PRZEGLĄD PODSTAWOWYCH WSKAŹNIKÓW FINANSOWYCH

1. WSKAŹNIKI RENTOWNOŚCI

Podstawowymi miernikami informującymi o szybkości zwrotu zaangażowanego w przedsiębiorstwie kapitału są wskaźniki rentowności, określane też wskaźnikami zyskowności lub stopami zyskowności. Mogą one służyć nie tylko do oceny przedsiębiorstwa, ale i do oceny zdolności kierownictwa przedsiębiorstwa
do generowania zysków z zaangażowanych środków. Kierownictwo przedsiębiorstwa może wykorzystać te wskaźniki w analizie prospektywnej, w której prezentuje
się przyszłą sytuację majątkowo-finansową firmy.

Generalnie można wyróżnić 3 aspekty rentowności:

• rentowność majątku (aktywów) zwaną rentownością ekonomiczną

• rentowność sprzedaży określaną też rentownością handlową

• rentowność zaangażowanych kapitałów własnych określaną też rentownością finansową.

1. Wskaźnik rentowności aktywów (return on total assets)

Rentowność ekonomiczna (majątku) lub stopa zwrotu z inwestycji (ROI) informuje o wielkości zysku netto przypadającego na jednostkę zaangażowanych w przedsiębiorstwie aktywów. Ustala się ją według poniższego wzoru:

Wskaźnik rentowności aktywów (ROA) Zysk netto Aktywa

Wskaźnik określa zdolność aktywów firmy do generowania zysku, czyli pokazuje jak efektywnie firma zarządza swoimi aktywami. Im wartość tego wskaźnika jest wyższa, tym korzystniejsza jest sytuacja finansowa firmy. Porównuje się go ze wskaźnikami średniobranżowymi oraz prowadzi obserwacje poprawy czy pogorszenia w czasie. Wskaźnik na poziomie 3% informuje, iż każde 100 zł zaangażowane w aktywa firmy przynosi 3 zł zysku netto.

2. Wskaźnik rentowności sprzedaży (return on sales)

Wskaźnik ilustruje relację zysku netto do kwoty przychodów ze sprzedaży. Rentowność sprzedaży ustala się według poniższego wzoru:

Wskaźnik rentowności sprzedaży (ROS) Zysk netto Przychody ze sprzedaży netto

Większa wartość wskaźnika wskazuje na korzystniejszą rentowność firmy. Wskaźnik ten informuje ile złotych zysku netto generuje każde 100 zł przychodów ze sprzedaży (np. wskaźnik wynoszący 5% pokazuje, iż z każdego 100 zł obrotu na sprzedaży mamy 5 zł zysku netto). Poziom wskaźnika jest zdeterminowany rodzajem działalności firmy stąd porównuje się go ze wskaźnikami średniobranżowymi. Istotna jest tu też obserwacja tendencji zmian w badanym okresie (kwartał, rok, lata ubiegłe).

- poprawa lub pogorszenie.

3. Wskaźnik rentowności kapitału własnego (return on equity)

Wskaźnik ilustruje zysk z kapitałów własnych czyli zwrot z zainwestowanego przez właściciela kapitału. Rentowność kapitału ustala się według poniższego wzoru:

Wskaźnik rentowności kapitału (ROE) zysk netto kapitał (fundusz własny)

Im wartość wskaźnika wyższa, tym korzystniejsza sytuacja finansowa firmy. Ewidencja zmian jest szczególnie ważna dla banku. Wysoka stopa zwrotu jest symptomem dobrej alokacji kapitału i informuje, iż właściciel nie wycofa się z interesu. Niski wskaźnik nie rokuje dobrze na przyszłość.

Rentownością kapitału własnego interesują się akcjonariusze -dawcy kapitału. Pozwala ona bowiem określić przeciętną stopę zysku, jaką przynosi im inwestycja w dane przedsiębiorstwa. Natomiast odwrotność tego wskaźnika, tj. kapitał własny/zysk netto dostarcza informacji po ilu latach zwróci się kapitał wyłożony przez właścicieli, zakładając tę samą stopę zwrotu.

4. Dźwignia finansowa (financial leverage)

Zjawisko dźwigni finansowej pokazuje, czy następuje efektywne wykorzystanie kapitału obcego w przedsiębiorstwie, który odpowiednio zaangażowany w obrocie przyczynia się do uzyskiwania przez firmę zwiększenia sprzedaży a w rezultacie osiąganych zysków. W efekcie korzystania z kapitału obcego powinno nastąpić „dźwignięcie” czyli wzrost rentowności zaangażowanych kapitałów własnych.

Aby miało to miejsce stopa odsetek płaconych za korzystanie z kapitałów obcych (kredytów, pożyczek, zobowiązań) musi być niższa od osiąganej zyskowności majątku firmy. Jest to szczególnie istotne w polskiej gospodarce, ponieważ często koszt długu (oprocentowanie kapitału obcego) jest wyższy od osiąganej rentowności ekonomicznej przedsiębiorstw.

Przy obliczaniu wpływu dźwigni finansowej na zyskowność kapitałów własnych, należy uwzględnić, iż koszt kapitałów obcych powiększa koszty uzyskania przychodów, a więc pomniejsza odpowiednio podstawę do wymiaru podatku dochodowego. Wobec tego należy odpowiednio przy liczeniu skali dźwigni finansowej uwzględniać skorygowaną rentowność majątku powiększoną o zapłacone odsetki a pomniejszoną o podatek dochodowy, o jaki nastąpiło obniżenie ciężaru odsetek.

Skorygowany wskaźnik rentowności aktywów zysk netto + odsetki x (1-t) aktywa

t= stopa podatku dochodowego

odsetki= kwota odsetek od kapitału obcego (kredytów i pożyczek oraz innych zobowiązań)

Wskaźnik rentowności kapitału własnego (ROE) zysk netto kapitał (fundusz własny)

Wskaźnik rentowności kapitału własnego (ROE)

- Skorygowany wskaźnik rentowności aktywów (ROA)

(+) Dźwignia finansowa lub (-) maczuga finansowa 2. WSKAŹNIKI SPRAWNOŚCI DZIAŁANIA

2.1. Wskaźnik rotacji aktywów

Inna nazwa tego wskaźnika to wskaźnik obrotowości lub produktywność aktywów.

Wskaźnik rotacji aktywów w razach Przychody ze sprzedaży netto Aktywa (przeciętnie)

Wskaźnik ten informuje, jaką wielkość sprzedaży przedsiębiorstwo jest w stanie wygenerować z aktywów lub ile razy w ciągu roku obraca całym majątkiem. Np. wskaźnik o wartości 2 informuje, iż firma obróciła aktywami 2 razy w ciągu roku i 100 zł aktywów (trwałych i obrotowych) przyniosło 200 zł przychodów ze sprzedaży. Stąd im wyższy poziom tego wskaźnika, tym bardziej efektywne wykorzystanie majątku firmy.

2.2. Wskaźnik rotacji pasywów

Inna nazwa tego wskaźnika to wskaźnik obrotowości, wykorzystania pasywów.

Wskaźnik rotacji pasywów w razach Przychody ze sprzedaży netto Pasywa (przeciętnie)

Wskaźnik ten wskazuje, na stopień wykorzystania kapitałów firmy, tj. wskaźnik na poziomie 2 oznacza, iż 100 zaangażowane w kapitał firmy generuje 200 zł przychodów ze sprzedaży.

1. Wskaźnik rotacji należności w dniach (days' sales in receivables)

Przedsiębiorstwa udzielają kredytu swoim klientom, aby udogodnić im zakupy i w ten sposób zaktywizować sprzedaż. Powstające wówczas należności u odbiorców powinny być ściągane w rozsądnym czasie. Do badania obrotu należnościami służy wskaźnik rotacji należności w dniach:

Wskaźnik rotacji należności w dniach (Przeciętny) stan należności z tytułu dostaw i usług Przychody ze sprzedaży netto

Wskaźnik ten określa liczbę dni zafakturowanej sprzedaży, za którą nie uzyskano jeszcze środków pieniężnych. Ilustruje więc skuteczność egzekwowania należności, tj. cykl inkasowy. Wskaźnik zależy od specyfiki warunków działania firmy, więc należy go porównać ze wskaźnikami średniobranżowymi.

Niższy poziom wskaźnika świadczy o korzystniejszej sytuacji finansowej. Ważny jest przy analizie zatorów płatniczych. Jeśli okres ściągania należności przez firmę różni się od okresu w branży, może to być podstawą do negatywnej opinii o kierownictwie firmy lub jej służbach kontrolnych. Bardzo krótki okres ściągania należności bywa rezultatem wyjątkowo surowej polityki finansowej przedsiębiorstwa, która może prowadzić do hamowania sprzedaży. Jednakże znacznie dłuższy okres ściągania należności, niż średni w branży, może stać się przyczyną nadmiernego obciążenia kapitału obrotowego należnościami i zwiększać prawdopodobieństwo powstawania należności nieściągalnych.

2. Wskaźnik rotacji zobowiązań w dniach

Wskaźnik odzwierciedla długość cyklu spłaty zobowiązań wobec dostawców (okres kredytu kupieckiego udzielonego firmie przez dostawców surowców, materiałów, czy towarów). Określa go następujący wzór:

Wskaźnik rotacji zobowiązań w dniach (Przeciętny) stan zobowiązań z tytułu dostaw i usług Przychody ze sprzedaży netto

Dłuższy okres rotacji zobowiązań od rotacji należności może oznaczać, że firma wykorzystuje tanie źródła zasilania finansowego (kredyt kupiecki), redukując zapotrzebowanie na kredyt bankowy (obrotowy). Zarazem zbyt niski wskaźnik może być rezultatem dominacji płatników gotówkowych w całości rozliczeń z dostawcami. Może to wskazywać na solidność kupiecką firmy, względnie słabość jej pozycji rozliczeniowej i rynkowej z dostawcami.

3. Wskaźnik obrotu zapasami w dniach (days' supply in inventory)

Wskaźnik rotacji zapasów w dniach określa, co ile dni przedsiębiorstwo odnawia swoje zapasy dla zrealizowania określonej sprzedaży. Określa go następujący wzór:

Jeśli firma zwiększa wskaźnik rotacji zapasów to oznacza, że zapasy wystarczają na coraz mniejszą liczbę dni sprzedaży. Taka sytuacja jest na ogół korzystna dla przedsiębiorstwa, ponieważ zmniejszają się ich koszty magazynowania oraz następuje uwolnienie kapitału obrotowego zaangażowanego w zapasach. Jednocześnie jednak zwiększa się ryzyko, że w przypadku powstania jakiejkolwiek nieprzewidzianej sytuacji firma, nie będzie w stanie zaspokoić potrzeb odbiorców.

4. Cykl środków pieniężnych (cykl obrotowy netto)

Po zsumowaniu wskaźnika rotacji zapasów w dniach i wskaźnika cyklu należności w dniach otrzymamy informację o długości okresu, w jakim zaangażowany kapitał obrotowy może być zamieniony przez firmę na środki pieniężne. Odejmując z kolei od tej ostatniej wielkości okres spłaty zobowiązań w dniach otrzymamy informację o długości cyklu środków pieniężnych. Cykl środków pieniężnych interpretujemy jako okres czasu upływający od momentu zainwestowania środków pieniężnych w aktywa bieżące do momentu ich ponownego powrotu (wykorzystania) do przedsiębiorstwa. Oczywiście im krótszy cykl obrotu środkami pieniężnymi, tym więcej razy firma może nimi obrócić w ciągu roku obrotowego.

wskaźnik obrotu zapasami w dniach

+ wskaźnik rotacji należności w dniach

zaangażowany kapitał obrotowy =cykl obrotowy brutto

- wskaźnik rotacji zobowiązań w dniach

cykl środków pieniężnych =cykl obrotowy netto

Przeciętny cykl netto obrazuje okres, w którym środki obrotowe powinny być sfinansowane z innych niż zobowiązania bieżące kapitałów, np. kredytów obrotowych. Znając cykl obrotowy netto oraz roczną sprzedaż można łatwo określić zapotrzebowanie na te kapitały stosując wzór:

3. WSKAŹNIKI PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ

W celu utrzymania ciągłości gospodarowania przedsiębiorstwo powinno obok przestrzegania zasady racjonalnego gospodarowania, tak prowadzić swoją działalność, aby zachować płynność finansową. Płynność pokazuje zdolność firmy do wywiązywania się z krótkoterminowych zobowiązań, tzn. tych które są płatne w przeciągu jednego roku. W tym celu firmy wykorzystują zasoby płynne, a więc aktywa bieżące, które mogą być szybko zamienione na gotówkę. Do oceny zdolności przedsiębiorstwa do wywiązywania się z bieżących zobowiązań służą najczęściej: wskaźnik płynności bieżącej oraz wskaźnik bieżący szybki, tzw. mocny test.

1. Wskaźnik płynności bieżącej (current ratio)

Wskaźnik ten informuje ile razy bieżące aktywa (zapasy, należności, inwestycje krótkoterminowe i rozliczenia międzyokresowe) pokrywają bieżące (krótkoterminowe) zobowiązania (kredyty, zobowiązania, rozliczenia międzyokresowe)

Wskaźnik płynności bieżącej Aktywa obrotowe Zobowiązania krótkoterminowe

Zadowalający poziom wskaźnika zawiera się w przedziale 1,5 - 2,0. Wskaźnik poniżej 1,5 stanowi symptom występowania trudności płatniczych. Za minimalny poziom bezpieczeństwa finansowego firmy uważa się poziom 1,2. Jego wysokość śledzi się na bieżąco. Wysoka płynność bieżąca jest potrzebna wówczas, gdy firma ma trudności przy zaciąganiu kredytu krótkoterminowego. Zawodność tego wskaźnika tkwi w tym, że może on wzrosnąć tuż przed wystąpieniem kłopotów finansowych spółki, gdy w celu polepszenia swojego stanu gotówki sprzedaje ona środki trwałe. Takie posunięcia mają wpływ na obniżenie zdolności produkcyjnej.

2. Wskaźnik płynności szybki (quick ratio lub acidtest ratio)

Wskaźnik ilustruje stopień pokrycia zobowiązań bieżących aktywami obrotowymi, które mogą być przekształcone w formę pieniężną, stąd wyłącza się zapasy, które traktuje się jako trudno zbywalne.

Wskaźnik płynności szybki Aktywa obrotowe- zapasy Zobowiązania krótkoterminowe

Standardowa wielkość wskaźnika mieści się w przedziale 1,0 - 1,2. Wskaźnik nie powinien być niższy niż 1,0. Różnica pomiędzy poziomem wskaźnika bieżącego a szybkiego nie powinna być zbyt duża. Jeśli szybki wskaźnik jest niski, a wskaźnik bieżący wysoki, to oznacza, że firma utrzymuje zbyt wysoki poziom zapasów, w których zamrożony jest fundusz obrotowy. Zbyt wysokie poziomy wskaźników mogą wskazywać na brak umiejętności zarządzania najbardziej płynnymi aktywami. Nadmierna płynność ma bowiem negatywny wpływ na poziom rentowności (nieproduktywne gromadzenie środków na rachunkach bankowych i występowanie wysokich stanów należności). W praktyce oba wskaźniki uzależnione są od specyfiki działania firmy m.in. długości cyklów inkasowania należności oraz regulowania zobowiązań.

3. Kapitał pracujący (working capital)

Z konstrukcji wskaźnika płynności bieżącej, który obrazuje stosunek środków obrotowych do zobowiązań bieżących można wyprowadzić wielkość obrazującą kapitał pracujący czyli kapitał obrotowy netto.

Aktywa obrotowe

- zobowiązania krótkoterminowe

kapitał pracujący = kapitał obrotowy netto

Wielkość ta oznacza tę część aktywów obrotowych (zapasów, należności, środków pieniężnych, papierów wartościowych) sfinansowaną kapitałem stałym (kapitały własne +obce długoterminowe). Firma posiadająca kapitał stały postrzegana jest jako stabilna finansowo.

4. WSKAŹNIKI OCENY ZADŁUŻENIA I STOPNIA POKRYCIA DŁUGU

W celu uzyskania kredytu bądź pożyczki długoterminowej przedsiębiorstwo musi

w pierwszej kolejności wykazać się zdolnością do zaciągania kredytu krótkoterminowego, czyli mieć płynność finansową. Płynność finansowa jest związana z krótkim horyzontem czasowym i dotyczy działalności eksploatacyjnej. Wypłacalność wiąże się zaś z możliwością spłaty zobowiązań długoterminowych, zaciąganych na cele inwestycyjno-modernizacyjne. Wskaźniki służące do oceny zadłużenia przedsiębiorstwa można ująć

w dwie zasadnicze grupy: wskaźniki obrazujące poziom zadłużenia przedsiębiorstwa oraz wskaźniki informujące o zdolności przedsiębiorstwa do obsługi długu. Wskaźnikiem należącym do pierwszej grupy należy wskaźnik samofinansowania, natomiast wskaźnikami z grupy drugiej są: wskaźnik pokrycia I, wskaźnik pokrycia II.

1. Wskaźnik samofinansowania (equity ratio)

Wskaźnik ten określa udział właścicieli firmy w finansowaniu jej działalności oraz związany z tym poziom ryzyka. Wynika to z faktu, że kapitał własny stanowi z jednej strony źródło samofinansowania, a z drugiej materialną bazę zabezpieczenia przed ryzykiem. Można go wyliczyć w sposób następujący:

Wskaźnik samofinansowania Kapitał własny Aktywa

Im wyższy wskaźnik, tym większy stopień zabezpieczenia ryzyka. Zarazem przedsiębiorstwa wysokoefektywne z branż rozwojowych mogą mieć niższy udział kapitału własnego, niż firmy o niskich zyskach. Nie ma w teorii racjonalnie uzasadnionego poziomu proporcji między kapitałem własnym a kapitałem obcym. Poziom zaangażowanego kapitału własnego musi być zindywidualizowany i uwzględniać poziom ryzyka związany z kredytowaniem określonego przedsięwzięcia. Wskaźnik wymaga porównań ze wskaźnikami średniobranżowymi.

2. I stopień pokrycia

Jest to wskaźnik udziału kapitału własnego w finansowaniu majątku trwałego:

I stopień pokrycia Kapitał własny Aktywa trwałe

Zgodnie z powszechnie akceptowaną zasadą „złotej reguły finansowej” własny kapitał powinien pokrywać co najmniej majątek trwały firmy. Im większa jest nadwyżka kapitału własnego nad majątkiem trwałym, tym solidniejsza jest firma jako kredytobiorca. Aktywa trwałe firmy, które są finansowane środkami własnymi, czyli kapitałem własnym (bezzwrotnym) nie muszą zostać upłynnione, jeżeli nawet zajdzie konieczność spłaty zobowiązań, ponieważ można spieniężyć środki obrotowe.

3. II stopień pokrycia

Wskaźnik ilustruje stopień sfinansowania majątku trwałego przez stojące do dyspozycji przedsiębiorstwa długookresowe kapitały (własne i obce). Minimalny poziom wskaźnika wynosi 100% (pełne pokrycie). Wyliczamy go z następującego wzoru:

II stopień pokrycia Kapitał stały (k. własny + k. obcy dług.) Aktywa trwałe

W celu utrzymania równowagi finansowej przez przedsiębiorstwo niezbędne jest pełne pokrycie majątku trwałego stabilnymi źródłami finansowania, które nie wymagają szybkiego zwrotu. Stąd niższa wartość wskaźnika niż 100% oznacza, iż częściowo aktywa trwałe są finansowane krótkoterminowymi kapitałami obcymi, co grozi napięciami w zachowaniu płynności finansowej firmy. Wymaga to bowiem stałego odnawiania zobowiązań przez długi okres, w którym mogą występować nie zawsze dające się przezwyciężyć trudności w jego poszukiwaniu.

1

1

Finanse przedsiębiorstw - materiały uzupełniające 4

Zapotrzebowanie na kapitały

Cykl obrotowy netto x

Przychody ze sprzedaży netto

365 dni

Wskaźnik obrotu zapasami w dniach

Średni stan zapasów

Przychody ze sprzedaży netto

x 365 dni

x 365 dni

x 365 dni

---