Kręgosłup

Do głównych przyczyn bólów kręgosłupa (pleców) możemy zaliczyć:

• ucisk przemieszczonego jądra miażdżystego wewnątrz dysku, na pierścień włóknisty, oponę twardą i korzeń nerwowy (ponad 90% wszystkich przypadków)

• ograniczona ruchomość kręgosłupa przykurczonymi mięśniami, więzadłami

• ograniczenie ruchomości zmianami kostnymi, zwyrodnieniami.

Głównymi przyczynami przemieszczania się jądra miażdżystego jest utrata prawidłowych krzywizn kręgosłupa , brak dostatecznej koordynacji nerwowo-mięśniowej, co prowadzi do utraty fizjologicznej lordozy, co z kolei powoduje długotrwałe przemieszczanie się masy jądra miażdżystego (przeważnie do tyłu).

Przyczyny te mają głębokie podłoże, m.in. szybko postępujące zmiany w „cywilizacyjnym” trybie życia, czyli brak ruchu i dominująca w naszym życiu pozycja siedząca.

Dla przykładu podam, że w pozycji stojącej w lekkim skłonie u człowieka ważącego 70 kg na kręgosłup lędźwiowy działa siła o wartości ok. 220 kg. Natomiast w pozycji wyprostowanej jest to wartość ok. 150 kg. Dlatego tak ważna jest prawidłowa postawa.

Ruch to przede wszystkim praca mięśni kontrolująca prawidłową postawę ciała, a co za tym idzie krzywizny kręgosłupa.

Zauważamy, że kiedy jesteśmy mocno zaangażowani tracimy swoją naturalną pozycję pionową, pochylamy się nad dokumentami, stołem, blatem kuchennym.

Prawidłowa postawa to nic innego jak stan równowagi ciała, w którym mięśnie pracują najbardziej ekonomicznie, a dysk (krążek międzykręgowy) jest prawidłowo obciążony.

Kręgosłup i jego mięśnie są organem osiowym ciała. Stabilizują, utrzymują pionową postawę ciała, umożliwiają ruchy tułowia - zginanie, prostowanie, skłony na boki.

Jego budowa to:

• 24 kręgi

• 5 szyjnych,

• 12 piersiowych,

• 5 lędźwiowych oraz

• 9 kręgów zrośniętych ze sobą tworzących kości krzyżową i ogonową)

• elementy łączące kręgi, czyli więzadła

• elementy powodujące ruch, czyli mięśnie

• krążki międzykręgowe, „dyski”, znajdują się pomiędzy kręgami i stanowią główną część amortyzującą ruch kręgosłupa.

Dzięki zróżnicowanemu ustawieniu stawów kręgosłup wygina się w poszczególnych odcinkach dwukrotnie, przyjmując kształt litery S.

W odcinku szyjnym mamy do czynienia z ugięciem kręgosłupa do przodu (lordoza szyjna), w odcinku piersiowym do tyłu (kyfoza piersiowa), a w odcinku lędźwiowym kręgosłup znów ugina się do przodu (lordoza lędźwiowa).

Kręgi, w dużym uproszczeniu, zbudowane są z trzonu, stanowiącego centralną, najbardziej masywną część oraz z wyrostków symetrycznie ustawionych, łączących się dwoma łukami w jeden wyrostek, wyczuwalny przez skórę pomiędzy mięśniami przykręgosłupowymi. Cztery z wyrostków ustawionych symetrycznie na górnej i dolnej krawędzi łuku zazębiają się ze swoimi odpowiednikami powyżej i
poniżej.

Kręgi połączone są ze sobą więzadłami przebiegającymi pomiędzy trzonami i wyrostkami. Pomiędzy każdą parą kręgów znajduje się krążek międzykręgowy tzw. „dysk”.

Pojedynczy krążek składa się z (patrz rys.):

• jądra miażdżystego

• 
  i otaczającego go pierścienia włóknistego.

Rys. za Jutta Hochschild, “St. u. Funk. begr.”

Pojedynczy krążek jest składową tzw. triady stawowej, określanej mianem triady podparcia, do której należą dwa symetryczne stawy międzykręgowe. Tak przedstawiona triada wraz z więzadłami jest podstawową jednostką funkcjonalną kręgosłupa. Jednostka ruchowa jest odpowiedzialna za stabilizację wewnętrzną (bierną) kręgosłupa, natomiast mięśnie grzbietu, pośladków, brzuch i mięsień przepony są stabilizatorami zewnętrznymi (czynnymi, zależnymi od naszej woli).

Prawidłowy kształt kręgosłupa pozwala na efektywne wyrównywanie, amortyzowanie obciążeń. Całkowicie prosty kręgosłup ma 17 razy mniejszą wytrzymałość i nie ma możliwości pochłaniania niekorzystnych sił przenoszonych na głowę i miednicę, co oznacza, że przy naturalnych obciążeniach kręgosłup zostanie przedwcześnie zniszczony.

Jednak główną rolę w przenoszeniu obciążeń bierze na siebie krążek międzykręgowy. Wraz wiekiem biologicznym następuje pogorszenie się jego zdolności odreagowywania na działające na niego siły. Zmniejsza się tym samym jego wytrzymałość. Nieprawidłowe obciążenie kręgosłupa (wadliwa postawa) przyśpiesza ten proces.

Uszkodzenia krążka międzykręgowego

Objawem stopniowego uszkodzenia są przede wszystkim objawy bólowe.

Najpierw ból w krzyżu później promieniowanie do pośladka, uda, podudzia, stopy.

Im większa przepuklina krążka międzykręgowego tym objawy są dalej od kręgosłupa.

W czasie leczenia objawy muszą się przemieszczą ć od dołu do góry (skracać się), nigdy na odwrót!!!

Ustawienie kręgosłupa ma bezpośredni wpływ na przemieszczanie się masy dysku w kierunkach przeciwnych do ustawień tułowia. To znaczy pochylając się do przodu, siedząc w głębokim fotelu, zginając kręgosłup, masa dysku przemieszcza się do tyłu i na odwrót.

Mechanizm uszkodzenia polega na stopniowym przemieszczaniu się jądra miażdżystego stale w jednym kierunku, przeważnie do tyłu, w kierunku rdzenia i korzenia nerwowego.

Powierzchnie trzonów kręgowych zaciskają się z przodu i rozchodzą się z tyłu przepychając tym samym do tyłu masę dysku. Rozchodzące się powierzchnie tworzą lekkie podciśnienie, zasysając tym samym jądro miażdżyste w kierunku wypukłości. Mechanizm ten działa we wszystkie strony.

Początkowo jądro tylko uciska mocno unerwiony pierścień włóknisty, przerywając jego strukturę osłabia go, uwypukla go do kanału międzykręgowego, w krytycznej chwili wydostaje się na zewnątrz. Dochodzi do wypadnięcia jądra do otworu międzykręgowego, do tej pory prawie w całości zajętego przez korzeń nerwowy. I tak korzeń zostaje uciśnięty przez wypadnięte jądro.

Dochodzi wtedy do ogromnego bólu w obrębie tkanek unerwionych przez uciśnięty korzeń. Nie możemy się wyprostować, szukamy pozycji bezbolesnej, czasami bez rezultatu, spacerujemy, nie możemy spać, środki przeciwbólowe nie pomagają.

TERAPIA

Leczenie bólów krzyża obejmuje trzy fazy :

• redukcji objawów (redukcji przemieszczenia fragmentu dysku),

• ustabilizowanie zredukowanej masy dysku, przemodelowaniu wyleczonych tkanek

• i reedukacji pacjenta w zakresie prawidłowych nawyków ruchowych

Rozpoczynamy leczenie od bardzo szczegółowego badania, składającego się wywiadu i badania funkcjonalnego potwierdzającego lub weryfikującego informacje podane przez pacjenta w wywiadzie.

Niezwykle szczegółowy wywiad obejmuje m.in.: opis topografii objawów, wiele pytań dotyczących kiedy boli, w jakich pozycjach, kiedy jest lepiej, a kiedy gorzej.

Ilość pytań w wywiadzie poprzedzających badanie funkcjonalne ma decydujące znaczenie dla stawianej diagnozy oraz określenia czy obecny ból jest wynikiem uszkodzenia dysku czy tylko ograniczeniem ruchomości tkanek kręgosłupa wynikającym z wadliwej postawy czy zrostem utworzonym wokół korzenia nerwowego pozostałym po wcześniejszym wypadnięciu jądra miażdżystego.

To przecież diagnoza jest głównym sukcesem terapeutycznym, ponieważ samo leczenie później odbywa się już bez zbędnych „dyskusji”.

Należy podkreślić, że nie jest możliwe, aby zbadać kręgosłup w 3 min. i postawić diagnozę na podstawie zdjęć RTG, tomografu komputerowego czy rezonansu magnetycznego.

Dlatego badanie w wyżej wymienionych metodach terapeutycznych jest bardzo szczegółowe i przede wszystkim sprawdzone przez wieloletnie doświadczenia kliniczne publikowane w wysokospecjalistycznych czasopismach medycznych. Skuteczność takiego badania sięga w niektórych przypadkach 100%.

Terapia zawsze dostosowana jest do stwierdzonej diagnozy oraz do każdego pacjenta. Odbywa się wyłącznie indywidualnie, a jej przebieg modyfikowany jest zależnie od ewolucji objawów.

Redukcja przemieszczonego fragmentu dysku

Kiedy objawy zaczynają promieniować do nogi w wielu przypadkach zmiana pozycji nie da oczekiwanego efektu, musimy sobie zdawać sprawę z że przemieszczenie fragmentu dysku jest już duże i w tedy nie należy sięgać po leki ale udać się do wyspecjalizowanego terapeuty.

Wielu z Nas wstając z fotela, wysiadając z samochodu wykonuje odgięcie do tyłu, pojawia się przy tym lekki ból w plecach - odczuwamy ulgę, lecz po kolejnej chwili siedzenia odczuwamy podobny dyskomfort. To masa dysku raz przemieszcza się do przodu, raz do tyłu.

Postępowanie terapeutyczne, czyli redukcja przemieszczonej masy dysku, polega na tej samej zasadzie, lecz w zależności od koncepcji wykorzystuje raz siłę ssącą (manipulacja), raz siłę wpychającą (odgięcie się do tyłu).

W metodzie James'a Cyriax'a wykorzystujemy serie manipulacji wykonywanych przez terapeutę odpowiednią techniką, w odpowiedniej pozycji wyjściowej, natomiast w metodzie McKenzie w terapii wykorzystujemy ruch własny pacjenta wykonującego powtarzane ruchy w ustalonym kierunku terapeutycznym. W metodzie PNF wykorzystując odpowiednie wzorce ruchowe, napinając właściwe grupy mięśni zmieniamy ustawienie kręgosłupa i miednicy wyrównujemy siły działające na dysk redukując jego przemieszczenie.

Leczenie w większości przypadków nie przekracza 3 tygodni (6 - 10 wizyt).

Ustabilizowanie zreponowanej (cofniętej) masy dysku

Po zredukowaniu objawów powinno się utrwalić efekty terapii, wykorzystując metodę PNF, przez ustabilizowanie tułowia i miednicy, naukę prawidłowych stereotypów ruchowych - skoordynowanie układu nerwowo-mięśniowego.

Jest to niezmiernie ważne kiedy zaburzona koordynacja nerwowo-mięśniowa jest spowodowana np.: osłabieniem stabilizacji stopy, po przebytym urazie. Kiedy stopa nie może dostatecznie dobrze ustabilizować tułowia w czasie chodu, tułów musi się dodatkowo napinać co prowadzi do zbędnych aktywności w okolicy kręgosłupa, co w efekcie przeciąża krążki międzykręgowe.

Dlatego tak ważne jest globalne podejście do problemu bólu krzyża i wynika z tego pewna przestroga że nie powinno się zadowolić zejściem bólu.

Samo wzmocnienie siły mięśni tzw. gorsetu mięśniowego nie ustabilizuje kręgosłupa (James Cyriax), ponieważ ruch odbywający się w naszym układzie ruchu jest trójpłaszczyznowy, a nie jak proponuje wiele ulotek proponujących sposoby leczenia bólu krzyża, jednopłaszczyznowy (np.: ćw. mięśni grzbietu i tzw. brzuszki).

Reedukacja pacjenta

Wszyscy z nas potrzebują powrotu do prawidłowej postawy, poprawienia złych nawyków i wyrobienia dobrych, na które nigdy nie jest za późno.

Dlatego McKenzie sformułował zdanie określające postępowanie profilaktyczne dla powstających bólów krzyża.

Jeśli boli Cię kręgosłup nie panikuj połóż się na brzuchu.

Dzięki temu odbudujesz prawidłowy kształt kręgosłupa, a krążki międzykręgowe odciążone przemieszczą się na swoje miejsce.

Natomiast Cyriax stwierdza, że jedynym środkiem zaradczym dla nawracającego bólu krzyża jest utrzymanie swojego kręgosłupa prosto, utrzymując jego fizjologiczne krzywizny (w odc. lędźwiowym i szyjnym lordozę).

Dlaczego warto skorzystać z leczenia wg zasad wyżej wymienionych metod?

Doskonała nieinwazyjna diagnostyka

Szybkie, celowane leczenie aktualnego problemu

Mała ilość wizyt, ograniczenie wielu czasami niekoniecznych badań

Pełna edukacja na temat swoich objawów

Zmniejszenie ilości nawrotów lub ich całkowite wyeliminowanie

Jak ocenić swoją postawę i czy moje krzywizny kręgosłupa są prawidłowo ustawione?

Spróbuj palcami rąk wyczuć w odcinku lędźwiowym, pomiędzy mięśniami przykręgosłupowymi, kościste wyrostki. Są to wyrostki kolczyste kręgu. Zauważ jak się zachowują w różnych pozycjach ciała. Pochyl się do przodu, czy nie są teraz mocno wyczuwalne? Teraz kręgosłup stracił swoją naturalną krzywiznę (lordozę), jest wygięty do tyłu. Teraz odchyl się do tyłu (wyprostuj się), przesuń („przetocz”) miednicę do przodu. Czy teraz się schowały? Tak. Kręgosłup odzyskał swoją naturalną krzywiznę. Staraj się ją utrzymać i kontrolować. Jest to pozycja prawidłowa.

Co mogę zmienić w swoim otoczeniu żeby ból nie wracał?

Popatrz dookoła:

czy blatu w kuchni nie można podnieść wyżej? Jeśli nie to może wiele czynności będziesz wykonywać na stole, który można łatwo podwyższyć,

może nie musisz wszystkiego podnosić, może mała podstawka na kółkach (np. pod wiadro z wodą) załatwiłaby sprawę,

kiedy korzystasz z wanny piorąc w niej, sprawdź może na jej krawędziach istnieje możliwość zamontowania małej miednicy i teraz już dużo wygodniej wykonywać to samo,

czy musisz podnosić koło wymieniając go w samochodzie, może klucz w kształcie krzyża mógłby zadziałać jak dźwignia,

kiedy jedziesz samochodem przyjrzyj się jak ustawiony jest Twój kręgosłup, czy nie wygina się do tyłu, w pałąk, ustaw tak siedzenie, abyś nie musiał pochylać głowy, a kręgosłup lędźwiowy można zabezpieczyć w wyproście np.: małym wałkiem z ręcznika podłożonym pod plecy,

czy monitor lub klawiatura Twojego komputera nie jest za wysoko, albo za nisko,

kiedy coś podnosisz coś ciężkiego ugnij kolana, zabezpiecz kręgosłup w wyproście (pozycja sztangisty) i dopiero wtedy podnoś,

nie pociągaj ciężkich przedmiotów, tylko je pchaj,

kiedy jesteś zmęczony może zrezygnuj z siedzenia w „wygodnym” fotelu, nie mogąc potem wstać, tylko połóż się na brzuchu, taka pozycja przywróci prawidłowe ustawienie kręgosłupa,

w trakcie pracy oderwij się na 5 sekund, wykonaj odgięcie tułowia, wraz z głową do tyłu, kilka razy

---