WYKŁAD II NADZÓR SANITARNO - EPIDEMIOLOGICZNY
TERRORYZM
Bezprawne i nielegalne użycie przemocy z zamiarem wymuszenia jakiegoś działania lub zastraszenia określonej społeczności lub rządu dla osiągnięcia celów politycznych, społecznych, religijnych bądź osobistych.
W rękach bioterrorystów czynnikiem zastraszającym jest groźba użycia biologicznie czynnych substancji toksycznych lub patogennych drobnoustrojów wywołujących choroby zakaźne.
CELE ATAKU BIOTERRORYSTYCZNEGO
• ludność
• zwierzęta hodowlane
• uprawy roślinne
• żywność
• środowisko: ekosystem wodny, woda pitna
Historia wykorzystywania BB
• starożytność: zatruwano studnie, wykorzystywano jady węży, trujący dym
• czasy nowożytne: zarazy
• I wojna światowa: oskarżenia wobec Niemców
• II wojna światowa: Japonia i Niemcy - eksperymenty na ludności cywilnej, plany zastosowania BB przez aliantów
• okres zimnej wojny: USA do 1969 r.; ZSRR i Rosja do dziś?
• nowa sytuacja geopolityczna po upadku ZSRR; brak nadzoru nad zapasami broni biologicznej wytworzonej w byłym ZSRR
PAŃSTWA PROWADZĄCE PROGRAMY ROZWOJU BRONI BIOLOGICZNEJ:
• IRAK
• były ZWIĄZEK RADZIECKI
prawdopodobnie:
• Chiny
• Iran
• Korea Północna
• Libia Syria
• Tajwan
przypuszczalnie także:
• Kuba
• Egipt
• Izrael
MOTYWY ATAKÓW BIOTERRORYSTYCZNYCH ostatnie 40 lat
• zemsta za poniesione lub postrzegane krzywdy
• motywy nacjonalistyczne i separatystyczne
• protest przeciwko polityce rządu
• proroctwa apokalipsy
• walka o prawa zwierząt
• związane z problemem aborcji
• eko-terroryzm (walka o środowisko naturalne)
• uzyskanie politycznej kontroli nad określoną społecznością
• skierowane przeciwko konkretnej organizacji lub firmie
• zabójstwo
DLACZEGO CZYNNIKI BIOLOGICZNE?
• niskie koszty wytworzenia
Dla porównania:
Koszt wywołania tych samych strat w ludności cywilnej przy użyciu broni
- konwencjonalnej wynosi 2 000 $ na l km2,
- nuklearnej - około 800 $ na l km2,
- chemicznej - około 600 $ na l km2,
- biologicznej - około 1$ na l km2,
• dostępność
Wiele czynników zakaźnych ma naturalny rezerwuar w środowisku.
Należą do nich: Bacillus anthracis, Francisella tularensis, Clostridium botulinum, wirusy wywołujące gorączki krwotoczne.
• produkcję łatwo jest ukryć
• masowość rażenia
- 100 kg przetrwalników wąglika uwolnionych nad Waszyngtonem w sprzyjających warunkach atmosferycznych może zabić 300 tyś. - 3 mln ludzi.
- rozpylenie 50 kg pałeczek dżumy nad 5-milionowym miastem zaraziłoby 150 tyś. osób, z czego 36 tysięcy by zmarło.
Dla porównania
- głowica nuklearna o ładunku l megatony zabiłaby 750 tyś. - 1,9 mln ludzi.
- atak jest trudno wykrywalny
- czynniki biologiczne są bezwonne i niewidzialne.
- pierwsze oznaki użycia BB (niespodziewana liczba zachorowań) pojawią się zwykle dopiero kilka dni po ataku
- łatwość rozprzestrzeniania się czynników zakaźnych
- częste i dalekie podróże
- wentylacja i zamknięty obieg powietrza w budynkach lub np. w samolocie
Wady broni biologicznej
• skuteczność zależna jest od wielu czynników np. warunków atmosferycznych.
• trudności w przechowywaniu gotowej broni
• produkcja broni dla celów ofensywnych niesie ze sobą ryzyko zakażenia ludności cywilnej i skażenia środowiska.
• użyta broń biologiczna jest niekontrowalna.
Cel terrorysty: WYWOŁAĆ PRESJE nie spowodować straty w wojsku przygotowanym na ewentualny atak z użyciem BB!
SCENARIUSZE ATAKU BIOTERRORYSTYCZNEGO:
JAWNY
1. Podczas imprezy sportowej, koncertu, który zgromadził tysiące osób terroryści ogłaszają, że dokonali ataku użyciem czynników zakaźnych.
2. Wybucha panika.
3. Zanim ludzie zachorują, już będą pierwsze śmiertelne ofiary - konieczna będzie akcja ratownicza.
4. Wiadomo, kto był uczestnikiem - można szybko podjąć kroki mające na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się choroby i rozpocząć leczenie profilaktyczne, kiedy tylko rozwiną się symptomy.
UKRYTY
1. Podczas imprezy sportowej, koncertu, który zgromadził tysiące osób terroryści uwalniaj ą czynniki zakaźne.
2. Czynniki biologiczne są bezbarwne i bezwonne.
3. O incydencie, dowiemy się dopiero wtedy, kiedy nastąpią liczne zachorowania. Chorzy będą źródłem zakażenia innych osób.
4. Profil zachorowań zaalarmuje epidemiologów - rozpocznie się dochodzenie epidemiologiczne.
Wszystkie czynniki biologiczne, które mogą być potencjalnie użyte jako broń biologiczna podzielono na trzy grupy:
GRUPA I - patogenny wywołujące śmiertelne choroby, łatwo rozprzestrzeniające się.
Należą tu: wirus ospy prawdziwej, wąglik, dżuma, wirusy gorączek krwotocznych, bakterie jadu kiełbasianego (botuliny)
GRUPA II - patogeny wywołujące groźne choroby o umiarkowanej śmiertelności.
Należą tu: bakterie z rodzaju Salmonella, Shigella. Brucella, bakterie cholery, Escherichia coli, gronkowcowa enterotoksyna B
GRUPA III - nowo pojawiające się patogeny lub patogeny uzyskane na drodze inżynierii genetycznej.
Należą tu: wirus Nipah, wirus Hanta, wirus żółtej febry, wielooporne szczepy Mycobacterium tuberculosis
DROGI ZAKAŻENIA
• poprzez skórę - otarcia, zadrapania lub ugryzienia (ew. mykotoksyna)
• drogą pokarmową - poprzez skażoną żywność lub wodę
• drogą wziewną/kropelkową - wdychanie powietrza zawierającego czynniki zakaźne lub toksyny
ROZPOZNANIE ATAKU BIOLOGICZNEGO
Może być utrudnione...
• nieswoiste symptomy chorobowe, objawiające się gorączką i ogólnie złym samopoczuciem, które mogą zostać uznane za objawy grypy
• inna droga zakażenia niż w przypadku naturalnego zakażenia danym czynnikiem - przypuszczalnie droga wziewna lub skażenie żywności/ wody pitnej
• czynnik wywołujący obecnie rzadko występującą lub wyeliminowaną chorobę, z którą współcześnie wykształcony personel medyczny mógł się nie zetknąć w praktyce (wąglik, ospa)
• czynnik wywołujący rzadko występującą na danym terenie chorobę, z którą współcześnie wykształcony personel medyczny mógł się nie zetknąć w praktyce (wąglik, dżuma, tularemia, gorączki krwotoczne)
• użycie genetycznie modyfikowanego szczepu o nowych cechach wirulentnych, który zmieni obraz kliniczny
Czy można rozpoznać atak zanim pojawią się pierwsze zachorowania? Jak szybko można rozpoznać atak?
Zespół rozpoznania biologicznego - pobiera próbki i przekazuje je do analizy POBIERANIE, PAKOWANIE, OCHRONA ORAZ PRZESYŁANIE PRÓBEK DO BADAŃ LABORATORYJNYCH jest ściśle określone! W Polsce mamy 7 takich zespołów:
Warszawa, Puławy, Modlin, Bydgoszcz, Gdynia, Wrocław, Kraków
Biodetektory - czujniki, które rozpoznawałyby zagrożenie biologiczne w czasie rzeczywistym.
Szereg trudności w porównaniu z detekcją broni chemicznej:
• zbyt mało czułe
• zbyt mało swoiste - nie potrafią odróżnić organizmów patogennych od „nieszkodliwych"
• nowa generacja - zintegrowane systemy, które są zdolne do odróżnienia kilku potencjalnych czynników biologicznych
Nie jesteśmy w stanie całkowicie wyeliminować groźby bioterroryzmu.
Dlatego wszyscy powinniśmy jak najlepiej przygotować się na wypadek, gdyby doszło do ataku bioterrorystycznego.
Co można zrobić?
Mieć świadomość istniejącego zagrożenia i jego skali - dotyczy to nie tylko lekarzy, czy służb cywilnych i wojska.
Przeciwdziałanie skutkom ataku bioterrorystycznego
• powszechna świadomość istniejącego zagrożenia i jego skali
• stosować, na co dzień przepisy bezpieczeństwa biologicznego
• stworzyć sieć laboratoriów diagnostycznych (na wzór LRN)
• przygotować plan działania w przypadku zajścia ataku
- organizacja pracy szpitala
- zapasy antybiotyków, przeciwciała, szczepionki
• rozpatrzyć zasadność szczepień ochronnych
IMMUNIZACJA nie zawsze jest możliwa
• brak dostępnej szczepionki, zatwierdzonej do stosowania u ludzi np. bruceloza lub gorączki krwotoczne
• istniejąca szczepionka ma ograniczone zastosowanie.
• dostępna szczepionka wymaga udoskonalenia
• niemożliwe jest objęcie szczepieniem całej ludności.
• wysokie koszty immunizacji nieproporcjonalne do skali zagrożenia.
Dlatego szczepienie stosuje się w obrębie określonych grup zawodowych narażonych na potencjalny kontakt z patogenem: pracownicy naukowi, laboratoryjni, personel medyczny, wojsko, służby cywilne związane z ratownictwem medycznym
Czym dysponujemy?
1. Wąglik - wymaga częstych dawek przypominających, ma działanie uboczne
2. Dżuma - bakterie inaktywowane formaliną, wymaga częstych dawek przypominających, działanie uboczne, nie chroni przed postacią wziewna
3. Tularemia - bakterie atenuowane, chroni tylko częściowo, szczepienie przez skaryfikację
4. Botulinizm - toksoid, wymaga częstych dawek przypominających, działanie uboczne
5. Ospa - żywa szczepionka, ma działanie uboczne, ryzyko powikłań, szczepienie przez skaryfikację
WYKAZ SYTUACJI STANOWIĄCYCH EPIDEMIOLOGICZNE OZNAKI UKRYTEGO ATAKU BIOTERRORYSTYCZNEGO
• Duża liczba niewyjaśnionych zachorowań, zespołów chorobowych lub zgonów w zbliżonym czasie;
• Ciężki nietypowy przebieg choroby, duża liczba przypadków śmiertelnych;
- ciężkie przypadki zapalenia płuc u młodych osób
- epidemia posocznicy z zespołem wykrzepiania wewnątrznaczyniowego
• Nagły, nieoczekiwany wzrost zachorowalności i umieralności z powodu znanych chorób lub zespołów;
• Niewyjaśniony wzrost zachorowań na chorobę endemiczną;
• Zaobserwowanie nieskuteczności leczenia w rutynowej terapii występujących powszechnie chorób;
- podejrzenie: czynnik modyfikowany genetycznie
• Nawet pojedynczy przypadek choroby spowodowany egzotycznym czynnikiem, u osoby, która nie opuszczała Polski w ostatnim okresie;
• Wystąpienie zachorowań w nietypowym dla nich sezonie i terenie geograficznym;
- choroby o określonym rezerwuarze i przenoszone przez wektory niewystępujące na danym obszarze
• Wystąpienie licznych nietypowych dla danego czynnika zakaźnego objawów chorobowych;
- podejrzenie: czynnik modyfikowany genetycznie lub inna droga transmisji
- Podobne genetycznie typy czynników etiologicznych wyizolowanych z różnych odległych w czasie i terenie źródeł;
- Niezwykły, atypowy czynnik zakaźny genetycznie zmodyfikowany lub uzyskany z nieczynnych źródeł;
- Wystąpienie jednoczesne zachorowań na podobne choroby w ogniskach niepołączonych terytorialnie w kraju lub zagranicą;
- Nietypowy sposób transmisji chorób (aerozol, woda, żywność);
- Występowanie u ludzi choroby odzwierzęcej poprzedzające zachorowania zwierząt
1