WYKŁAD II NADZÓR SANITARNO - EPIDEMIOLOGICZNY

TERRORYZM

Bezprawne i nielegalne użycie przemocy z zamiarem wymuszenia jakiegoś działania lub zastraszenia określonej społeczności lub rządu dla osiągnięcia celów politycznych, społecznych, religijnych bądź osobistych.

W rękach bioterrorystów czynnikiem zastraszającym jest groźba użycia biologicznie czynnych substancji toksycznych lub patogennych drobnoustrojów wywołujących choroby zakaźne.

CELE ATAKU BIOTERRORYSTYCZNEGO

• ludność

• zwierzęta hodowlane

• uprawy roślinne

• żywność

• środowisko: ekosystem wodny, woda pitna

Historia wykorzystywania BB

• starożytność: zatruwano studnie, wykorzystywano jady węży, trujący dym

• czasy nowożytne: zarazy

• I wojna światowa: oskarżenia wobec Niemców

• II wojna światowa: Japonia i Niemcy - eksperymenty na ludności cywilnej, plany zastosowania BB przez aliantów

• okres zimnej wojny: USA do 1969 r.; ZSRR i Rosja do dziś?

• nowa sytuacja geopolityczna po upadku ZSRR; brak nadzoru nad zapasami broni biologicznej wytworzonej w byłym ZSRR

PAŃSTWA PROWADZĄCE PROGRAMY ROZWOJU BRONI BIOLOGICZNEJ:

• IRAK

• były ZWIĄZEK RADZIECKI

prawdopodobnie:

• Chiny

• Iran

• Korea Północna

• Libia Syria

• Tajwan

przypuszczalnie także:

• Kuba

• Egipt

• Izrael

MOTYWY ATAKÓW BIOTERRORYSTYCZNYCH ostatnie 40 lat

• zemsta za poniesione lub postrzegane krzywdy

• motywy nacjonalistyczne i separatystyczne

• protest przeciwko polityce rządu

• proroctwa apokalipsy

• walka o prawa zwierząt

• związane z problemem aborcji

• eko-terroryzm (walka o środowisko naturalne)

• uzyskanie politycznej kontroli nad określoną społecznością

• skierowane przeciwko konkretnej organizacji lub firmie

• zabójstwo

DLACZEGO CZYNNIKI BIOLOGICZNE?

• niskie koszty wytworzenia

Dla porównania:

Koszt wywołania tych samych strat w ludności cywilnej przy użyciu broni

- konwencjonalnej wynosi 2 000 $ na l km²,

- nuklearnej - około 800 $ na l km²,

- chemicznej - około 600 $ na l km²,

- biologicznej - około 1$ na l km²,

• dostępność

Wiele czynników zakaźnych ma naturalny rezerwuar w środowisku.

Należą do nich: Bacillus anthracis, Francisella tularensis, Clostridium botulinum, wirusy wywołujące gorączki krwotoczne.

• produkcję łatwo jest ukryć

• masowość rażenia

- 100 kg przetrwalników wąglika uwolnionych nad Waszyngtonem w sprzyjających warunkach atmosferycznych może zabić 300 tyś. - 3 mln ludzi.

- rozpylenie 50 kg pałeczek dżumy nad 5-milionowym miastem zaraziłoby 150 tyś. osób, z czego 36 tysięcy by zmarło.

Dla porównania

- głowica nuklearna o ładunku l megatony zabiłaby 750 tyś. - 1,9 mln ludzi.

- atak jest trudno wykrywalny

- czynniki biologiczne są bezwonne i niewidzialne.

- pierwsze oznaki użycia BB (niespodziewana liczba zachorowań) pojawią się zwykle dopiero kilka dni po ataku

- łatwość rozprzestrzeniania się czynników zakaźnych

- częste i dalekie podróże

- wentylacja i zamknięty obieg powietrza w budynkach lub np. w samolocie

Wady broni biologicznej

• skuteczność zależna jest od wielu czynników np. warunków atmosferycznych.

• trudności w przechowywaniu gotowej broni

• produkcja broni dla celów ofensywnych niesie ze sobą ryzyko zakażenia ludności cywilnej i skażenia środowiska.

• użyta broń biologiczna jest niekontrowalna.

Cel terrorysty: WYWOŁAĆ PRESJE nie spowodować straty w wojsku przygotowanym na ewentualny atak z użyciem BB!

SCENARIUSZE ATAKU BIOTERRORYSTYCZNEGO:

JAWNY

1. Podczas imprezy sportowej, koncertu, który zgromadził tysiące osób terroryści ogłaszają, że dokonali ataku użyciem czynników zakaźnych.

2. Wybucha panika.

3. Zanim ludzie zachorują, już będą pierwsze śmiertelne ofiary - konieczna będzie akcja ratownicza.

4. Wiadomo, kto był uczestnikiem - można szybko podjąć kroki mające na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się choroby i rozpocząć leczenie profilaktyczne, kiedy tylko rozwiną się symptomy.

UKRYTY

1. Podczas imprezy sportowej, koncertu, który zgromadził tysiące osób terroryści uwalniaj ą czynniki zakaźne.

2. Czynniki biologiczne są bezbarwne i bezwonne.

3. O incydencie, dowiemy się dopiero wtedy, kiedy nastąpią liczne zachorowania. Chorzy będą źródłem zakażenia innych osób.

4. Profil zachorowań zaalarmuje epidemiologów - rozpocznie się dochodzenie epidemiologiczne.

Wszystkie czynniki biologiczne, które mogą być potencjalnie użyte jako broń biologiczna podzielono na trzy grupy:

GRUPA I - patogenny wywołujące śmiertelne choroby, łatwo rozprzestrzeniające się.

Należą tu: wirus ospy prawdziwej, wąglik, dżuma, wirusy gorączek krwotocznych, bakterie jadu kiełbasianego (botuliny)

GRUPA II - patogeny wywołujące groźne choroby o umiarkowanej śmiertelności.

Należą tu: bakterie z rodzaju Salmonella, Shigella. Brucella, bakterie cholery, Escherichia coli, gronkowcowa enterotoksyna B

GRUPA III - nowo pojawiające się patogeny lub patogeny uzyskane na drodze inżynierii genetycznej.

Należą tu: wirus Nipah, wirus Hanta, wirus żółtej febry, wielooporne szczepy Mycobacterium tuberculosis

DROGI ZAKAŻENIA

• poprzez skórę - otarcia, zadrapania lub ugryzienia (ew. mykotoksyna)

• drogą pokarmową - poprzez skażoną żywność lub wodę

• drogą wziewną/kropelkową - wdychanie powietrza zawierającego czynniki zakaźne lub toksyny

ROZPOZNANIE ATAKU BIOLOGICZNEGO

Może być utrudnione...

• nieswoiste symptomy chorobowe, objawiające się gorączką i ogólnie złym samopoczuciem, które mogą zostać uznane za objawy grypy

• inna droga zakażenia niż w przypadku naturalnego zakażenia danym czynnikiem - przypuszczalnie droga wziewna lub skażenie żywności/ wody pitnej

• czynnik wywołujący obecnie rzadko występującą lub wyeliminowaną chorobę, z którą współcześnie wykształcony personel medyczny mógł się nie zetknąć w praktyce (wąglik, ospa)

• czynnik wywołujący rzadko występującą na danym terenie chorobę, z którą współcześnie wykształcony personel medyczny mógł się nie zetknąć w praktyce (wąglik, dżuma, tularemia, gorączki krwotoczne)

• użycie genetycznie modyfikowanego szczepu o nowych cechach wirulentnych, który zmieni obraz kliniczny

Czy można rozpoznać atak zanim pojawią się pierwsze zachorowania? Jak szybko można rozpoznać atak?

Zespół rozpoznania biologicznego - pobiera próbki i przekazuje je do analizy POBIERANIE, PAKOWANIE, OCHRONA ORAZ PRZESYŁANIE PRÓBEK DO BADAŃ LABORATORYJNYCH jest ściśle określone! W Polsce mamy 7 takich zespołów:

Warszawa, Puławy, Modlin, Bydgoszcz, Gdynia, Wrocław, Kraków

Biodetektory - czujniki, które rozpoznawałyby zagrożenie biologiczne w czasie rzeczywistym.

Szereg trudności w porównaniu z detekcją broni chemicznej:

• zbyt mało czułe

• zbyt mało swoiste - nie potrafią odróżnić organizmów patogennych od „nieszkodliwych"

• nowa generacja - zintegrowane systemy, które są zdolne do odróżnienia kilku potencjalnych czynników biologicznych

Nie jesteśmy w stanie całkowicie wyeliminować groźby bioterroryzmu.

Dlatego wszyscy powinniśmy jak najlepiej przygotować się na wypadek, gdyby doszło do ataku bioterrorystycznego.

Co można zrobić?

Mieć świadomość istniejącego zagrożenia i jego skali - dotyczy to nie tylko lekarzy, czy służb cywilnych i wojska.

Przeciwdziałanie skutkom ataku bioterrorystycznego

• powszechna świadomość istniejącego zagrożenia i jego skali

• stosować, na co dzień przepisy bezpieczeństwa biologicznego

• stworzyć sieć laboratoriów diagnostycznych (na wzór LRN)

• przygotować plan działania w przypadku zajścia ataku

- organizacja pracy szpitala

- zapasy antybiotyków, przeciwciała, szczepionki

• rozpatrzyć zasadność szczepień ochronnych

IMMUNIZACJA nie zawsze jest możliwa

• brak dostępnej szczepionki, zatwierdzonej do stosowania u ludzi np. bruceloza lub gorączki krwotoczne

• istniejąca szczepionka ma ograniczone zastosowanie.

• dostępna szczepionka wymaga udoskonalenia

• niemożliwe jest objęcie szczepieniem całej ludności.

• wysokie koszty immunizacji nieproporcjonalne do skali zagrożenia.

Dlatego szczepienie stosuje się w obrębie określonych grup zawodowych narażonych na potencjalny kontakt z patogenem: pracownicy naukowi, laboratoryjni, personel medyczny, wojsko, służby cywilne związane z ratownictwem medycznym

Czym dysponujemy?

1. Wąglik - wymaga częstych dawek przypominających, ma działanie uboczne

2. Dżuma - bakterie inaktywowane formaliną, wymaga częstych dawek przypominających, działanie uboczne, nie chroni przed postacią wziewna

3. Tularemia - bakterie atenuowane, chroni tylko częściowo, szczepienie przez skaryfikację

4. Botulinizm - toksoid, wymaga częstych dawek przypominających, działanie uboczne

5. Ospa - żywa szczepionka, ma działanie uboczne, ryzyko powikłań, szczepienie przez skaryfikację

WYKAZ SYTUACJI STANOWIĄCYCH EPIDEMIOLOGICZNE OZNAKI UKRYTEGO ATAKU BIOTERRORYSTYCZNEGO

• Duża liczba niewyjaśnionych zachorowań, zespołów chorobowych lub zgonów w zbliżonym czasie;

• Ciężki nietypowy przebieg choroby, duża liczba przypadków śmiertelnych;

- ciężkie przypadki zapalenia płuc u młodych osób

- epidemia posocznicy z zespołem wykrzepiania wewnątrznaczyniowego

• Nagły, nieoczekiwany wzrost zachorowalności i umieralności z powodu znanych chorób lub zespołów;

• Niewyjaśniony wzrost zachorowań na chorobę endemiczną;

• Zaobserwowanie nieskuteczności leczenia w rutynowej terapii występujących powszechnie chorób;

- podejrzenie: czynnik modyfikowany genetycznie

• Nawet pojedynczy przypadek choroby spowodowany egzotycznym czynnikiem, u osoby, która nie opuszczała Polski w ostatnim okresie;

• Wystąpienie zachorowań w nietypowym dla nich sezonie i terenie geograficznym;

- choroby o określonym rezerwuarze i przenoszone przez wektory niewystępujące na danym obszarze

• Wystąpienie licznych nietypowych dla danego czynnika zakaźnego objawów chorobowych;

- podejrzenie: czynnik modyfikowany genetycznie lub inna droga transmisji

- Podobne genetycznie typy czynników etiologicznych wyizolowanych z różnych odległych w czasie i terenie źródeł;

- Niezwykły, atypowy czynnik zakaźny genetycznie zmodyfikowany lub uzyskany z nieczynnych źródeł;

- Wystąpienie jednoczesne zachorowań na podobne choroby w ogniskach niepołączonych terytorialnie w kraju lub zagranicą;

- Nietypowy sposób transmisji chorób (aerozol, woda, żywność);

- Występowanie u ludzi choroby odzwierzęcej poprzedzające zachorowania zwierząt

1