PYTANIE 10.
Co to jest nauka i jakie są jej funkcje?
NAUKA - ogół wiedzy ludzkiej ułożonej w system zagadnień, wyrażonej w sądach prawdziwych i przypuszczeniach; dyscyplina badawcza odnosząca się do pewnej dziedziny rzeczywistości
Funkcje:
- społeczna - wyróżnia się serie nauk społecznych np. socjologia. W zarządzaniu o tej funkcji przesądza dążenie do ukształtowania człowieka (zarówno członka organizacji jak i klienta). W istocie jest formą regulacji ludzkich zachowań.
- poznawcza . Przedstawia nam kolejne teorie i pozwala ustosunkować się do każdej z nich.
- informacyjna
- kontrolna
- regulująca etc.
Jakie są cechy szczególne nauki organizacji i zarządzania?
Nauki organizacji i zarządzania obejmuje ogół rozważań, których przedmiotem jest organizacja i zarządzanie. Jest wyjątkowo niejednorodna.
Zawiera 3 zasadnicze nurty:
nurt opisowy - wyjaśnienie i zrozumienie mechanizmów (gł. społecznych) rządzących powstaniem, funkcjonowaniem i rozwojem organizacji. PYTANIA: czym jest organizacja? Jakie zjawiska w niej zachodzą? Jakie są uwarunkowania i następstwa tych zjawisk?
Np. teoria organizacji
Nurt normatywny - formułowanie zaleceń praktycznych, technik i metod zarządzania. Obejmuje - socjotechnikę (kierowanie, oddziaływanie na ludzi), metody ilościowe (optymalne wykorzystanie zasobów, techniki informacyjne, metody działania na rynku, techniki organizowania pracy) tzw. „skrzynka narzędziowa” menedżera
Nurt metodologiczny - metodologia badania i usprawniania organizacji. Szukanie technik umożliwiających ocenę działania organizacji i uzasadnienie tej oceny.
M.in. analiza systemowa organizacji, diagnostyka organizacyjna
Specyfika tej nauki polega na tym, że nie sposób jej oddzielić od praktyki.
Profesorowie Zakładu Teorii Metod i Organizacji WZ UW wydali dwie monografie naukowe: „Współczesne teorie organizacji” i „Współczesne koncepcje zarządzanie”. Teoria stanowić może podstawę kształcenia, ale rozwój praktycznych umiejętności wymaga „uczenia w działaniu” , przykładów i wyraźnego wskazania związków, jakie zachodzą pomiędzy działaniami zarządzającymi a wynikami zarządzania. Wszystko to, aby ukształtować „wyobraźnię organizacyjną” , która umożliwi prawidłową identyfikację problemów z zakresu zarządzania oraz samodzielne opracowanie różnorodnych scenariuszy ich rozwiązywania. Wynika ona z wiedzy, doświadczenia i intuicji
Najlepszym sposobem studiowania tej nauki jest analiza przypadków powiązana ze znajomością teorii, metod i technik zarządzania.
Podstawą tej nauki jest zrozumienie działania organizacji. Teoria organizacji - jest teoretyczną podstawą nauk o zarządzaniu. Trzeba też pamiętać, że organizacja jest tworem społecznym - stąd w kręgu nauk o organizacji i zarządzaniu znajduje się też socjologia organizacji.
Nauki o zarządzaniu - oddziałują na rzeczywistość niemal wyłącznie za pośrednictwem świadomości społecznej. Jest ona jakby filtrem - część elementów nauki zarządzania przeinacza - stąd proces kumulacji wiedzy ulega zakłóceniom - przez rozumienie inaczej słowa „organizacja”, język, ograniczenie metod badawczych, skoncentrowanie się na pewnych zjawiskach z pominięciem innym, uniwersalizowanie teorii.
Jednym z ważnych elementów jest pieniądz. Nie dlatego że istnieje , ale dlatego że krążąc między uczestnikami procesu wytwarzania integruje ich interesy oraz pobudza wydajność pracy. Jest bardzo ważnym elementem motywującym. Dlatego wyróżnia się zarządzanie przez pieniądz
Ogromna jest różnorodność nauk organizacji i zarządzania. Zważywszy na narastającą zmienność i różnorodność rzeczywistego świata jest to bardzo korzystne.
Istotą funkcją zarządzania jako specyficznego rodzaju funkcji regulującej, jest formułowanie celu działania, planowania, czyli organizowanie toku czynności, pozyskiwanie i rozmieszczanie potrzebnych zasobów oraz kontrolowanie celów.
Nauki praktyczne i teoretyczne: funkcje, rezultaty, metodologia.
Wśród nauk organizacji i zarządzania wyróżniamy część nauk stricte teoretycznych, a drugą - praktycznych.
Do teoretycznych należą wszelkie „teorie organizacji” - czyli zbiory powiązanych ze sobą zadań
Ogólnych opisujących i wyjaśniających - pozwalających zrozumieć świat. M.in. posługuje się: postulatami, receptami, metodami, zasadami i technikami zarządzania.
Do praktycznych - koncepcje zarządzania które opierają się na potocznym, uproszczonym i nie skodyfikowanym, a niekiedy też fałszywym, bo subiektywnym rozumieniu organizacji.
Np.
Kotarbiński - prakseologia . Potem teoria organizacji.
Przedmiot badania - funkcjonowanie zespołów ludzkich (najczęściej „instytucje zarządzane”) z pkt. widzenia sprawności.
Nie wykształciła własnych oryginalnych metod i technik badawczych. Pkt. wyjścia - obserwacja. Głównie - metoda indukcyjna i druga - której podstawą są „mądrości ludowe” (np. „kuj żelazo póki gorące”). Również trzecia metoda, trudniejsza - przejście z niższego szczebla, budowanego przez poszczególne nauki praktyczne do uogólnień szerszych; oraz czwarta - formułująca hipotez dotyczące indywidualnych przypadków. (techniki: obserwacja ciągła, samoobserwacja kontrolowana, chronometraż, obserwacja migawkowa). Metoda piąta - próba dedukcyjnej teorii organizacji (wychodzi od zbioru aksjomatów i stara się je udowodnić)
Rezultat : wielką zasługą jest ukazanie względności dyrektyw działania, wskazanie czasowych i przestrzennych przedziałów słuszności wydawanych ocen funkcjonowania zespołów ludzkich. Mimo to , ta teoria nie wyszła daleko poza komplet prawd potocznego , zbiorowego doświadczenia.
Historyczne uwarunkowania specyfiki nauki organizacji i zarządzania.
Nauka organizacji i zarządzania ma stuletnią historię, która potwierdza, że problemy i zagadnienia w niej występujące pozostają względnie stałe. Zmieniają się natomiast sposoby jej ujmowania i analizy oraz rozwiązania znane w danym czasie za najlepsze.. Przeważnie nie tracą one na aktualności, natomiast zmienia się i wzbogaca konkretny zestaw instrumentów zarządzania.
Nauka organizacji i zarządzania czerpała z różnych źródeł:
chęć podzielenia się własnymi doświadczeniami i uogólnienia ich - podłoże klasycznych prac Taylora i Fayola oraz kierunku tzw. „empirycznego”
prądy intelektualne - podłożem prakseologii i ogólnej teorii systemów
gromadzenie i interpretacja danych empirycznych - w socjologii koncepcji organizacji
próby zastosowania w analizie organizacji koncepcji , metod i modeli wypracowanych przez inne nauki społeczne - w psychologii organizacji
polemika z dotychczasowymi sposobami zarządzania - w podejściu sytuacyjnym
We współczesnej nauce o organizacji i zarządzaniu występuje wiele szkół, kierunków i koncepcji opartych na różnych założeniach. Granice między poszczególnymi kierunkami nie są zawsze wyraźne i zachodzą na siebie
Trwałe podstawy mają te kierunki i szkoły, które czerpią inspirację, metody terminologię, modele z trwale ukształtowanych dyscyplin naukowych o dużych tradycjach np. socjologia i psychologia, a w zarządzaniu nurty które związały się na trwałe z praktyką zarządzania w jakiejś formacji społeczno - ekonomicznej (np. kierunek empiryczny). mniejsze możliwości przetrwania mają nurty, które opierają się na konceptach teoretyczno - filozoficznych np. cybernetyka czy prakseologia (starzeją się). Również kierunki , których byt był oparty na polemice z osiągniętymi rezultatami albo na negacji akceptowanych dotychczas paradygmatów czy założeń np. ujęcie sytuacyjne oraz gra organizacyjna. Obecnie szczególnie ważne jest ujęcie systemowe.
Przyszłe kierunki rozwoju zapewne zostaną wyznaczone przez te ważne problemy z dziedziny organizacji i zarządzania, które nie doczekały się jeszcze należytego rozwiązania, m.in.:
prognozowanie organizacji, czyli przewidywanie przyszłych jej stanów
sformułowanie kryteriów ocen działania organizacji. Bardzo trudne z powodu konieczności realizowania celów, które często są sprzeczne
wielkość i złożoność organizacji - podstawowa zmienna określająca sposób jej funkcjonowania
Aby to osiągnąć potrzebna jest utrzymanie i rozwój różnorodności, wielowątkowości i interdyscyplinarności naukowej refleksji nad organizacją i zarządzaniem. Będą się one rozwijać w kierunku lepszego zrozumienia świata współczesnych organizacji i efektywniejszego sterowania nimi.
Podaj przykłady konkretnych twierdzeń i wytycznych sprawnego działania oraz ich historycznych uwarunkowań.
Każda teoria stawia sobie cel wewnętrzny i zewnętrzny, czyli najpierw twierdzenia (cel wew.), która później przechodzi w dyrektywy (cel zew.).
Arystoteles zalecił tzw. postulat adekwatności twierdzeń, który na stałe został wbudowany w podstawy metodologiczne każdej teorii. Głosi on, że twierdzenia ogólne należy formułować w odniesieniu do całego zakresu ich prawdziwego zasięgu. Wtedy krócej można to wyłożyć oraz ujawnia się zależność przyczynowa lub logiczna między specyficzną cechą tej właśnie klasy a treścią orzeczenia.
Prakseologia= ”ogólna teoria czynu” - interesuje się działaniem ludzkim. Prekursor - Kotarbiński..
TWIERDZENIA:
Procesy dezintegracyjne w zespole współdziałającym rozwijają się żywiołowo, podczas gdy procesy integracyjne trzeba wzbudzać w celu przeciwdziałania tamtym (Kurnal)
Decyzje zw. z tzw. strategią działania powinny zapadać kolektywnie, a decyzje dotyczące tzw. taktyki powinny być powierzone indywidualnym decydentom. (Kowalewski)
Teza głosząca potrzebę zmniejszenia liczby szczebli , przez które informacja ustna przechodzi w zespole od nadawcy do adresata. (-ponieważ ulega zniekształceniu).
Kotarbiński również mówi o postulacie konkretyzmu. Twierdzenia mają być wyrażone w zdaniach zawierających nazwy rzetelne, ogólne, jednostkowe, odnoszące się do obiektów istniejących w rzeczywistości. Ale przenośni używać można.
Twierdzenia przekształcają się w dyrektywy (działania służące bezpośrednio w praktyce). Mają dwojaki charakter: bezwzględny (słuszne w każdej okazji - np. cykl organizacyjny czyli działanie w sposób zorganizowany) oraz względny (czyli dostosowane do określonych okoliczności - np. techniki kierownicze)
Dyrektywy mogą być praktyczne (zalecenia, nakazy, przestrogi, zakazy)
Co to są metafory organizacji? Jaką rolę pełnią w naszej nauce?
METAFORA - czyli upiększanie dyskursu. Ale również - tłumaczenie fragmentu rzeczywistości doświadczanej za pomocą innego fragmentu (implicite lub explicite).
ZAWSZE - daje jednostronny pogląd na daną sprawę (1 punkt widzenia) - podkreśla konkretną cechę/cechy. Dzięki temu złożone zjawisko rozkładamy na części i analizujemy je z wielu punktów widzenia.
Służy do badania sposobów myślenia, rozwijania ich,
Aby dobrze poznać organizację, trzeba zrozumieć jej funkcjonowanie, usytuowanie w otoczeniu wszystkie relacje jakie się z nią wiążą. To właśnie jest sztuka „odczytywania” sytuacji, dzięki której stajemy się bardziej elastyczni, otwarci oraz patrzymy z wielu punktu widzenia. Pojawiają się wtedy nowe MOŻLIWOŚCI.
Organizacje - systemy bardzo złożone. Dzięki metaforom upraszczamy obraz. Badamy za pomocą zdolności krytycznego myślenia, a budulcem jest właśnie metafora, która rozwija tę zdolność i pozwala uchwycić wielostronność życia organizacji.
Teorie i wyjaśnienia dotyczące życia organizacji analizujemy na metaforach - prowadzących do widzenia i rozumienia w sposób charakterystyczny, ale cząstkowy.
Metafory:
Dają szerszy obraz organizacji. Pozwalają pogłębić analizę i w teorii i w praktyce
Zwracają uwagę na różnorakie aspekty
Pozwalają przeprowadzić analizę z wielu punktu widzenia
Pozawalają zrozumieć, że nie każda perspektywa jest dobra dla każdej organizacji
Przedstaw wybraną metaforę i jej możliwe implikacje dla praktyki zarządzania.
W teorii organizacji i zarządzania posługujemy się wieloma metaforami. Między innymi:
organizacja jako maszyna
taki sposób myślenia jest efektywny (prowadzi do rozwoju) organizacji biurokratycznych
sposób budowania organizacji skupiający się na projektowaniu funkcjonowania zazębiających się części - co prowadzi do f( ) całości
w nowoczesnym zarządzaniu - b. głęboko zakorzeniony ten sp. myślenia nie jest dobry, gdyż za wiele się zmienia, aby analizować organizację głównie z tego pkt. widzenia
organizacja jako organizm
rozumienie „potrzeb” organizacji, stosunków z otoczeniem i zarządzaniem nimi
różne typy organizacji - różne gatunki biologiczne - możemy opracować teorie dotyczące stosunków z otoczeniem, przystosowania do radzenia sobie w różnych „środowiskach”, ewolucyjnych wzorów
zrozumieć cykl życia organizacji - jak się rodzą, rozwijają, ,dojrzewają, umierają
ta perspektywa - bardzo ważna we współczesnym zarządzaniu
organizacja jako mózg
tak właśnie próbujemy projektować organizację nastawiając się przede wszystkim na znaczenie przetwarzania informacji, uczenia się i inteligencji.
Stwarzamy układy odniesienia dla rozumienia i oceny
Wskazówka - jak projektować
2 perspektywy : mózg czyli komputer (przetwarzanie informacji) lub hologram
nastawienie na dużą elastyczność i innowacyjność
organizacja jako system kulturowy
przynależność do typów uwarunkowania społecznego zakorzeniona w ideałach, wartościach, normach ,rytuałach i przekonaniach - tak widzimy ludzi w organizacji
ostatnio to podejście coraz ważniejsze: tzw. kultura organizacyjna
daje możliwość nowego zarządzania - za pomocą wartości, przekonań, wzorców, wspólnych znaczeń
organizacja jako system rządzenia. metafora polityczna
organizacja to różne układy interesów, konflikty, gra sił - one naprawdę kształtują działania org. Omówienie czynników kształtujących życie polityczne organizacji.
Istnieją zasady polityczne w celu legitymizacji różnych rodzajów sprawowania władzy
organizacja jako „psychiczne więzienie”
metafora mocno abstrakcyjna. Ludzie w pułapce własnych myśli, idei i przekonań
co myślą? Może podświadomie zafascynowani kontrolą? Tłumiony popęd seksualny? Lęk przed śmiercią? Obrona przed samym sobą? Co ich nakręca??
Dostarcza nowych spojrzeń na teorie psychodynamicznych i ideologicznych aspektów org.
organizacja jako ciągły przepływ zmian
zrozumienie logiki zmian prowadzi do zrozumienia org.
3 aspekty: jak stają się samo wytwarzającymi systemami?
Tworzenie org. W rezultacie sprzężeń + i -.
Organizacja - produkt logiki dialektycznej (każda org. dąży do wytworzenia swego przeciwieństwa)
pozwala zrozumieć organizacje na szczeblu ogólnospołecznym
organizacja jako narzędzie dominacji
organizacja ma potencjalnie eksploratorskie aspekty
Wykorzystanie pracowników, społeczeństw, gospodarki światowej do własnych celów
istota - proces dominacji - narzucanie woli
pozwala zrozumieć dlaczego powstają radykalne nieporozumienia między szefem a pracownikiem . Jedne czynności mogą być widziane przez jednego jako racjonalne, a przez drugiego jako eksploratorskie. Zrozumieć relacje w organizacji.
BIBLIOGRAFIA:
„Współczesne teorie organizacji” pod red. A. Koźmiński
„Współczesne koncepcje zarządzania” A. Koźmiński
„Obrazy organizacji” Morgan
„Zarządzanie” A. Koźmiński, W. Piotrowski