POJĘCIE WOLNOŚCI SUMIENIA I WYZNANIA

- jedno z praw wolnościowych CZŁOWIEKA (OBYWATELA)

- regulowanych konstytucyjnie

- zajmuje miejsce jedno z najwyższych

- przedmiot prawa specyficzny: dotyczy aktywności religijno-światopoglądowych człowieka

- pojęcie może nosić inną nazwę: „wolność kultu”, „wolność myśli”, „wolność przekonań”, „wolność religii”, „wolność wierzeń”, „wolność wyznawania i głoszenia religijnych, areligijnych idei i doktryn”

ZAKRES WOLNOŚCI SUMIENIA I WYZNANIA

POGLĄDY

Utożsamianie wolności sumienia z wolnością wyznania (brak istotnych różnic)

Wolność sumienia i wolność wyznania - odrębnymi kategoriami

Aktywność wewnętrzna człowieka

Aktywność zewnętrzna człowieka

Aktywność wewnętrzna człowieka - kształtowanie się myśli i przekonań jednostki

Aktywność zewnętrzna człowieka - prawo ujawniania swoich myśli i przekonań i postępowanie zgodne z ich nakazami

PODMIOTOWY ZAKRES WOLNOŚCI SUMIENIA I WYZNANIA

LUDZIE

INDYWIDUALNIE

KOLEKTYWNIE

OSOBY PEŁNOLETNIE

OSOBY MAŁOLETNIE

RODZINA (RODZICE)

ZWIĄZEK WYZNANIOWY

PRZENOSZENIE PRAW MAŁOLETNICH NA RODZINĘ (RODZICÓW)

PRZYZNANIE PRAW MAŁOLETNIM (10-18) LAT

PRZEDMIOTOWY ZAKRES WOLNOŚCI SUMIENIA I WYZNANIA

KATALOG UPRAWNIEŃ JEDNOSTKI

KATALOG UPRAWNIEŃ RODZINY

KATALOG UPRAWNIEŃ ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH

- prawo do wolności myśli i sumienia - prawo do manifestowania przekonań (prywatnie i publicznie) - prawo do milczenia w sprawach religijnych - prawo do wstępowania, należenia i występowania z Kościołów - prawo do tworzenia nowych związków wyznaniowych

- prawo do określania przynależności świato-poglądowej dziecka - prawo do wychowania światopoglądowego dzieci - pobierania nauki religii

- publiczne organizowanie obrzędów i uroczystości religijnych - prawo posiadania bazy materialnej - prawo do własności majątku ruchomego i nieruchomego

WOLNOŚĆ WYZNANIA

ujęcie

ROZSZERZAJĄCO

ZAWĘŻAJĄCO

Prawo manifestowania poglądów i przekonań religijnych, jak i areligijnych, ateistycznych oraz tworzenia w tych celach organizacji i prowadzenie w nich działalności

Prawo manifestowania (indywidualnie lub zbiorowo) wyłącznie poglądów i przekonań religijnych, tworzenie związków wyznaniowych i prowadzenia w nich (lub przez nie) działalności

ZNACZENIE WOLNOŚCI RELIGIJNEJ

SENS FIZYCZNY

SENS MORALNY

SENS PRAWNY

- określona czynność religijna - wolność czynienia dobra lub zła - wolność przewidziana /wolność sumienia/ przez normy prawne

Deklaracja Dignitatis humanae

NAUKOWE UJĘCIE WOLNOŚCI RELIGIJNEJ

SENS POZYTYWNY

SENS NEGATYWNY

WOLNOŚĆ WYZNANIA

NIE JEST PRAWEM NIEOGRANICZONYM I WYIZOLOWANYM

- różne kryteria ograniczania i zawężania wolności wyznania

GRANICE WOLNOŚCI SUMIENIA I WYZNANIA

Bonum commune i iura aliorum

OGRANICZENIA:

DOBRO WSPÓLNE

PRAWA INNYCH LUDZI

- interes bezpieczeństwa publicznego - ochronę praw i wolności innych osób

- ochronę porządku publicznego

- ochronę zdrowia i moralności publicznej

- INTERESY I BEZPIECZEŃSTWO PAŃSTWA

AKTY PRAWNE:

- Europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 4 XI 1950 r.

- Deklaracja ZO ONZ w sprawie wyeliminowania wszelkich form nietolerancji i dyskryminacji opartych na religii lub przekonaniach z 21 XI 1981 r.

- Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 16 XII 1966 r.

- Deklaracja Soboru Watykańskiego II z 1965 r.

GWARANCJE WOLNOŚCI SUMIENIA I WYZNANIA

BEZPOŚREDNIE

POŚREDNIE

- uprawnienia wynikające z norm prawnych - zasady i rozwiązania instytucjonalno-

- ranga normy konstytucyjnej prawne

- Rzecznik Praw Obywatelskich (ombudsman) - rozdział Państwa i Kościoła

- zobowiązania prawne państwa, - równouprawnienie obywateli

członkostwo w organizacjach międzynarodowych - równouprawnienie związków wyznaniowych

KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

z dnia 2 kwietnia 1997 r.

W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny, […]

my, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej,

zarówno wierzący w Boga

będącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna,

jak i nie podzielający tej wiary,

a te uniwersalne wartości wywodzący z innych źródeł,

równi w prawach i w powinnościach wobec dobra wspólnego - Polski,

wdzięczni naszym przodkom za ich pracę, za walkę o niepodległość okupioną ogromnymi ofiarami, za kulturę zakorzenioną w chrześcijańskim dziedzictwie Narodu i ogólnoludzkich wartościach,

[…]

pragnąc na zawsze zagwarantować prawa obywatelskie, a działaniu instytucji publicznych zapewnić rzetelność i sprawność,

w poczuciu odpowiedzialności przed Bogiem lub przed własnym sumieniem,

ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej […]

Art. 25 [wolność religijna w sensie instytucjonalnym] 

1. Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione.

2. Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.

3. Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego.

4. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem Katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy.

5. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami.

WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE

Art. 53 [wolność religijna w sensie indywidualnym] 

1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.

2. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują.

3. Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się odpowiednio.

4. Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.

5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.

6. Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.

7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.

7

---