„A R G U M E N T A C J A”
Argumentowanie jest to czynność zmierzająca do wywołania u kogoś określonych przeświadczeń lub ocen czy dążeń. Z łaciny słowo argument oznacza zdanie będące przesłanką dowodu. Oczywiście wiedza logiczna jest przy argumentowaniu nadzwyczaj przydatna, bo najskuteczniejszym środkiem argumentowania w stosunku do rozsądnego człowieka jest przeprowadzenie dowodu, dostarczenie argumentów, że teza, za którą się opowiadamy, wynika logicznie ze zdań, które nasz rozmówca gotów jest uważać za prawdziwe.
Często trudno jest przeprowadzić dowód, szczególnie przy tezach sformułowanych w języku potocznym, zwykle wieloznacznym i pełnym niejasności. Argumentacja wówczas ogranicza się do wykazania, że krokiem rozsądnym jest uznać dane twierdzenie za prawdziwe. Niekiedy skutecznie można przekonać całkowicie bezwartościowymi argumentami człowieka nierozsądnego, dziecko, pijaka, czy fanatyka.
Filozofia wyrosła, tak jak inne twory działalności ludzkiej, z kręgu codziennych życiowych spraw człowieka, jego przeżyć, obserwacji i doświadczeń. Sama rzeczywistość, w której tajniki człowiek wnikał powoli i mozolnie, skłoniła go do pewnych pytań ogólnej natury, do pewnej refleksji nad tym, co go otacza. Z biegiem czasu myśl ludzka nabierała abstrakcyjności, rozważania filozoficzne częstokroć traciły kontakt z naturalnym otoczeniem człowieka, wybiegając poza realny świat. Jednak myśli te same w sobie nie dowodziły swojej prawdziwości. Dowodzenie jest czynnością, której dokonuje się nie zważając na to, dla kogo jest dany dowód przeznaczony. Argumentowanie jest adresowane do określonego rodzaju odbiorców, do określonej publiczności, audytorium. Inaczej trzeba argumentować by przekonać o trafności rozważanej tezy, grono zainteresowanych specjalistów, a inaczej wobec audytorium składającego się z osób niedouczonych z daną problematyką. Argumentując wykorzystujemy nasze wiadomości nie tylko z zakresu logiki, lecz także z psychologii, socjologii, i zbliżonych nauk.
Jedną z funkcji filozofii polega na tym, że filozofia rozwiązuje pewne zagadnienia, formuje określone koncepcje. Podaje ogólny pogląd na świat, człowieka i poznanie ludzkie, wykrywając prawidłowości nim rządzące, zaspakaja nasze potrzeby poznawcze. Dostarcza takiego opisu naukowego rzeczywistości, który w sposób całościowy dopełnia jej obraz, fragmentarycznie zarysowany w naukach szczegółowych. Każdy człowiek może w wiedzy filozoficznej może znaleźć odpowiedź na pytanie jakie stawia pod adresem bytu. Filozofia zrodziła się w odległej epoce historycznej, gdy jeden człowiek był w stanie pojąć całą ówczesną wiedzę a ponadto w ciągu wieków uległa rozmaitym przeobrażeniom, i modyfikacją. Wraz z rozwojem wiedzy i umiejętności poznawczych człowieka, a co za tym idzie również filozofii, rozwija się argumentowanie jako udowadnianie wyjaśnienie, dowodzenie, i popieranie swoich poglądów. Jednym ze sposób jest prowadzenie dyskusji. Dyskusja rzeczowa jest to zbiorowy uporządkowane i wzajemne wypowiadanie swych myśli w tym celu, żeby wspólnie znaleźć dobrą odpowiedź na pytanie. W formie dyskusji może być prowadzony spór między dwoma osobami.
Wielkim mistrzostwem w prowadzeniu sporów odznacza się grecki filozof Sokrates. Jego metoda przekonywania przeciwnika polegała podobno na tym że, najpierw uzgadniał on z przeciwnikiem pewne twierdzenia wyjściowe, przesłanki dalszego wnioskowania, a następnie krok za krokiem snuł z tych przesłanek coraz dalsze wnioski, pilnie bacząc, aby przeciwnik zgodził się na każdy kolejny krok we wnioskowaniu. W ten sposób Sokrates dochodził wreszcie do tezy, na którą przeciwnik nie chciał się początkowo zgodzić. Kto wykazuje, że przesłanek przyjętych przez przeciwnika wnioskować można w sposób poprawny właśnie to, na co przeciwnik nie chce się zgodzić, ten stosuje argumentum ad hominem. Innym argumentem jest argumentum od personam. Jest to argument nie dopuszczalny wśród ludzi kulturalnych, ponieważ polega on na lżeniu przeciwnika, by słuchaczom wmówić, że przeciwnik jest głupim i podłym człowiekiem, to jego twierdzenia są fałszywe. Źle też świadczy o dyskutancie, gdy w swoim przemówieniu ucieka się do demagogii, do argumentów nie rzeczowych, ale rozbudzających podniecenie uczuciowe u słuchaczy, nie znających się na rzeczy, by w ten sposób odwrócić uwagę od spraw istotnych - argumentum ad populum. Podobnym środkiem jest argumentum od vanitatem, czyli pochlebstwo. Argumentum ad ignorantiam dyskutant stosuje wtedy, gdy twierdzi, że założenia jego przeciwnika są słuszne, choć mają inne, niż to sądzi przeciwnik, następstwa, podczas gdy ów ktoś zdaje sobie dobrze sprawę z tego, iż są to założenia błędne, a tylko dla tego godzi się je uznać za prawdziwe, by dla swoich celów wykorzystać nieświadomość swojej strony.
Jednak nie wszyscy uczeni i myśliciele starożytni potrafili udowodnić swoje teorie. Tales uczony, mędrzec, podróżnik, obliczał nie umiejąc uzasadnić swoich obliczeń i przepowiadał zjawiska nie znając ich przyczyn. Jeszcze przed pierwszym matematykiem wiedział każdy kto budował sobie szałas na dwóch równych kijach, że są one są tak samo nachylone, ale tego, co wiedział, nie umiał sformułować pojęciowo w formie twierdzenia o równoramiennych trójkątach, a tym bardziej nie umiał udowodnić tego twierdzenia.
Spory z jakimi spotykamy się w dyskusjach na różne tematy często polegają z jednej strony na sporach o twierdzeniach, z drugiej strony - na sporach oceny. Ze względu na to, że inaczej argumentować należy, chcąc wywołać u rozmówcy rzetelnie uzasadnione przeświadczenie, iż nasza teza jest prawidłowa, a inaczej chcąc nakłonić kogoś do naszego sporu oceniania pewnych zjawisk, podstawą sporu jest wyjaśnienie czy przyczyną sporu jest różnica przeświadczeń czy różnica ocen.
Umiejętność argumentowania ma obecnie duże znaczenie polityczne, wobec pojawienia się środków technicznych szybkiego i masowego oddziaływania na poglądy członków społeczeństwa. W wyniku tego w społeczeństwach cywilizowanych praktycznie każdy człowiek w każdej sytuacji spotyka się z argumentacją wykazującą trafność poglądów wyznawanych przez grupy społeczne rozporządzające radiem, prasą, telewizją, czy produkcją filmów. Poza oddziaływaniem wychowawczym i propagandom określonym poglądów politycznych różnych ugrupowań, umiejętność argumentowania ma duże znaczenie ekonomiczne, np. w dziedzinie reklamy czy handlu. Celowość zakupu „kota w worku” poparta trafnymi, odpowiednimi argumentami nie budzi najmniejszych zastrzeżeń. Argumentacja ma wielkie znaczenie w pracy prawnika, lekarza, nauczyciela. Argumentujemy każdą powziętą przez nas decyzję i w koło słyszymy lawinę zasypujących nas z każdej strony argumentów innych: polityków, kierowników, kolegów i koleżanek. Towarzyszy nam ono w każdej sytuacji. Nasze życie pełne jest skomplikowanych wyborów, głośno wypowiadanych sądów i opinii. Posługujemy się językiem, dźwiękiem, obrazem, w wyrażeniu naszych myśli i uczuć. Tych samych dróg komunikacji między ludzkiej używamy w argumentacji. Tylko czasem w dowodzeniu zawieramy zbyt dużo gniewu, złości i agresji.
LITERATURA:
„Logika praktyczna” Z. Ziembiński PWN W-wa 1977 r.
„Historia filozofii” W. Tatarkiewicz T. I
„Encyklopedia powszechna” PWN
PLAN PRACY
Wprowadzenie - Argumentacja i jej rola.
Rozwinięcie - Argumentacja w filozofii - dyskusja, wymiana poglądów, rodzaje argumentów, rodzaje sporów.
Podsumowanie - Argumentacja w dzisiejszym świecie, je rola w komunikacji międzyludzkiej.
-3-