Celem terapii pedagogicznej jest stworzenie możliwości wszechstronnego rozwoju poprzez zbudowanie wairy we własne siły, eliminowanie lub ograniczanie przyczyn niepowodzeń szkolnych oraz wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach.
Program terapeutyczny zmierzający do wyrównania braków w wiadomościach szkolnych oraz modyfikacji środowisk wychowawczych i form pracy dydaktycznej powinien uwzględniać zastosowanie szerokiego wachlarza działań. Na przykład w przypadku słabej koncentracji uwagi na lekcjach jest konieczne:
stosowanie urozmaiconych, kształcących koncentrację uwagi form pracy,
stosowanie licznych środków dydaktycznych,
wywoływanie do odpowiedzi nie tylko uczniów zgłaszających się.
Warto też zastosować indywidualną lub zbiorową formę pracy z wykorzystaniem krzyżówek, rebusów, zagadek, układanek obrazkowych (składających się z małej liczby elementów), oglądanie fragmentów filmu oraz odzwierciedlanie jego treści za pomocą słów, obrazka, pantomimy.
W przypadku bierności należy dążyć do:
urozmaicenia form i metod pracy,
zlecania indywidualnych lub zespołowych zadań do wykonania,
wzmacniania wiary ucznia we własne siły,
zachęcania do działania, wskazywania pozytywnych osiągnięć i chwalenia w obecności grupy,
kształtowania postawy wytrwałego dążenia do celu oraz podejmowania wysiłków zmierzających do przezwyciężenia trudności,
dążenia do osłabienia u dziecka poczucia mniejszej wartości przez podkreślanie jego zalet pozwalających na uzyskanie sukcesu.
Wielce pomocna jest praca w grupie. Na przykład dobrze jest utworzyć kółko graficzno-plastyczne lub grupę zajmującą się psychodramą - niewerbalnym, aktywnym zachowaniem się, improwizowaną grą dotyczącą ważnych zdarzeń życiowych. Szczególnie psychodrama daje dziecku możliwość ekspresji, wyładowania napięć, pełni rolę katharsis - oczyszczenia.
W przypadku słabych uzdolnień umysłowych jest konieczne:
włączenie dziecka do zajęć w ramach zespołu dydaktyczno-wyrównawczego,
uwzględnianie poleceń wskazanych w orzeczeniu poradni psychologiczno--pedagogicznej,
W przypadku objawów zdenerwowania na lekcji należy dążyć do:
wprowadzania miłej i spokojnej atmosfery,
jednakowego traktowania wszystkich uczniów, dostosowania wymagań do możliwości dziecka,
zachęcenia dzieci, aby otwarcie mówiły o tym, czego nie rozumieją,
pomagania dziecku w zaadaptowaniu się w zespole rówieśniczym.
W przypadku bezradności w trudnych sytuacjach jest wskazane:
stosowanie pochwały nawet za najmniejszy sukces,
uczenie sposobów i możliwości rozwiązywania problemów,
początkowo jawne udzielanie pomocy dziecku, by zobaczyło, jak należy wykonać daną pracę, jak należy postąpić, a następnie dawanie mu większej swobody i pola do samodzielności.
Jest tu także potrzebna właściwa organizacja życia klasy (rozwijanie kultury osobistej): wieczory bajek, baśni, festiwale piosenki itp.; wykonywanie prac społecznych dla siebie i innych - uświadamianie, rozumienie dobra społecznego; rozwijanie życia turystycznego i sportowego klasy - zawody sportowe, wycieczki piesze lub rowerowe; prowadzenie rozmów i dyskusji z uczniami - skrzynka pytań; zapoznanie z punktacją w klasowym systemie kar i nagród - tzw. wyglądem samego siebie (wyniki punktacji nauczyciel omawia wraz z uczniami w zależności od potrzeb klasy, np. co tydzień, co miesiąc) stosowanym przez psychoanalityka E. Fromma.
W organizacji pracy z zespołem klasowym wprowadziłabym również terapię H.S. Sullivana, który stosował najczęściej system pytań lub metodę wolnych skojarzeń, na przykład na temat "Czego najbardziej się boję?" Wygląda to tak: wyposażone w przybory szkolne oraz czyste kartki dzieci siadają w kręgu. Nauczyciel podaje temat oraz technikę pracy, którą dzieci mają wykonać. Wybraną przez siebie techniką (graficzna lub plastyczna) dziecko przedstawia swój strach, lęk. Z chwilą gdy ostatni uczeń zakończy pracę, następuje ich indywidualne, dobrowolne omawianie.
Inne tematy: "Woda, ogień - zagrożenie życia", "Rodzina - bezpieczeństwo".
W wyniku tej zabawoterapii poznaję głębię doznań, uczuć, przeżyć, doświadczeń moich dzieci, a zarazem one poznają bliżej swoich kolegów i koleżanki. Tego typu zajęcia pomagają mi w pracy dydaktyczno-wychowawczej na lekcjach oraz wszelkiego rodzaju zajęciach pozalekcyjnych likwidować barierę, zahamowania, niepewności spowodowane jakimkolwiek zaburzeniem.
Terapia pedagogiczna, zwana dawniej reedukacją lub zajęciami korekcyjno-kompensacyjnymi, to specjalistyczne działania mające na celu niesienie pomocy dzieciom ujawniającym różnego rodzaju nieprawidłowości rozwoju i zachowania. Zaburzenia te koryguje się poprzez odpowiednie oddziaływania specjalistyczne o charakterze psychologiczno - pedagogicznym, profilaktycznym i medycznym. Jest to szczególnie ważne na początku kariery szkolnej dziecka.
Brak osiągnięć w nauce, częste niepowodzenia zazwyczaj wiążą się z trudnościami w czytaniu, pisaniu, liczeniu i innych czynnościach szkolnych i odnoszą się do dzieci o:
- inteligencji przeciętnej i niższej niż przeciętna,
- z zakłóceniami funkcji wzrokowych i słuchowych,
- z zakłóceniami i opóźnieniami rozwoju ruchowego razem z zakłóceniami procesu lateralizacji,
- o zaburzonym rozwoju procesów emocjonalno - motywacyjnych,
- z zaburzeniami mowy,
- z zaburzeniami zdolności matematycznych,
- z zaburzeniami dynamiki procesów nerwowych.
Trudnościom szkolnym często towarzyszą także trudności wychowawcze, zaburzenia aktywności, zaburzenia emocjonalne, zaburzenia relacji społecznych.
Terapia pedagogiczna stwarza dzieciom z zakłóceniami rozwojowymi możliwości wszechstronnego rozwoju.
W celu eliminowania niepowodzeń szkolnych oraz ich ujemnych konsekwencji oddziaływuje się za pomocą środków pedagogicznych na przyczyny i przejawy trudności dzieci w uczeniu się.
Terapię pedagogiczną prowadzi się w formie indywidualnej i grupowej (liczba uczestników zajęć wynosi od 2 do 5 uczniów), by spowodować określone, pozytywne zmiany w zakresie sfery poznawczej i emocjonalno - motywacyjnej oraz wiedzy i umiejętnościach dziecka.
W szkole terapia pedagogiczna odbywa się zazwyczaj w postaci zajęć korekcyjno - kompensacyjnych i wyrównawczych.
Celem terapii pedagogicznej jest:
- Stymulowanie i usprawnianie rozwoju funkcji psychomotorycznych
- Wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach uczniów
- Eliminowanie niepowodzeń szkolnych oraz ich emocjonalnych i społecznych konsekwencji - dzieci wymagają wyrównywania braków w sferze psychicznej w skutek doświadczania negatywnych ocen i kar, a więc zainteresowanie ich tym co jest dla nich atrakcyjne i możliwe do osiągnięcia oraz dostrzeganie uzdolnień, sukcesów i pozytywnych cech.
Zajęcia prowadzą nauczyciele posiadający przygotowanie w zakresie terapii pedagogicznej.
ZASADY TERAPII PEDAGOGICZNEJ
Zasada 1:
Indywidualizacji środków i metod oddziaływania korekcyjnego
- Dla każdego dziecka w grupie dobieramy indywidualny (inny) program.
- Dobieramy indywidualne metody dydaktyczne i wychowawcze do możliwości konkretnego dziecka.
- W toku zajęć kontrolujemy przebieg i wyniki pracy dziecka.
- Pomagamy w przezwyciężaniu trudności.
- Stosujemy indywidualne zabiegi wychowawcze i psychoterapeutyczne.
Zasada 2:
Powolnego stopniowania trudności w nauce czytania i pisania, uwzględniającego złożoność tych czynności i możliwości percepcyjne dziecka
- Stosujemy stopniowanie trudności w zakresie objętości i przystępności opracowywanego materiału.
- Przechodzimy od ćwiczeń prostych, obejmujących niewielki zakres materiału do złożonych wymagających opracowania dużych partii materiału dydaktycznego.
- Przechodzimy do zadań trudniejszych wtedy, gdy dziecko sprawnie opanuje wcześniejsze, łatwiejsze.
- Ćwiczymy tak długo daną umiejętność, dopóki terapeuta nie ma poczucia, że dziecko wykonuje ją sprawnie.
- Nie ma czasowych reguł (rygorów) ćwiczenia danej umiejętności.
Zasada 3:
Korekcji zaburzeń: ćwiczenie przede wszystkim funkcji najgłębiej zaburzonych i najsłabiej opanowanych umiejętności
- Im głębiej zaburzona dana funkcja tym większa podatność na zmęczenie dziecka, uważamy by do tego nie doszło.
- Nie ćwiczymy tylko jednej funkcji, bo może dojść do przetrenowania, zniechęcenia i powrotu do złych nawyków.
- Wskazana przemienność ćwiczeń - najgłębiej zaburzone funkcje z mniej zaburzonymi, bardziej sprawne z mniej, percepcja słuchowa z wzrokową.
- W ćwiczeniu czytania i pisania - łączenie ich w jednym zdaniu.
- Stosujemy przerwy na odpoczynek.
Zasada 4:
Kompensacji zaburzeń: łączenie ćwiczeń funkcji zaburzonych z ćwiczeniami funkcji niezaburzonych w celu tworzenia właściwych mechanizmów kompensacyjnych
- Funkcje sprawniejsze wspierają czynności funkcji zaburzonych.
- Usprawniona zostaje integracja psychomotoryczna.
Zasada 5:
Systematyczności
- Zajęcia powinny odbywać się codziennie; lepiej 3x 20 minut niż 1 długie 60 minut.
- Przerwy w zajęciach powodują regres.
- Najbardziej męczące ćwiczenia percepcji słuchowej: nie powinny trwać każdorazowo dłużej niż kilka minut. Można jednak do nich kilkakrotnie wracać podczas zajęć, w przerwach stosując inny rodzaj ćwiczeń.
Zasada 6:
Ciągłości oddziaływania psychoterapeutycznego
- Działania psychoterapeutyczne powinny towarzyszyć zabiegom dydaktycznym przez cały czas trwania zajęć terapii pedagogicznej.
- W pierwszym okresie działania psychoterapeutyczne powinny być dominujące.
- Pełnią funkcje profilaktyczne - chronią przed dalszymi negatywnymi następstwami niepowodzeń szkolnych.