Mikroklimat jest to zespół elementów meteorologicznych (klimatycznych) cechujących ograniczone pomieszczenie lub niewielki obszar terytorialny.

Rozróżnia się mikroklimat naturalny i sztuczny.

Mikroklimat naturalny rozumiemy jako stan pogody charakterystyczny dla danego obszaru ziemi, przy czym jest on uwarunkowany promieniowaniem słonecznym i określonym typem cyrkulacji atmosfery oraz fizyko-geograficznymi cechami danego terenu.

Mikroklimat sztuczny powstaje w wyniku wiadomego działania człowieka, mającego na celu zapewnienie organizmowi warunków pracy i bytu lub jest niejako przedmiotem ubocznym działalności człowieka (np. produkcyjnej). Środowisko termiczne tzn. warunki cieplne miejsca pracy człowieka, stanowi ważny czynnik wpływający na jego samopoczucie, zdrowie, wydajność pracy, a także bezpieczeństwo i higienę pracy..

Na warunki klimatyczne składają się:

• Temperatura powietrza,

• Wilgotność powietrza,

• Prędkość ruchu powietrza,

• Temperatury: ścian pomieszczenia, stropu oraz powierzchni urządzeń technologicznych i materiałów

• Ciśnienie atmosferyczne.

Przedstawienie celu kształtowania właściwych warunków mikroklimatycznych w miejscu pracy wymaga zapoznania się z ogólnym mechanizmem termoregulacji ustroju ludzkiego. Warunkiem normalnego funkcjonowania organizmu jako całości, jest zrównoważenie bilansu cieplnego i utrzymanie temperatury ciała w granicach 36,5-37,5⁰C.Cztery powyżej przedstawione składniki mikroklimatu tj. temperatura, wilgotność, prędkość ruchu powietrza i ciśnienie atmosferyczne odgrywają bardzo ważną rolę w życiu człowieka, gdyż warunkują możliwości termoregulacji ciała. Organizm człowieka musi w sposób ciągły oddawać ciepło do otoczenia, gdyż przemiany materii zachodzące w organizmie są źródłem nieustannego wytwarzania energii cieplnej. Około 90 % energii całkowitej zawartej w pokarmie przyjętym przez człowieka zamienia się w ciepło w wyniku przemiany metabolicznej, a ta przemiana jest tym bardziej intensywna, im cięższą pracę fizyczną człowiek wykonuje. Następstwem pozbywania się ciepła wytworzonego w organizmie na skutek procesów przemiany materii jest parowanie. Oddanie ciepła w ilości 580 Kcal odpowiada odparowaniu 1 litra wody. Wydalanie dużej ilości ciepła wymaga wytworzenia dużej ilości potu i jego odparowanie. Sam proces parowania zależy od fizycznego stanu powietrza, które może przyjąć w zależności od swej temperatury, wilgotności i ruchu bardzo różne ilości wody w postaci pary wodnej.

Organizm ludzki ma pewne możliwości termoregulacji, czyli czynnego dostosowywania się do niekorzystnych warunków klimatycznych. Na przykład przy wysokich temperaturach zwiększa się wydzielanie potu i ukrwienie skóry, co ułatwia wymianę ciepła, natomiast w niskich temperaturach obserwuje się zjawiska przeciwne. Gdy złe warunki klimatyczne przekraczają możliwości adaptacji organizmu, występuje ograniczenie możliwości pracy fizycznej i umysłowej, maleje odporność na inne szkodliwe czynniki środowiskowe oraz na czynniki chorobotwórcze. [Ergonomia Pacholski L.]

Charakterystyka i pomiary parametrów mikroklimatu

Większość parametrów mikroklimatycznych stanowią parametry związane lub warunkujące się nawzajem. Z tego powodu pomiary tych parametrów powinny przebiegać równolegle. Tylko wówczas istnieje, bowiem pewność, co do prawidłowości przeprowadzenia samych pomiarów, jak i ich oceny. [Ergonomia Lewandowski]

. Temperatura powietrza

Temperatura powietrza jest pochodną jego ciepła, czyli całkowitej energii kinetycznej jego cząstek. W pomiarach temperatury używane są różne skale i jednostki. Międzynarodowy układ jednostek miar (SI) zaleca posługiwanie się skalą Kelwina przy określaniu temperatury bezwzględnej oraz skalą Celsjusza przy określaniu tzw. temperatury praktycznej. Temperatura zera bezwzględnego wynosi -273,15^oC.

Temperaturę powietrza można mierzyć za pomocą:

1. termometrów rtęciowych,

2. termometrów alkoholowych

3. czujników bimetalicznych (najczęściej stosowane w termografach).

Najpowszechniej stosowane są termometry. Przy dokładnych pomiarach używa się termometrów o podziałce 0,1. [Ergonomia Pacholski L.]

Fizjologicznie uzasadnione zakresy temperatur

Jeżeli badaną osobę umieścimy w komorze klimatycznej i poddamy ją działaniu różnych temperatur, możemy ustalić zakres, w którym zachowana zostaje równowaga cieplna organizmu. Zakres ten nazywa się strefą regulacji naczyniowo-ruchowej, gdyż w obrębie tych granic gospodarka cieplna jest utrzymywana w równowadze, głównie w wyniku regulacji rozmieszczenia krwi. Ten zakres temperatur określany jest jako strefa zapewniająca dobre samopoczucie. Zimą, dla osoby ubranej, powinna mieścić się ona przeważnie między 20⁰ a 23⁰C.

Przy podniesieniu temperatury powyżej tego zakresu powstaje najpierw niewielki dodatni bilans cieplny i występuje ogrzanie się ciała. Ten zakres temperatury nazywa się stref± regulacji cieplnej przez wyparowanie wody. Jeżeli rozgrzanie przekroczy określoną wartość (tolerancja upału), wewnętrzna ciepłota ciała gwałtownie rośnie, co w stosunkowo krótkim czasie prowadzi do śmierci z powodu udaru cieplnego.

Zakres temperatury leżącej poniżej strefy regulacji naczyniowo-ruchowej charakteryzuje się ujemnym bilansem cieplnym organizmu, gdyż w obrębie tego zakresu cały ubytek ciepła przewyższa jego wytwarzanie we wnętrzu ciała. Ten zakres nazywa się strefą fizycznego oziębienia. Utrata ciepła dotyczy przy tym znowu najpierw obwodowych części ciała, które przez pewien okres czasu mogą wytrzymać deficyt ciepła.

. Zakres temperatur dających dobre samopoczucie

Zakres temperatury, w której człowiek czuje się dobrze, jest indywidualnie bardzo różny. Zależy on od osoby i od ubrania, odżywienia, pory roku, wieku, płci. Na przykład, przyjemne temperatury zapewniające dobre samopoczucie, są dla kobiet przeciętnie o 10 wyższe niż dla mężczyzn, a dla osób powyżej czterdziestego roku życia o 10 wyższe niż dla osób młodszych. Ponadto latem czuje się człowiek, przy znacznie wyższych temperaturach, dużo lepiej niż zimą.

Badania wzajemnych wpływów temperatury powietrza i otaczających powierzchni wykazały, że odczucie temperatury przez człowieka odpowiada w przybliżeniu średniej pomiędzy wartościami tych obu temperatur. Dla dobrego samopoczucia jest rzeczą ważną, aby różnice między temperaturą powietrza a temperaturą otaczających powierzchni były niewielkie. Szczególnie nieprzyjemne są duże, zimne powierzchnie ścian lub okien. Nawet przy wystarczająco wysokich temperaturach powietrza wytwarzają one nieprzyjemny mikroklimat. Jako żelazną regułę można przyjąć wymaganie, aby przeciętne temperatury otaczających powierzchni nie odbiegały od temperatury powietrza o więcej niż 20 do 30 w górę i w dół. [Fizjologia pracy Grandjean E.]

. Wilgotność powietrza

Wilgotność powietrza można mierzyć za pomocą:

a)higrometru

b) higrografu

c) wilgotnościomierza hydroskopijnego

d) wilgotnościomierza „punktu rosy”.

Czujnikiem higrometru i higrografu jest wiązka odtłuszczonych ludzkich włosów, które pod wpływem wilgoci wydłużają się. W pewnym zakresie wydłużenie jest proporcjonalne do wilgotności względnej powietrza i ta zależność umożliwia zastosowanie skali z naniesionymi wartościami procentowymi wilgotności względnej. Higrograf różni się od higrometru tym, że informacja o stanie wilgotności zostaje zapisana w postaci wykresu jej zmian w okresie doby lub tygodnia.

Pomiar wilgotności powietrza przy użyciu psychrometru aspiracyjnego polega na odczytaniu wskazań dwóch umieszczonych obok siebie termometrów, z których jeden ma zbiorniczek owinięty muślinem, zwilżonym wodą destylowaną (psychrometr Assmana) lub eterem (psychrometr Augusta). Ciecz parując z muślinu z różną prędkością i zależną od wilgotności oraz od prędkości ruchu powietrza, odbiera ciepło od termometru i dlatego wskazania termometru wilgotnego są niższe od suchego.

Wilgotność względna będzie w tym przypadku różnicą wskazań suchego i wilgotnego termometru. Do odczytu wilgotności względnej należy posłużyć się tablicami psychrometrycznymi.

Wilgotność bezwzględna powietrza jest to aktualna zawartość pary wodnej w jednostce objętości powietrza.

Wilgotność względna powietrza jest to stosunek wilgotności bezwzględnej do wilgotności maksymalnej (stanu nasycenia) i wyraża się zależnością gdzie:

• wilgotność bezwzględna rzeczywiste (aktualne) w temperaturze t i ciśnieniu p (ilość gramów wody w 1 m³ powietrza)

• wilgotność bezwzględna stanu nasycenia w temperaturze t i ciśnieniu p.

Medyczne znaczenie wilgotności względnej

Medyczny punkt widzenia na problem wilgotności w powietrzu jest ważniejszy niż wpływ wilgotności względnej na dobre samopoczucie.

Dawniej w budowanych mieszkaniach cierpiano wskutek wilgotności murów i tworzenia się grzyba, dzisiaj poważnym problemem higieny stała się suchość powietrza w mocno ogrzanych pomieszczeniach. Stałe podnoszenie temperatury wnętrz spowodowało w istocie odpowiednie zmniejszenie się wilgotności względnej w pomieszczeniach.

Mówiąc ogólnie, współczesna higiena poucza, że w pomieszczeniach ogrzewanych pożądana jest wilgotność względna od 40 do 50 %, co stwarza dobre samopoczucie mikroklimatyczne. Wilgotność poniżej 30 % z punktu widzenia higieny jest niewskazana i wywołuje niekorzystne objawy wysuszenia śluzówek oczu i dróg oddechowych.

Obok medycznego znaczenia suchego powietrza w ogrzewanych pomieszczeniach, liczni fachowcy coraz bardziej zwracają na szkody wyrządzane drewnianym meblom, przedmiotom sztuki (drewniane figury, farby na starych obrazach) i roślinom.

.Prędkość ruchu powietrza

Jest to czynnik, który może wpłynąć na odczuwanie temperatury. Do pomiarów prędkości ruchów powietrza stosuje się różnego rodzaju anemometry:

• Skrzydełkowe

• Czasowe (czareczkowe) [Ergonomietria Pacholski L.]

• żarzeniowe

• Mikro

• Anemometry

• Różnicowe.

W anemometrze żarzeniowym elementem czujnikowym jest drucik, który ogrzewany jest prądem elektrycznym i chłodzony przepływającym powietrzem. Powietrze odbiera drucikowi pewną ilość ciepła, która jest funkcją temperatury i prędkości ruchu powietrza oraz temperatury drucika.

Anemometry są przyrządami mechanicznymi, w których struga powietrza wprawia w ruch wirnik wiatrakowy lub turbinowy, albo hamuje nominalna prędkość wzorcową wirnika. Anemometry czasowe stosuje się do pomiaru dużych prędkości, rzędu 10-20 m/s. Anemometry skrzydełkowe stosuje się do pomiaru prędkości w zakresie 0,5-10 m/s. Najbardziej przydatnymi z przyrządów o odbiorniku mechanicznym są mikro anemometry różnicowe, ponieważ ich zakres pomiarowy pozwala mierzyć prędkości poniżej 0,5 m/s, które są najczęściej spotykane w pomieszczeniach zamkniętych [Ergonomia Lewandowski J.]. Optymalna prędkość powietrza w pomieszczeniach winna trzymać się granicznej wartości 0,2 m/s

. Kształtowanie mikroklimatu

Wszystkie obecnie stosowane normy mikroklimatu oparte są wyłącznie na parametrach fizycznych, lecz określenia wartości optymalnych oraz dopuszczalnych dla tych parametrów dokonuje się na podstawie wyników badań kompleksowego wpływu wszystkich parametrów mikroklimatu na funkcje fizjologiczne organizmu człowieka. Rozróżnia się normy określające warunki:

• Optymalne

• Dopuszczalne

• Krańcowo dopuszczalne.

Za optymalne uważa się takie warunki mikroklimatu, które zapewniają zachowanie wyrównanego bilansu cieplnego organizmu. Wszelkie odchylenia od warunków optymalnych powodują uczucia uciążliwości, obniżają sprawność funkcji fizjologicznych i obserwuje się zwiększenie liczby błędów i wypadków przy pracy.

Jako dopuszczalne określa się takie warunki, które wprawdzie nie zapewniają człowiekowi komfortu termicznego, lecz nie powodują zaburzeń funkcji fizjologicznych i szkody dla zdrowia. W takich warunkach aktywnie działają mechanizmy termoregulacji ciała (obfite wydzielanie potu, przyspieszony oddech, rozszerzenie naczyń krwionośnych).

Normy krańcowe dopuszczalne określają takie graniczne wartości parametrów mikroklimatu, których przekroczenie grozi poważnymi zaburzeniami funkcjonowania organizmu i upośledzeniem stanu zdrowia. [Ergonomia Pacholski L.]

. Oddziaływanie mikroklimatu na organizm

. Mikroklimat gorący

Utrata ciepła przy zbyt wysokiej temperaturze odbywa się w sposób bierny (promieniowanie, przewodzenie i konwekcja) i czynny (parowanie potu). W czasie ciężkiej pracy fizycznej w wysokiej temperaturze ilość potu może osiągnąć 3-4 litry na godzinę. Obfite pocenie powoduje także utratę elektrolitów (Na, K, Cl i innych), co może spowodować zaburzenia w gospodarce energetycznej pracownika. Wysoka temperatura otoczenia może spowodować omdlenie cieplne, kurcze cieplne, wyczerpanie i udar.

. Mikroklimat zimny

Zagrożenie występowaniem zmian wywołanych przez działanie zimna jest zależne od stopnia utraty ciepła drogą przewodnictwa (wilgotna odzież, kontakt z zimnym metalem) konwekcji (oziębienie przez wiatr) i promieniowania (zależnie od różnicy ciepłoty ciała i otoczenia). Zmiany ogólne, występujące pod wpływem niskich temperatur to hipotermia:

Obniżenie temperatury ciała prowadzące do utraty świadomości, zwolnieniem oddychania lub zatrzymaniem, wreszcie zatrzymaniem krążenia.. Profilaktyka Zapobieganie przed niekorzystnym oddziaływaniem środowiska termicznego polega na:· zapewnieniu pracownikowi odpowiedniej odzieży zapewnienie odpowiednich napoi pod względem zawartości soli mineralnych stosowanie środków ochrony osobistej,· zapewnienie odpowiedniej wentylacji, zapewnienie odpowiedniej temperatury w zależności od rodzaju pracy, zmniejszenie wydatku energetycznego pracownika w przypadku nadmiernego obciążenia środowiskiem termicznym wprowadzenie skróconego czasu ekspozycji na działanie środowiska termicznego.

Badanie lekarskie profilaktyczne

W mikroklimacie gorącym nie powinni być zatrudniani pracownicy cierpiący na choroby mięśnia sercowego, wady serca, chorobę niedokrwienia serca, zaburzenia rytmu, nadciśnienie tętnicze, otyłość znacznego stopnia zaburzenia wydzielania potu, cukrzyca, nadczynność tarczycy.

W przypadku pracy w mikroklimacie zimnym nie powinni być zatrudnieni pracownicy cierpiący na przewlekłe choroby górnych dróg oddechowych, przewlekłe zapalenie oskrzeli i dychawicę oskrzelową, odmrożenia skóry, chorobę Burgera i inne choroby naczyń obwodowych, choroby reumatoidalne i inne zaostrzając się pod wpływem ochłodzenia (P 195).

Człowiek ma duże możliwości dostosowania się (aklimatyzacji) do różnych warunków klimatycznych. Zakres zmian temperatury otoczenia, w którym człowiek ma możliwość sprawnego działania, jest stosunkowo szeroki (od -50⁰C do +50⁰C czyli ok. 100⁰C). Dłuższe przebywanie człowieka w skrajnie niekorzystnych warunkach powoduje niekorzystny wpływ. Skład powietrza w pomieszczeniach, gdzie przebywają ludzie, ulega zmianom lub zepsuciu w skutek następujących czynników:

• pocenie się,

• tworzenie się pary wodnej,

• oddawanie ciepła,

• wytwarzanie się dwutlenku węgla,

• zanieczyszczenia powietrza docierające z zewnątrz lub powstające w samym pomieszczeniu w wyniku procesów pracy.

Zapotrzebowanie na świeże powietrze jest tym większe, im mniejszą przestrzeń powietrzną wyznaczono na osobę. [Fizjologia pracy Grandjean E.]

Odzwierciedleniem zaburzeń przemiany materii występujących pod wpływem długotrwałego oddziaływania podwyższonej lub niskiej temperatury otoczenia są zmiany składu i właściwości płynów ustrojowych oraz zwiększona wrażliwość na działanie wielu szkodliwych czynników środowiska zewnętrznego: chemicznych lub biologicznych (drobnoustrojów chorobotwórczych). Przy szczególnie niekorzystnym układzie składników mikroklimatu lub klimatu (podwyższona temperatura, znaczna wilgotność i niedostateczna prędkość ruchu powietrza) i przy wzmożonej produkcji ciepła przez organizm może nastąpić udar cieplny. Jego podstawowymi objawami są:

Podwyższone temperatury ciała, zwiększenie częstości oddychania. Należy zwrócić również uwagę na odwadnianie ustroju na skutek nadmiernego wydzielania potu. Można temu zapobiec przez podawanie do picia odpowiedniej ilości wody lub innych napojów. Wraz z napojami wskazane jest również podawanie witaminy B1 i witaminy C, które wydalane są z organizmu wraz z potem. [Ergonomia Pacholski L.]

Całościowa ocena warunków mikroklimatycznych jest zagadnieniem złożonym. Wynika to ze skomplikowanego charakteru oddziaływania mikroklimatu na organizm ludzki i bilans jego wymiany cieplnej.

Jedną z metod oceny warunków mikroklimatu jest metoda oceny komfortu cieplnego za pomocą umownego miernika, jakim jest temperatura efektywna (ET).

Komfortem cieplnym nazywany jest taki stan warunków mikroklimatycznych, w których wymiana cieplna między organizmem ludzkim, a otoczeniem zachodzi w optymalnych warunkach i odbywa się poza udziałem świadomości.

Temperatura efektywna (TE) jest wskaźnikiem komfortu cieplnego. TE ujmuje łączny wpływ temperatury, wilgotności i prędkości ruchu powietrza i opisuje ten wpływ jedną wartością liczbową, tzw. stopniami temperatury efektywnej.

Strefa komfortu cieplnego dla naszego klimatu mieści się w zakresie 17,7-22,2 TE w warunkach zimowych oraz 18,0-23,0 TE w warunkach letnich. Wraz ze wzrostem TE maleje nasza sprawność.

Kształtowanie mikroklimatu w pomieszczeniach pracy

W naszych warunkach stosuje się najczęściej do kształtowania mikroklimatu wentylacje w lecie, a wentylację i ogrzewanie w zimie. Przy pomocy wentylacji możemy oddziaływać na ruch powietrza i częściowo w temperaturę, wprowadzając np. do pomieszczeń chłodniejsze powietrze z zewnątrz. W chłodnych porach roku prądy powietrza o dużej nieraz prędkości i niskich temperaturach (przez otwarte okna, drzwi) trafiają na organizm ludzki i powodują złe samopoczucie i często nawet zaziębienia. Stąd też formułuje się zalecenia dotyczące ograniczenia prędkości przepływów powietrza, zwłaszcza na poziomie głowy pracownika. Do zmniejszenia prędkości ruchu powietrza stosuje się różne sposoby polegające na kierowaniu strumieni powietrza w górę lub dzielenia go na mniejsze strumienie rozbiegające się koncentrycznie. [Wybrane zagadnienia z ergonomii Kania J.]

Wentylacja

Wentylacja jako świadome realizowana wymiana powietrza w pomieszczeniach może mieć na celu zmianę temperatury powietrza,- zwiększenie stężenia zanieczyszczeń powietrza,- osuszenie powietrza.

Ze względu na sposób realizacji można ją podzielić na dwa rodzaje:

1. Wentylację naturalną (grawitacyjną), działającą na zasadzie różnicy temperatur powietrza (cieplejsze warstwy powietrza unoszą się, a na dół spływają chłodniejszej masy powietrza z zewnątrz pomieszczenia),

2. Wentylację sztuczną (mechaniczną), polegającą na wymuszaniu ruchu powietrza przy użyciu urządzeń mechanicznych. [Ergonomia Pacholski L.]

Do oceny konieczności wietrzenia mechanicznego lub stosowania urządzeń klimatyzacyjnych, decydującą rolę odgrywa położenie budynku i powierzchnia okien. Jeżeli wnikający z zewnątrz hałas uliczny lub znaczne zanieczyszczenie miejskiego powietrza uniemożliwiają latem otwieranie okien, wówczas konieczne jest wietrzenie mechaniczne lub klimatyzacja. [Fizjologia pracy Grandjean E.]

W celu uzyskania termicznych warunków pracy człowieka maksymalnie zbliżonych do stanu optymalnego (przy uwzględnieniu stopnia obciążenia fizycznego), stosuje się różne środki techniczne i organizacyjne. Środki techniczne to przede wszystkim urządzenia grzewcze, wentylacyjne, klimatyzacyjne oraz zabezpieczające przed nadmiernym promieniowaniem cieplnym. Są to środki stosowane najczęściej w celu złagodzenia niekorzystnego wpływu technologii oraz konstrukcji budynków przemysłowych na warunki mikroklimatyczne. Najlepszym, lecz niestety czysto teoretycznym rozwiązaniem byłoby takie wykorzystanie energii obecnie rozpraszanej w procesie technologicznym, aby służyła ona do właściwego ogrzewania, nawilżania i wymiany powietrza w pomieszczeniu. Ideę tę można częściowo realizować, konstruując urządzenia i maszyny technologiczne hermetyzujące procesy, które mogą wpływać ujemnie na mikroklimat, stosując odzysk ciepła zawartego w spalinach, zużytej parze wodnej itp. gazach ulotowych o znacznej energii, wznosząc obiekty budowlane o dużej izolacyjności ścian i stropów, umożliwiających regulowane wykorzystanie energii słonecznej (także do ochładzania budynku) itp. Środki organizacyjne to głównie stosowanie odpowiedniego rytmu pracy i wypoczynku, stosowanie rotacji pracowników zatrudnionych na stanowiskach najbardziej uciążliwych, organizowanie pracy stanowisk „zimowych” poza strefą wpływu stanowisk „gorących” (huty, odlewnie) oraz mechanizacja i automatyzacja procesów technologicznych (zmniejszenia obciążenia fizycznego oraz odsunięcie pracownika od strefy niekorzystnych warunków klimatycznych). Nie można również pominąć takich typowych działań z zakresu bhp, jak wyposażenie pracowników w ubrania ochronne, okulary, kapelusze azbestowe, rękawice, buty, zaopatrzenie w napoje mineralizowane. Ochrony osobiste z reguły są uciążliwe dla pracowników, utrudniają ruchy, zmniejszają wydajność wskutek zwiększenia wysiłku fizycznego. W celu poprawienia warunków mikroklimatu w przemyśle stosuje się różnego rodzaju urządzenia techniczne stanowiące dodatkowe wyposażenie pomieszczeń i oczywiście dodatkowo zużywające znaczne niekiedy ilości energii. [Ergonomia Pacholski L.] Warunki cieplne miejsca pracy człowieka są ważnym czynnikiem wpływającym na jego samopoczucie. Dlatego ważną rzeczą jest zapewnienie pracownikowi komfortu cieplnego, czyli takich warunków, w których człowiek ubrany stosownie do rodzaju i warunków pracy, nie odczuwa chłodu lub gorąca w czasie jej wykonywania, tzn. należy dążyć do stanu równowagi cieplnej całego ciała, co pozwoli na lepsze i wydajniejsze wykonywanie obowiązków. Pomieszczenie powinno ochraniać człowieka przed wpływami pogody i tworzyć środowisko zapewniające w dużej mierze warunki dobrego samopoczucia i zdolności do pracy. Do warunków tych należy powietrze bogate w tlen, w lekkim ruchu, lecz bez przeciągów, przyjemne ciepło, przyjemna wilgotność powietrza i odpowiednie oświetlenie.

LITERATURA


1. Pacholski L.: Ergonomia. Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań, 1986.
2. Kania J.: Wybrane zagadnienie z ergonomii. Wydawnictwo Politechniki Warszawskiej, Warszawa,1983.
3. Miko J.:Budownictwo ekologiczne. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice, 1996.
4. Grandjcan E.: Fizjologia pracy. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa, 1971.
5. Lewandowski J.: Ergonomia. Wydawnictwo „MARCUS” S.C. ŁódĽ 1995.

---