwa zawodowego oraz na rozwój systemów informatycznych i badania rynku pracy. Wojewódzkie i rejonowe urzędy pracy powstały z biur pracy, będących jednostkami urzędów administracji terenowej. Urzędy pracy zajmują się pośrednictwem pracy, orientacją i poradnictwem zawodowym, gospodarowaniem środkami Funduszu Pracy, analizami i sprawozdaniami, prowadzą ewidencję bezrobotnych i rozdzielają zasiłki. Efektami działań urzędu pracy jest podjęcie pracy stałej, interwencyjnej, robót publicznych, sezonowej (krótko okresowej), otrzymanie pożyczki na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Pośrednictwo pracy prowadzą nieodpłatnie rejonowe urzędy pracy; opiera się ono na zasadach: dostępności usług dla wszystkich osób poszukujących pracy (urząd pracy nie może odmówić usługi w tym zakresie), dobrowolności (wolne od przymusu korzystanie z usług pośrednictwa pracy dla obu stron), równości (obowiązek udzielenia pomocy wszystkim poszukującym pracy bez względu na ich narodowość, przynależność do organizacji politycznych, społecznych, płeć, wyznanie i in.), jawności (każde wolne miejsce pracy zgłoszone w urzędzie powinno być podane do wiadomości poszukujących pracy); pośrednictwo pracy mogą prowadzić także inne instytucje, organizacje i osoby, które uzyskały zezwolenie min. pracy i polityki socjalnej. W Polsce około 9% bezrobotnych to niepełnosprawni, natomiast na 60 bezrobotnych kobiet przypada średnio 40 mężczyzn. W Czerwionka Leszczyny jest 1925 zarejestrowanych bezrobotnych w tym 1084 kobiet, stopa bezrobocia wynosi około 12,4%, a w Rybniku około 14,4%.
Rynek pracy
Rynek w pojęciu ekonomicznym to ogól transakcji kupna sprzedaży danego dobra lub czynnika produkcji, zawieranych na pewnym terytorium w określonym czasie. Podobne znaczenie ma rynek pracy z tym, że na rynku pracy spotykają się podaż z popytem siły roboczej lub przedsiębiorstwa poszukujące pracowników z osobami oferującymi swoją pracę. Rynek ten podzielony jest na rozmaite segmenty, którymi zakłady pracy muszą mądrze dysponować przy pozyskiwaniu personelu. Aby dotrzeć do właściwych kandydatów, należy podobnie jak w przypadku marketingu ogólnego przeprowadzić badania rynku. Dla wielu średnich i małych przedsiębiorstw przeprowadzenie takiego przedsięwzięcia nie należy do zadań łatwych. Dlatego mogą one korzystać z informacji odpowiednich stowarzyszeń, izb, administracji rynkowej czy też innych placówek wyspecjalizowanych w tym względzie. Na pewno w ten sposób uzyskają one przynajmniej główne informacje.
Obecne niedobory dobrych fachowców i kadry kierowniczej mają uzasadnienia demograficzne. Braki kadrowe pozostają w silnych związkach z tendencjami gospodarczymi i kształcenia, a na pewno powiększą się w przyszłości. Do przyczyn tych niedoborów należy:
Starzenie się społeczeństwa
Jednostronność w wyborze kierunków kształcenia i zawodu
Wysokie tempo zmian procesów technologicznych
Liczba ofert zatrudnienia dla kandydatów z uniwersyteckim wykształceniem, składanych przez zakłady pracy, będzie rosła. Natomiast według badań Instytutu Gospodarki Niemieckiej (IW) nie należy oczekiwać niedostatku młodej kadry z akademickim wykształceniem. Wręcz przeciwnie pojawi się jej nadwyżka. Zasadniczy wpływ na rosnącą liczbę kandydatów do zatrudnienia mają procesy demograficzne. Na uwagę zasługują:
Ogólna liczba ludności zmieni się minimalnie
Wzrastać będzie liczba kobiet ubiegających się o zatrudnienie, (ale tylko przy postępującym wzroście gospodarczym)
Postępować będzie automatyzacja procesów pracy
Spadnie popyt na wykwalifikowaną siłę roboczą
Intensywnie będzie rosła cena pracy wykwalifikowanej
Dość precyzyjne prognozy długookresowe dotyczące ilościowego popytu i podaży siły roboczej zależą od rozpoznania tempa i zakresu zmian struktury gospodarczej, a także innowacji w nadchodzących latach. Stopień prawdopodobieństwa trafności prognoz ilościowego zapotrzebowania na stanowiska pracy, jak i ubiegania się o nie, określa wiedza o tempie i wymiarze zmian strukturalnych oraz wdrażania innowacji w latach następnych. Niekorzystne dla snucia prognoz dotyczących ilościowej oceny rozwoju rynku pracy są zjawiska mobilności społecznej, rozumianej jako dopływy i odpływy personelu. Nikt nie potrafi określić, jak będzie reagował rynek pracy na oferty zatrudnienia. Obserwacje w krajach Unii Europejskiej wskazują, że w dalszym ciągu będą wędrówki siły roboczej. Kraje z liczną siłą roboczą, tj. takie jak Włochy, Grecja, Hiszpania same wchłaniać będą te zasoby w związku z rosnącym tam uprzemysłowieniem. Istnieją jednak oprócz tego bariery związane z kulturą, mentalnością i ryzykiem. Trudno jest także oszacować, jakie konsekwencje dla zachowań i zdarzeń politycznych będzie mieć spuścizna konfliktów zbrojnych w przeszłości i otwarcie się krajów Europy Wschodniej. Jakość rynku pracy wyznaczają z jednej strony struktury kwalifikacji ludzi ubiegających się o zatrudnienie., a z drugiej zaś wymagania oferowanych miejsc pracy. Prowadzi to do osiągania wyższego poziomu wykształcenia, a co za tym idzie zwiększenia przepaści między niewykwalifikowanymi i wysoko wykwalifikowanymi kandydatami do pracy.
Najnowsze wyniki badań Instytutu Rynku Pracy i Studiów Zawodowych wskazują na rozwój następujących wymagań dotyczących stanowisk pracy, do 2010 r.:
|
Czynności wymagające wysokich
|
Czynności wymagające średnich
|
Proste czynności |
|
|
|
|
1985
|
28%
|
45%
|
27%
|
|
V
|
|
A
|
2010 |
40% |
43% |
17% |
Dane te pokazują, że wzrośnie zapotrzebowanie na pracę wysoko wykwalifikowaną, na Średnio wykwalifikowaną pozostanie prawie takie same, zaś spadnie na pracę związaną z wykonywaniem prostych czynności. W takiej sytuacji szkolnictwo może nie nadążać z szybko rosnącym zapotrzebowaniem na wyspecjalizowanych pracowników. Dlatego zakłady muszą same wypełnić tę lukę za pomocą różnych form szkolenia i doskonalenia. Przerasta to często możliwości średnich i małych zakładów pracy. W niektórych jednak przypadkach stanowić będzie nowe szansę dla podniesienia konkurencyjności i obrania nowej orientacji. Jedna z oznak obecnego rozwoju gospodarczego wyraża się w tym, że przedsiębiorstwa biorąc za podstawę kwalifikacje pracowników i ich wydajność, określają swoje szansę rynkowe. Jeśli chodzi o średnie i małe zakłady operujące w sektorze usług, to tu rysuje się dla nich wiele odpowiednich możliwości. W tym sektorze właśnie spotyka się najczęściej w praktyce przejawy rosnącego zapotrzebowania na wykwalifikowanych pracowników. Ma to wpływ na kształtowanie się polityki firmy, która zasadza się na dobrych pracownikach i rosnących możliwościach w sferze wydajności, a tym samym i jej wynikach ekonomicznych. Dawniej było odwrotnie: sprawy wydajności pracy w zakładzie stanowiły element stały lub zmieniały się w bardzo małym stopniu, a przede wszystkim dużo wolniej. Zakłady dziś przeważnie koncentrują się wyłącznie na zadaniach pozyskiwania dobrego personelu i obsadzaniu stanowisk, Dziś jeszcze zbyt wiele zakładów ulega przestarzałemu myśleniu, skoncentrowanemu wyłącznie na zadaniach, którym podporządkowane jest poszukiwanie pracowników itp. Zakłady takie powinny z tego zrezygnować, ponieważ w bliskiej przyszłości wzrosną szansę wzajemnych relacji między kwalifikacjami pracowników a stawianymi zadaniami.
Wybiegając w przyszłość należy przygotować się do tego, że na rynku pracy dojdzie do:
Niewielkiego przyrostu ofert pracy dla kadry kierowniczej
Przyrostu ofert pracy dla wykwalifikowanych pracowników
Niezależnie od różnic w prognozach, jedno jest wspólne zaznaczający się niedobór wykwalifikowanej siły roboczej. Niedobór ten daje o sobie dość wyraźnie znać od kilku lat i może spowodować następujące skutki w gospodarce prywatnej:
Gospodarka prywatna, a zwłaszcza średnie i małe przedsiębiorstwa trafia na zwiększoną konkurencję na rynku pracy ze strony administracji i przedsiębiorstw publicznych
W gospodarce prywatnej, między poszczególnymi przedsiębiorstwami, toczyć się będzie walka konkurencyjna o wykwalifikowaną pod względem zawodowym i ogólnym silę roboczą-już dziś zaznacza się ona w obszarze rzemiosła świadczącego m.in. usługi.
Następstwa dla zakładów:
Poszczególne przedsiębiorstwa tej samej branży będą ze sobą konkurować o
wykwalifikowaną siłę roboczą
Przedsiębiorstwa muszą coraz bardziej koncentrować swoją uwagę na wewnętrznych rynkach pracy
Koszty osobowe ponoszone na fachowców i kadrę kierowniczą będą wzrastać
Przedsiębiorstwa będą musiały więcej inwestować w szkolenie i doskonalenie wewnątrzzakładowe.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych
Zakład ubezpieczeń społecznych (ZUS), centralny organ administracji państwowej w Polsce, podlegający Ministerstwu Pracy i Polityki Socjalnej. ZUS wykonuje zadania z zakresu ubezpieczeń; społecznych; ZUS stwierdza i ustala obowiązek ubezpieczenia społecznego, ustala uprawnienia do świadczeń i zasady ich wypłacania, pobiera składki na ubezpieczenie społeczne, prowadzi rozliczenia z zakładami pracy i innymi jednostkami z tytułu wypłacanych przez nie świadczeń podlegających finansowaniu przez ZUS. Zakład kontroluje wykonanie przez zakłady pracy oraz terenowe organy administracji państw. obowiązków w zakresie ubezpieczenia społecznych. ZUS inicjuje i może finansowo wspierać działalność zmierzającą do zapobiegania zachorowaniom, inwalidztwu, wypadkom oraz działalność rehabilitacyjną, zwłaszcza w zakresie edukacji zdrowotnej, wspomagania ośrodka rehabilitacji zawodowej, ośrodka szkolenia inwalidów i tworzenia dla nich miejsc pracy oraz rozwijania produkcji protez i innego sprzętu rehabilitacyjnego, ZUS jest dla inwalidów dysponentem Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Ubezpieczenia społeczne
Ubezpieczenie społeczne jest jednym ze środków realizacji zabezpieczenia społecznego przed ujemnymi następstwami utraty lub ograniczenia możliwości zarobkowania, utraty żywiciela lub zwiększenia obciążeń rodzinnych (choroba, macierzyństwo, inwalidztwo, starość, śmierć, brak pracy). Pojęcie zabezpieczenia społecznego powstało przed pól wiekiem i rozpowszechniło się po drugiej wojnie światowej. Zalążkiem ubezpieczeń społecznych byty cechowe, a później pracownicze instytucje i akcje wzajemnej pomocy. W Polsce pierwsze instytucje pomocy oparte na wzajemności istniały w górnictwie i hutnictwie już w XVI w. Powstanie ubezpieczeń społecznych zbliżonych do ubezpieczeń współczesnych wiązało się z industrializacją (uprzemysłowieniem). W 1980-93 wielokrotnie nowelizowano system emerytalno -rentowy, a od 1992 trwają prace nad kompleksową reformą całego systemu świadczeń społecznych, przeciążonego finansowo i zagrożonego niewypłacalnością z powodu zbyt małych wpływów (stały wzrost liczby osób uprawnionych do świadczeń, zaległości w opłacaniu składek przez zakłady pracy). Ubezpieczenia społeczne w Polsce obejmuje z mocy prawa wszystkie osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są: pracownikami (z wyłączeniem prokuratorów); osobami wykonującymi odpłatnie pracę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, bezrobotnymi pobierającymi zasiłek, duchownymi, żołnierzami niezawodowymi i zawodowymi, osobami odbywającymi zastępcze formy służby wojskowej, funkcjonariuszami Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Więziennej, osobami na urlopach macierzyńskich lub wychowawczych oraz osobami pobierającymi zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego. Stosunek ubezpieczeń społecznych powstaje automatycznie z chwilą nawiązania prawnego zatrudnienia. Zgodnie z ustawą nowy system emerytalny składa się z 3 filarów: I filar to emerytura podstawowa, wypłacana przez zreformowany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), finansowana z bieżących składek pracujących i pracodawców (36%), ściśle powiązana ze stażem pracy i zarobkami ubezpieczonego. Filar II to emerytura z otwartych prywatnych funduszy emerytalnych, finansowanych z obowiązkowych składek pracujących (ok. 1/3 składki emerytalnej osoby zainteresowanej), inwestowanych i pomnażanych przez Powszechne Towarzystwa Emerytalne. Filar Ul to emerytura z dobrowolnych oszczędności lokowanych w towarzystwach ubezpieczeniowych.
Nowy system objął automatycznie wszystkie osoby urodzone po 31 XII 1969 r. Osoby urodzone po 31 XII 1948 r. a przed l 11969 r. będą mogły wybrać, czy chcą, aby całość ich składki emerytalnej była przekazywana do ZUS, czy też, aby składka ta była dzielona pomiędzy I i II filar (ok. 2/3 do I filaru i ok. 1/3 do II filaru). Osoby starsze, urodzone przed l I 1949 y. pozostaną w starym systemie i będą otrzymywały emerytury ze zreformowanego ZUS.
Od l I 1999 r. składkę emerytalną płacą mniej więcej po połowie pracodawca i pracownik. Płace zostały ubruttowione, tzn. płaca każdego pracownika zwiększyła się o część płaconej przez niego składki. Składka ta jest rejestrowana w ZUS na indywidualnym koncie, ściśle powiązana ze stażem i zarobkami każdego ubezpieczonego, a jej suma corocznie waloryzowana.
I filar jest oparty na umowie międzypokoleniowej — świadczenia obecnych emerytów są wypłacane ze składek pracujących, a gdy ci przejdą na emeryturę, ich świadczenia będą finansowane ze składek ich dzieci. Wysokość emerytury z tego filaru będzie zależeć wyłącznie od sumy składek zgromadzonych w ciągu całego zawodowego życia i wieku, W ubezpieczeniu społecznym zachodzi, więc związek z pracą. Może dotyczyć pracy świadczonej przez pracownika jak też w innej formie, a także pracy wykonywanej samodzielnie na własny rachunek, a więc zawsze pozostaje związane z aktywnością zawodową. Świadczenia ubezpieczenia społecznego mają charakter roszczeniowy, a więc możliwe jest ich dochodzenie na drodze prawnej. Świadczenia zabezpieczają przed skutkami zdarzeń losowych oraz innych z nimi zrównanych. Są one realizowane przez powołane do tego instytucje. Ciężar tych świadczeń jest rozłożony na szeroką zbiorowość osób objętych tym ubezpieczeniem. Rozłożenie to może występować w formie bezpośredniej lub pośredniej w całości lub częściowo. Przybiera formę składki i z reguły bardziej lub mniej wyodrębnionych funduszy. Ubezpieczenie społeczne jest, wiec konkretnym systemem w znaczeniu ekonomicznym i prawnym.
Obowiązujący w Polsce system ubezpieczeń społecznych obejmuje ubezpieczenia: na wypadek choroby i inwalidztwa, macierzyństwa, starości oraz śmierci, a także ubezpieczenie rodzinne i wypadkowe. Pierwszym i zasadniczym celem ubezpieczenia społecznego jest, zatem ochrona przed niekorzystnymi skutkami wymienionych zdarzeń. Jest to funkcja ochrony ubezpieczeniowej, dla realizacji, której został powołany ten system. Przez świadczenia następuje przemieszczanie środków między grupą zawodowo aktywnych i biernych, między pokoleniem w wieku produkcyjnym a poprodukcyjnym, mężczyznami a kobietami, osobami samotnymi a rodzinami, ubezpieczonymi o wysokich i niskich dochodach. Świadczeniom ubezpieczenia społecznego przypisuje się w polityce ludnościowej funkcję kształtowania rozwoju i mchu ludności, a więc wpływania na strukturę, demograficzna. Obciążenie kosztami może sprzyjać lub utrudniać inwestowanie przez kapitał zagraniczny. Obciążenie składką może ograniczać pracochłonną działalność gospodarczą i wpływać na zastosowanie postępu technicznego. Współcześnie ubezpieczenie społeczne pełni w coraz większym stopniu również funkcje zatrudnienia, wpływa na kształtowanie, jego struktury i podaży, jest wykorzystywane jako instrument polityki zatrudnienia. Zwrócono również uwagę na ubezpieczenie społeczne jako narzędzie regulowania rynku pracy.
W razie śmierci pracownika w czasie zatrudnienia pozostałym po pracowniku członkom rodziny przysługuje:
Odprawa pośmiertna
Zasiłek pogrzebowy
Renta rodzinna
Odprawa pośmiertna jako świadczenie pieniężne przysługuje:
Małżonkowi
Innym członkom rodziny spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej
W razie śmierci pracownika, który zmarł, w czasie trwania zatrudnienia (stosunku pracy) lub w czasie korzystania z urlopu bezpłatnego albo w czasie pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, wyrównawczego lub też w czasie pobierania świadczenia rehabilitacyjnego, członkom rodziny pracownika przysługuje oprócz odprawy pośmiertnej zasiłek pogrzebowy. Zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu. Zasiłek pogrzebowy z tytułu śmierci pracownika wypłaca uspołeczniony zakład pracy zarówno wówczas, gdy śmierć pracownika nastąpiła w czasie trwania zatrudnienia, jak i po ustaniu zatrudnienia, ale w czasie pobierania przez pracownika zasiłku z ubezpieczenia społecznego. Natomiast w razie śmierci pracownika zakładu pracy nieuspołecznionego zasiłki pogrzebowe wypłacają oddziały ZUS-u. Zaznaczyć należy, że zasiłek pogrzebowy wypłaca się na wniosek członka rodziny pracownika, zgłoszony w formie pisemnej na odpowiednim formularzu ZUS-u, który zakład pracy powinien udostępnić zainteresowanemu. Nie zgłoszenie wniosku o wypłatę zasiłku pogrzebowego powoduje przedawnienie roszczenia o jego wypłatę po upływie 6 miesięcy od dnia, w którym powstała okoliczność uprawniająca do tego zasiłku.
Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny pracownika, który w chwili śmierci pozostawał w zatrudnieniu i miał przepracowany okres zatrudnienia nie krótszy niż wymagany do uzyskania renty inwalidzkiej. Warunek posiadania wymaganego okresu zatrudnienia uważa się za spełniony, gdy pracownik osiągnął okres zatrudnienia wynoszący łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia.
Górnicza renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny pozostałym po górniku, który w chwili śmierci wykonywał pracę górniczą i uzyskał okres tej pracy wymagany do otrzymania górniczej emerytury lub górniczej renty inwalidzkiej. Górnicza renta rodzinna przysługuje również po górniku, który nie pozostawał do chwili śmierci w pracy górniczej, jeśli miał ustalone prawo do górniczej emerytury lub górniczej renty inwalidzkiej albo spełniał warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Oceniając prawo do górniczej renty inwalidzkiej, przyjmuje się, że osoba zmarła była inwalidą. Górniczą rentę rodzinną zwiększa się o 1% podstawy jej wymiaru za każdy rok pracy górniczej wraz z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do pracy górniczej zmarłego pracownika ponad okres wynoszący 20 lat. Podstawa wymiaru górniczej renty rodzinnej podlega waloryzacji, a więc corocznym podwyżkom stosownie do wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej w roku poprzedzającym rok podwyżki. ZUS dokonuje tej waloryzacji z urzędu. Na wniosek właściwego ministra lub Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego Prezes ZUS-u może przyznać w wypadkach szczególnie uzasadnionych rentę rodzinną osobom, które nie spełniają wszystkich warunków wymaganych do uzyskania tego świadczenia.
Encyklopedia PWN , rok 2000,Wydawnictwo Naukowe PWN , wersja elektroniczna
Materiały informacyjne z urzędu pracy w Rybniku
Encyklopedia PWN , rok 2000 , Wydawnictwo Naukowe PWN ,wersja elektroniczna
„Marketing kadrowy” , Konrad Schwan , wydawnictwo C-H-Beck , Warszawa 1997 str. 43
„Marketing kadrowy” , Konrad Schwan , wydawnictwo C-H-Beck , Warszawa 1997 str. 45
„Marketing kadrowy” , Konrad Schwan , wydawnictwo C-H-Beck , Warszawa 1997 str. 46
„Marketing kadrowy” , Konrad Schwan , wydawnictwo C-H-Beck , Warszawa 1997 str. 48
Encyklopedia PWN , rok 2000 , Wydawnictwo Naukowe PWN ,wersja elektroniczna
„Zatrudnienie, a ubezpieczenie społeczne” Wojciech Muszalski , Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992 , str. 7
Encyklopedia PWN , rok 2000 , Wydawnictwo naukowe PWN , wersja elektroniczna
Encyklopedia PWN , rok 2000 , Wydawnictwo naukowe PWN , wersja elektroniczna
„Zatrudnienie, a ubezpieczenie społeczne” Wojciech Muszalski , Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992 , str. 8
„Świadczenia dla rodziny po zmarłym pracowniku” , Jacek Osterwa , Wydawnictwo Prawnicze 1984 , str. 8
„Świadczenia dla rodziny po zmarłym pracowniku” , Jacek Osterwa , Wydawnictwo Prawnicze 1984 , str.10
„Świadczenia dla rodziny po zmarłym pracowniku” , Jacek Osterwa , Wydawnictwo Prawnicze 1984 , str. 14