URZĄD PATENTOWY
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
PODSTAWOWE INFORMACJE O OCHRONIE PRAWNEJ
OZNACZEŃ GEOGRAFICZNYCH ORAZ NAZW POCHODZENIA DLA PRODUKTÓW ROLNYCH ORAZ ŚRODKÓW SPOŻYWCZYCH
Z dniem 1 maja 2004 roku Polska stała się członkiem Unii Europejskiej. Od tej daty na terytorium Polski obowiązuje wspólnotowy system prawny.
Podstawowe akty prawne dotyczące ochrony oznaczeń pochodzenia są następujące:
Rozporządzenie Rady (EWG) Nr 2081/92 z 14 lipca 1992 r. w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych oraz nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych ( Dz. Urz. W E 1992, L 208/1).
Rozporządzenie Rady (WE) Nr 535/97 z 17 marca 1997r. zmieniające rozporządzenie Rady (EWG) Nr 2081/92 w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych oraz nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych (Dz.Urz. (WE) 2003, L 83/3).
Rozporządzenie Rady (WE) Nr 692/2003 z 8 kwietnia 2003r. zmieniające rozporządzenie Rady (EWG) Nr 2081/92 w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych oraz nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych (Dz.Urz. (WE) 2003, L 99/1).
Rozporządzenie Rady (EWG) Nr 2037/93 z 27 lipca 1993r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (EWG) Nr 2081/92 w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych oraz nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych (Dz.Urz. WE 1993 L 185/5 z późn. zm.).
Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1107/96 z 12 czerwca 1996r. w sprawie rejestracji oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia na podstawie procedury ustanowionej w art.17 Rozporządzenia Rady (EWG) Nr 2081/92 (Dz.Urz.(WE) 1996 L 148/1) oraz późniejszymi rozporządzeniami Komisji uzupełniającymi załącznik do tego rozporządzenia, na podstawie których wpisywane są kolejne nazwy do europejskiego rejestru (zgodnie z art.17 rozporządzenia Nr 2081/92 - tzw. procedura uproszczona).
Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 2400/96 z 17 grudnia 1996r. w sprawie wpisu niektórych nazw do „Rejestru chronionych nazw pochodzenia oraz chronionych oznaczeń geograficznych” przewidzianego w rozporządzeniu Rady (EWG) Nr 2081/92 w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych oraz nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych (Dz. Urz. WE 1996, L 327/11) oraz późniejszych rozporządzeń Komisji uzupełniających załącznik do tego rozporządzenia, na podstawie których wpisywane są kolejne nazwy do europejskiego rejestru.
1. DEFINICJE
1.1. Ochrona nazw pochodzenia oraz oznaczeń geograficznych na podstawie rozporządzenia (EWG) nr 2081/92
Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2081/92 rozróżnia dwie kategorie nazw objętych ochroną: nazwy pochodzenia oraz oznaczenia geograficzne. Kategorie te różnią się stopniem powiązania ze specyficznym obszarem geograficznym, którego nazwę noszą. Przykłady nazw już zarejestrowanych są dostępne na oficjalnej stronie internetowej Wspólnoty. Rozporządzenie definiuje również pojęcie nazw rodzajowych, które nie mogą zostać objęte ochroną
1.1.1. Ochrona nazw pochodzenia (PDO)
Ochrona nazw pochodzenia dotyczy produktów blisko związanych z obszarem, którego nazwę noszą. Produkt musi spełnić następujące dwa warunki:
jakość lub cechy charakterystyczne produktu muszą pozostawać w związku ze szczególnym środowiskiem geograficznym, które zawiera właściwe dla niego naturalne i ludzkie czynniki, takie jak klimat, jakość ziemi, oraz lokalne know - how;
produkcja i przetwarzanie surowca, do momentu uzyskania produktu finalnego, musi mieć miejsce na określonym obszarze geograficznym, którego nazwę nosi dany produkt.
1.1.2.Ochrona oznaczeń geograficznych (PGI)
Chronione oznaczenia geograficzne również dotyczą produktu powiązanego z obszarem geograficznym, którego nazwę noszą. Jednak powiązanie to jest innego rodzaju niż powiązanie z danym obszarem geograficznym produktu, którego dotyczy chroniona nazwa pochodzenia. Aby uzyskać ochronę oznaczenia geograficznego, produkt musi spełniać łącznie następujące warunki:
produkt musi zostać wyprodukowany na danym obszarze geograficznym. W przeciwieństwie do ochrony nazw pochodzenia wystarczy, że jedna z faz produkcji ma miejsce na tym obszarze geograficznym i tak np. surowce używane do produkcji mogą pochodzić z innych obszarów;
produkt musi pozostawać w związku z obszarem geograficznym, jednakże warunek ten nie musi być spełniony, tak jak w przypadku nazwy pochodzenia. Wystarczy, że specyficzna jakość, renoma bądź inne cechy charakterystyczne będą przypisane pochodzeniu geograficznemu danego produktu.
Zgodnie z zasadami ochrony oznaczeń geograficznych, takie powiązanie może opierać się na renomie produktu, jeżeli produkt zawdzięcza swoją reputację obszarowi geograficznemu. W tym przypadku, właściwość produktu nie jest niezbędnym warunkiem do dokonania rejestracji; wystarczy, że nazwa produktu, w czasie kiedy wniosek o rejestrację zostaje złożony, cieszy się indywidualną renomą opartą w szczególności na jego pochodzeniu.
Powyższe zasady opierają się na założeniu, iż oznaczenie geograficzne zasługuje na ochronę nawet wtedy, jeżeli nie można udowodnić, że produkt zawdzięcza swoje właściwości obszarowi geograficznemu, z którego pochodzi.
Tak więc na podstawie właściwości danego produktu, to producent decyduje czy będzie ubiegał się o ochronę nazwy pochodzenia czy oznaczenia geograficznego.
1.1.3. Nazwy rodzajowe
Nazwy rodzajowe, w zasadzie, nie mogą zostać zarejestrowane jako chronione oznaczenia geograficzne czy nazwy pochodzenia. Przedmiotowe rozporządzenie definiuje nazwy rodzajowe jako nazwy produktów, które pomimo iż odnoszą się do miejsca lub regionu, w którym produkt ten lub artykuł był pierwotnie produkowany lub wprowadzony na rynek, stały się pospolitymi nazwami tego produktu lub artykułu żywnościowego, używanymi w języku potocznym. .
2. PROCEDURA
Procedura rejestracyjna obowiązująca w Unii Europejskiej jest jednakowa dla oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia.
2.1. Rejestracja oznaczeń geograficznych oraz nazw pochodzenia
2.1.1. Procedura na szczeblu krajowym
Rejestracja jest wynikiem dobrowolnej inicjatywy zainteresowanej strony lub producenta. Należy w tym zakresie złożyć wniosek o rejestrację.
Wnioskodawca
System rejestracji jest dobrowolny i otwarty. Każdy producent działający na obszarze i przestrzegający warunków produkcji wyszczególnionych w specyfikacji produktu jest uprawniony do zarejestrowania nazwy w celu wprowadzenia produktów na rynek. W tym celu, wniosek można złożyć w imieniu grup producentów. Grupa oznacza każde stowarzyszenie rolników, producentów i/ lub przetwórców tego samego produktu. Inne zainteresowane strony, na przykład konsumenci, mogą również tworzyć grupy.
Grupy przygotowują wniosek o rejestrację produktu. Wyjątkowo, zgodnie z rozporządzeniem Nr 2037/93, które reguluje zasady wymagane dla rejestracji oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia, w przypadku, gdy na określonym obszarze tylko jeden podmiot wytwarza dany produkt, może on wnioskować o rejestrację, o ile nikt inny nie używa specyficznego, lokalnego procesu wytwarzania oraz jeżeli określony obszar geograficzny wyraźnie różni się od obszarów sąsiednich, lub, jeżeli produkt różni się wyraźnie od innych produktów. Niemniej jednak, specyfikacje są dokładnie sprawdzane w celu uzyskania pewności, że nie są one sformułowane w ten sposób, iż dają jednemu producentowi monopol nad produktem. I tak, zgodnie z Rozporządzeniem nr 2081/92, każdy producent działający na określonym obszarze geograficznym może używać nazwy tak długo jak długo warunki specyfikacji są spełniane. Specyfikacja musi być przejrzysta, jasno zdefiniowana oraz ogłoszona publicznie.
Zawartość wniosku
Wniosek musi wyraźnie określać czy nazwa ma zostać zarejestrowana jako chronione oznaczenie geograficzne czy tez jako chroniona nazwa pochodzenia.
Wniosek o rejestrację nazwy powinien zawierać następujące elementy:
specyfikację produktu, w której przedstawione są informacje dla każdego elementu wymienionego w art. 4 rozporządzenia nr 2081/92;
dodatkową dokumentację, na podstawie której Państwo Członkowskie decyduje o kompletności wniosku. Na przykład dokumentacja powinna zawierać wyniki ankiet lub prac literackich dowodzących reputacji nazwy, a także mapy wskazujące szczególne naturalne elementy obszaru geograficznego. Można również załączyć dodatkowe ilustracje tj. zdjęcia, przepisy, menu, faktury.
skrócony wniosek o rejestrację.
Skrócony wniosek zostaje opublikowany w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich we wszystkich oficjalnych językach Unii w celu możliwości wniesienia sprzeciwu przez każdą osobę mającą interes ekonomiczny lub prawny do wniesienia sprzeciwu.
Głównym elementem wniosku jest specyfikacja. Specyfikacja jest niezbędnym czynnikiem zarówno dla dokonania rejestracji jak też dla przestrzegania zasad dotyczących wytwarzania produktu.
Główne elementy specyfikacji
Nazwa
Nazwa powinna zawierać nazwę regionu, specyficznego miejsca lub, w wyjątkowych przypadkach, nazwę kraju (uwaga: w zasadzie nazwy kraju nie mogą być zarejestrowane, jednakże jest to możliwe, jeżeli obszar państwa posiada jednorodne środowisko geograficzne). W przypadku oznaczeń geograficznych może to być tradycyjna nazwa, niekoniecznie geograficzna, wskazująca na to, iż produkt rolny lub artykuł żywnościowy pochodzą wyłącznie ze specyficznego regionu lub zdefiniowanego obszaru geograficznego.
Ponadto, nazwa nie może zostać zarejestrowana w przypadku, gdy:
pozostaje w sprzeczności z nazwą odmiany roślin lub rasy zwierząt, skutkiem czego może wprowadzić w błąd, co do pochodzenia produktu,
rejestracja nazwy może wprowadzić konsumenta w błąd, co do prawdziwej tożsamości produktu, gdy istnieje znak towarowy o szczególnej renomie, reputacji lub sławie i wieloletnim okresie używania w obrocie gospodarczym.
Opis
Opis musi określać surowiec, który zostanie użyty do produkcji oraz określać właściwości produktu:
zewnętrzne (tj. kształt, kolor, waga);
chemiczne( tj. minimalna zawartość tłuszczu, maksymalna zawartość wody);
mikrobiologiczne (tj. rodzaj obecnych bakterii);
biologiczne (tj. rasa, gatunek);
i/lub organoleptyczne (tj. kolor, smak, zapach) właściwości produktu lub artykułu żywnościowego.
Bardzo istotnym jest również wskazanie, w jaki sposób produkt może zostać zaprezentowany, gdyż dla takiej formy zostanie on zarejestrowany, np. jako produkt świeży, konserwowy, suszony itp.. Jeżeli nazwa może określać produkt w dalszej fazie dystrybucji np. przetworzony, krojony, starty, i/lub zapakowany musi to zostać wyszczególnione łącznie z innymi wymaganymi warunkami. Pozwoli to wnioskodawcy określić, do którego momentu transformacji produkt określa cechy charakterystyczne dla nazwy.
Obszar geograficzny
Jest to obszar, na którym ma miejsce produkcja i/lub proces przetwórczy. Zasadniczo, ograniczenia obszaru są określane przez czynniki naturalne i/lub ludzkie, które nadają produktowi finalnemu szczególne właściwości.
Dodatkowo załączone muszą być inne dokumenty np. mapy w formie uproszczonej.
Ponadto, należy przedstawić dokumenty ilustrowane, jak np. tabele pokazujące poszczególne etapy produkcji, etapy kontroli itp.
Metody produkcji
Powinny one zawierać:
metody uzyskania produktu rolniczego lub artykułu żywnościowego;
jeżeli jest to możliwe, niezmienne i lokalne metody produkcji;
w pewnych przypadkach, informacje dotyczące pakowania, o ile grupa składająca wniosek określi i oceni, że pakowanie musi mieć miejsce na ograniczonym obszarze geograficznym przy zachowaniu wymogów bezpieczeństwa oraz przy zapewnieniu odpowiedniej kontroli.
Powiązania
Wyjaśnienie zwrotu „powiązania” jest najważniejszym elementem specyfikacji w kontekście rejestracji. „Powiązanie” musi wyjaśniać, dlaczego dany produkt jest powiązany z jednym obszarem a nie z innym, np. jak daleko produkt końcowy jest warunkowany przez charakterystykę regionu, w którym został wyprodukowany. Zarówno dla ochrony oznaczeń geograficznych jak i ochrony nazw pochodzenia wykazanie, iż obszar geograficzny jest wyspecjalizowany w produkcji nie jest wystarczające do dokonania oceny powiązania. We wszystkich przypadkach powinien być wskazany wpływ środowiska geograficznego lub innych czynników lokalnych na jakość produktu.
Wyjaśnienie powinno zawierać opis obszaru geograficznego z jego naturalnymi i ludzkimi czynnikami, które mają wpływ na jakość i właściwości danego produktu.
Naturalne czynniki mogą składać się z właściwości obszaru, wpływających na technikę oraz używać lub nadawać surowcowi użytemu do wytworzenia danego produktu szczególne cechy charakterystyczne. Odpowiednie informacje mogą dotyczyć jakości gleby lub gruntu rodzimego, warunków geograficznych danego obszaru tj. rzeźby terenu, pochyłości, klimatu czy mikroklimatu, roślinności, krajobrazu itp. Powinno zostać wyjaśnione, w jaki sposób te specyficzne właściwości mogą wpłynąć na produkt końcowy i dlaczego produkcja została przystosowana do tego szczególnego środowiska.
Czynniki ludzkie obejmują lokalne i specyficzne metody produkcji na danym obszarze. Obejmują one np. możliwość wyboru obszaru pod uprawę (np. obszar chroniony przed wiatrem), dostosowanie obszaru geograficznego w ten sposób aby odpowiadał metodom produkcji, specjalnym konstrukcjom niezbędnym przy produkcji (np. młyny, magazyny), a także rozwój lokalnych know-how lub specjalnych umiejętności produkcyjnych. W większości przypadków czynniki naturalne ściśle współdziałają z czynnikami ludzkimi. Istotnym jest wyjaśnienie, w jaki sposób producenci wykorzystali specyficzne właściwości obszaru w celu unowocześnienia produktu.
Organ kontrolny
Struktura kontroli
Rejestracji można dokonać pod warunkiem zapewnienia właściwego systemu kontroli.
Ustanowienie systemu kontroli jest obowiązkowe.
Komisja nie przeprowadza kontroli osobiście. Państwa członkowskie są w całości odpowiedzialne za kontrolę i mają pełną swobodę działania co do zorganizowania własnego systemu inspekcji. Kontrole mogą być przeprowadzane poprzez odpowiednie organy kontrolne, lub przez autoryzowane podmioty prywatne. Dla każdego chronionego oznaczenia geograficznego lub chronionej nazwy pochodzenia, obligatoryjne jest wskazanie właściwego organu inspekcyjnego. Odpowiedzialnością za to mogą zostać obciążone instytucje krajowe. W celu zapewnienia efektywności, rozporządzenie określa pewne szczegółowe wymagania dla zaakceptowanych organów inspekcyjnych lub instytucji krajowych. Zgodnie ze standardami EN 45011 z dnia 26 czerwca 1989 roku organy te muszą zapewnić gwarancje obiektywności i bezstronności.
Wszelkie koszty związane z przeprowadzeniem kontroli pokrywają producenci używający zarejestrowanej nazwy. Jeżeli system kontroli jest publiczny a nie prywatny, producenci powinni zostać obciążeni wszystkimi kosztami wykonywanych czynności.
Na dzień dzisiejszy upoważnioną krajową jednostką kontrolną jest Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno Spożywczych (podstawa prawna: ustawa z dnia 21 grudnia 2000r. o jakości handlowej artykułów rolno spożywczych. (Dz.U. z 2001 Nr 5, poz.44) oraz ustawa z 18 grudnia 2003 o zmianie ustawy o jakości handlowej artykułów rolno spożywczych (Dz.U. z 2003r. Nr 223, poz.2220).
Etykietowanie
Logo Wspólnoty (wzór zamieszczony na wniosku o rejestrację) może być jedynie używane na zarejestrowanych produktach. Należy zatem wskazać do jakiej kategorii należy zarejestrowany produkt (PDO i/lub PGI).
Organ Państwa Członkowskiego właściwy do przyjmowania wniosku o rejestrację
W Polsce właściwym do przyjęcia wniosku o rejestrację jest Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej.
Wniosek jest sprawdzany pod kątem zasadności jego wniesienia oraz spełnienia wymogów formalnych (musi być kompletny i zawierać niezbędne dokumenty).
Urząd Patentowy RP przeprowadza procedurę w tym zakresie a następnie w przypadku uznania, że wniosek wraz ze specyfikacją jest kompletny i prawidłowy, ogłasza ten wniosek w „Wiadomościach Urzędu Patentowego” (WUP) dostępnych na stronie internetowej Urzędu Patentowego RP. Publikacja wniosku niezbędna jest do zgłaszania sprzeciwu na etapie procedury krajowej. Każda zainteresowana osoba fizyczna lub prawna może bowiem wnieść sprzeciw wobec zgłoszonego wniosku. Jest to bardzo istotne, gdyż sprzeciw pochodzący od tego samego Państwa Członkowskiego nie może być rozpatrywany podczas procedury rejestracyjnej na szczeblu Wspólnoty. W przypadku przeprowadzenia pełnej procedury na szczeblu krajowym wniosek przekazywany jest do Komisji Europejskiej w Brukseli.
Od momentu przekazania wniosku do czasu podjęcia decyzji o rejestracji przez Komisję Europejską istnieje tzw. ochrona tymczasowa.
2.1.2. Procedura na szczeblu Wspólnoty
Badanie przez Komisję
W ciągu sześciu miesięcy, od momentu otrzymania wniosku, Komisja przeprowadza badanie w zakresie spełnienia wymogów, w szczególności czy nazwa może uzyskać ochronę. W przypadku stwierdzenia uchybień formalnych Komisja może wezwać Państwo Członkowskie do złożenia dodatkowych wyjaśnień. W tej sytuacji bieg terminu 6 miesięcznego liczy się ponownie od daty złożenia wyjaśnień przez Państwo Członkowskie.
Pierwsza publikacja
W przypadku, gdy Komisja uzna, że wniosek spełnia wszystkie wymagania niezbędne do dokonania rejestracji, wydaje decyzję o publikacji skróconego wniosku w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. Od dnia publikacji w ciągu sześciu miesięcy mogą być składane sprzeciwy co do rejestracji oznaczenia geograficznego i/lub nazwy pochodzenia.
Procedura sprzeciwowa
Sprzeciw jest dopuszczalny, jeżeli:
produkt nie spełnia wymaganych warunków,
nazwa jest nazwą rodzajową,
rejestracja nazwy spowoduje konflikt pomiędzy znakiem towarowym a oznaczeniem geograficznym.
Komisja odrzuca oświadczenie o sprzeciwach, jeżeli uzna je za niedopuszczalne. W tym przypadku nazwa zostanie zarejestrowana.
W sytuacji, gdy Komisja uzna sprzeciw za dopuszczalny, przekazuje sprawę Państwu Członkowskiemu aby w ciągu 3 miesięcy przeprowadził tzw. „procedurę pojednawczą”.
Rejestr
O ile oświadczenie o sprzeciwie nie zostało złożone w ciągu 6 miesięcy, lub, jeżeli w wyniku procedury sprzeciwowej została wydana decyzja o zarejestrowaniu nazwy, nazwa zostaje wpisana do Rejestru Chronionych Nazw Pochodzenia i Oznaczeń Geograficznych.
http://europa.eu.int/comm/agriculture/foodqual/quali1_en.htm