Dr n. hum. Anna Regner - Usługi Logopedyczno Szkoleniowe

Akademia Medyczna we Wrocławiu Wydział Nauk o Zdrowiu- Neurologopedia

Dolnośląska Szkoła Wyższa we Wrocławiu - IKUNIS

„Wczesna Interwencja i Wspomaganie Rozwoju Małego Dziecka”

Specjalistyczna Przychodnia Rehabilitacyjna „Pulsantis”

Ośrodek Dziennej Rehabilitacji, Wrocław, Ostrowskiego3.

www.regnerlogopedia.pl

[e-mail]

TEMAT WYKŁADU: Wczesna interwencja logopedyczna

1. Wczesne kompleksowe leczenie i rehabilitacja w pierwszych trzech latach życia są szczególnie ważne dla wspomagania rozwoju dziecka ze względu na plastyczność ośrodkowego układu nerwowego, warunkującą skuteczność korekty i rehabilitacji. Umożliwia to normalizację w zakresie usprawnianych funkcji. Wydaje się, że dzięki wczesnej stymulacji ustno-twarzowej można uzyskać poprawę artykułowania, umiejętności komunikacji werbalnej i niewerbalnej oraz stanu morfologiczno-funkcjonalnego organizmu dziecka.

II. Rehabilitacja logopedyczna niemowląt ma zapobiec rozwojowi patologii twarzy i narządów mowy poprzez gimnastyczno- manualne zabiegi. Nowo narodzone dzieci z zagrożonym rozwojem z tzw. grupy ryzyka to wcześniaki, niemowlęta z dystrofią, wadami genetycznymi, urazami okołoporodowymi, z uszkodzeniami neurologicznymi oraz dzieci z zespołem wad wrodzonych wymagają interdyscyplinarnej pomocy terapeutycznej.

III. Terapia logopedyczna w okresie niemowlęcym obejmuje diagnostykę i ocenę:

• warunków anatomicznych w obrębie twarzy i jamy ustnej,

• odruchów z obszaru ustno- twarzowego ważnych dla rozwoju funkcji oddechowych, pokarmowych i fonacyjnych między innymi odruchu szukania, ssania, otwierania ust, odruchów wargowych, połykania, wysuwania języka, odruchu gardłowego inaczej zwracania reakcji akustyczno- twarzowej,

• sposobu karmienia piersią i oddychania przez nos,

• rozwoju funkcji przedjęzykowych, głużenia i gaworzenia

Neuro-odruchy twarzy według koncepcji: Jagi Czochańskiej, Edwarda Franusa, Castillo Moralesa, Lone Sorensen, W. Vojty, S. Masgutowej i innych pomagają nam aktywizować mechanizmy i procesy ustno twarzowe.

Zaburzone odruchy ustno- twarzowe przeszkadzają w rozwoju prawidłowej motoryki twarzy. Brak integracji odruchów powoduje:

- negatywne kompensacje
- zbyt małe lub nadmierne napięcie mięśniowe powodujące zmęczenie
- zaburzenia symetrii twarzy i całej struktury ciała
- nadaktywność ruchowa lub jej brak
- słaba kondycja fizyczna
- niestabilność emocjonalna
- brak koordynacji procesów poznawczych

Terapia ustno twarzowa bazuje na powszechnie znanych technikach:

- rozciąganie strukturalne mięśni i połączeń
  pomiędzy mięśniami i kośćmi twarzoczaszki
- rozluźnianie
- stymulacja izometryczna
- masaż neurosensomotoryczny

CO TO JEST ODRUCH?

Odruch to w fizjologii automatyczna reakcja na bodziec zewnętrzny lub wewnętrzny, zachodzący przy udziale ośrodkowego układu nerwowego.

Odruch jest reakcją układu nerwowego powstającą w odpowiedzi na pobudzenie różnych receptorów (ze skóry, ścięgien, mięśni).

Odpowiedzią są skurcze mięśni wywołujące ruch lub sekrecję gruczołów (wydzielanie śliny, soku żołądkowego).

Odruchy twarzy to reakcja mózgu, który aktywizuje motorykę mięśni mimicznych.

Odruchy twarzy to reakcja mózgu, który aktywizuje motorykę twarzy.

Wybrane odruchy przedstawia poniższa tabela1.

Badanie odruchów ze strefy ustno-twarzowej wg koncepcji S. Masgutowej

Odruch	Sposób wykonania odruchu	Odpowiedź dodatnia	Okres fizjologicznego występowania	Odpowiedzialny za:
Odruch Babkina	Dziecko ułożone na plecach - ucisk dłoni	Otwarcie ust i zgięcie głowy do przodu. Uciśnięcie jednej dłoni powoduje obrót głowy w stronę bodźca	Rozwija się do 2 m. ż., pł. i powinien zakończyć integrację do 4 m. życia	Koordynację ręce usta oraz rozwój nawyków jedzenia poznania, mowy
Odruch otwierania ust	Zbliżanie piersi lub butelki do ust	Otwiera usta	Od urodzenia do 4 m.ż.	Nawyk jedzenia i poznawania
Odruch ssania	Włożenie małego palca do ust dziecka lub drażnienie okolic ust	Wywołane są ruchy ssania	Od 3 m.ż. płodowego rozpoczynają się ruchy ssące	Stymulacja układu limbicznego, nerwu błędnego, kory sensomotorycznej odpowiedzialnej za artykulacje i struktury podkorowe łączące ośrodek Broca i
				Wernickiego
Odruch przełykania	Dotknięcie podniebienia twardego	Połykanie: -napięcie ust -nacisk języka ku przodowi	Od urodzenia przez całe życie	Zaspokojenie potrzeby jedzenia, kontrolowanie ilości jedzenia adekwatnie do połykania
Odruch szukania (z warg i kącików ust)	Dotyk policzka lub kątów ust, środka górnej i dolnej wargi oraz rowka nad górną wargą	Obrót głowy w kierunku bodźca otworzenie ust	Do 3 m. ż.	Realizuje i usprawnia funkcję jedzenia oraz przygotowuje do gaworzenia i mowy
Odruch wymiotny	Silne podrażnienie tylnej części języka lub krtani	Zwracanie treści pokarmowej	Od urodzenia	Regulację ilości przyjmowanego pokarmu
Odruch kąsania	Dotykanie palcem dziąseł od przodu	Zaciśnięcie szczęk i trwanie do ustania bodźca	Od urodzenia do 4 m. ż. czasem 7 m.ż.	Przygotowanie do odgryzania i żucia
Odruch żucia	Dotykanie dziąseł w okolicy z. trzonowych	Ruchy żujące	Od 4 m. ż. (7 m. ż.)	Umiejętność jedzenia, zamykania ust, rozwój narządu mowy i artykulacji
Odruch nasycenia	Ilość przyjętego pokarmu (mleka matki)	Poczucie sytości, rozluźnienie ciała i wyciszenie	Od narodzin do 1 r. ż.	Zaspokojenie głodu, fizyczną aktywność, zadowolenie

Odruchy twarzy pojawiają się i rozwijają już w okresie prenatalnym, a dojrzewają i integrują wraz z upływem okresu niemowlęcego. Istnieją odruchy, które są aktywne przez całe życie i funkcjonują razem z kontrolowanymi nawykami ruchowymi twarzy.

Iwan Pawłow (1872-1951), zapoczątkował naukę fizjologii wyższych czynności nerwowych. Manipulując tymi bodźcami Pawłow określił związek między takim bodźcem i reakcją jako odruch warunkowy w odróżnieniu od wrodzonego odruchu bezwarunkowego.

Pawłow I. podzielił odruchy na:

Bezwarunkowe - z tymi odruchami przychodzimy na świat. Do odruchów takich zaliczamy ssanie, wydzielanie śliny, mruganie.

Odruch bezwarunkowy jest bezpośrednią reakcja na podnietę, np. wydzielanie enzymów trawiennych w czasie jedzenia.

Warunkowe - nabyte w życiu osobniczym, reakcje wyuczone np. na sam widok pożywienia wydziela się ślina i soki trawienne.

Innowacyjnym pomysłem jest praca ze schematami odruchów. Odruch jest jednostką sfery psychomotorycznej, która łączy w sobie funkcjonalny (neurofizjologiczny) aspekt oraz strukturalny (anatomiczny).

---