KATEGORIE FINANSOWE - umożliwiają poznanie istoty i treści ekonomicznej, społecznej, politycznej zjawisk finansowych. Wspólnym mianownikiem kategorii finansowych jest pieniądz. Jeżeli chodzi o systematykę kategorii finansowych to można je podzielić na następujące grupy: przychodowe, dochodowe, wydatkowo-kosztowe, podatkowe, dłużne.

PRZYCHODOWE	Cena Przychód pieniężny	Wyraża w pieniądzu wartość towaru, usługi, innego pieniądza (waluty), czynników wytwórczych. F-cje cen: przychodowa (dochodowa) - ceny są narzędziem ekonomicznej weryfikacji działalności podmiotów (cena wpływa bezpośrednio na poziom przychodów); alokacyjna - ta f-cja dotyczy roli cen w podziale dochodu narodowego, gdyż poprzez ceny dokonywana jest alokacja towarów i usług. W zależności od kształtowania się poziomu cen podmioty partycypują w ostatecznym zużyciu dochodu narodowego; redystrybucyjna - ceny mogą być również narzędziem redystrybucji dochodów podmiotów np. poprzez nakładanie większych lub mniejszych podatków na towary i usługi w ceny których podatki są wliczane; motywacyjna - wywoływanie reakcji podmiotów oraz konsumentów na zmiany cen; agregacyjna - umożliwia sumowanie wartości różnych dóbr, towarów i usług występujących w różnych jednostkach fizycznych. Stanowi zewnętrzny pieniężny wyraz efektów działalności gospodarczej podmiotu. Przychód jest ściśle związany z takimi kategoriami jak cena czy dochód. Dzięki cenie możliwa jest realizacja przychodu. Jest narzędziem weryfikacji działalności podmiotu, gdyż pochodzi on przede wszystkim ze sprzedaży towarów i usług. Znaczenie przychodu wynika też stąd, że umożliwia on pokrywanie kosztów i jest źródłem nadwyżki ekonomicznej w postaci dochodu i zysku. Z kategorią tą wiąże się pojęcie wpływów pieniężnych - jest to pojęcie szersze, gdyż obejmuje wszystkie wpływy pieniężne, które podmiot osiąga niezależnie od ich tytułu oraz treści ekonomicznej - wpływy z tytułu zaciągniętych pożyczek, odszkodowania.
DOCHODOWE	Dochód Zysk Procent Renta pieniężna ekonomiczna z kapitału społeczna	Dodatni rezultat zastosowanych w procesie gospodarczym czynników wytwórczych (ziemi, pracy, kapitału rzeczowego i finansowego). Dochód jest jednym z niecenowych czynników kształtujących popyt. Reakcję popytu na zmianę jednostki dochodu mierzy dochodowa elastyczność popytu (procentowa zmiana popytu do procentowej zmiany dochodu). W systemie podatkowym dochód jest definiowany jako różnica między przychodami a kosztami ich uzyskania. Wśród różnych kategorii dochodu możemy wymienić dochód brutto (przed opodatkowaniem) i dochód netto (po opodatkowaniu). Głównymi źródłami dochodu są: dochód z pracy oraz dochód z kapitału/majątku (np. dywidenda). Zysk ekonomiczny to najszersza kategoria zysku. Jest to nadwyżka przychodów nad kosztami, powiększona o koszt alternatywnego wykorzystania kapitału i ryzyko związane z utratą zaangażowanego kapitału. Podstawowym rodzajem zysku jest zysk z działalności gospodarczej, ale istnieją też inne źródła zysku, np. zysk kapitałowy (nadwyżka osiągana przy sprzedaży papieru wartościowego, w który został zainwestowany kapitał). F-je zysku: cel (zysk stanowi cel działalności gospodarczej); wynagrodzenie podmiotu za wykorzystanie w działalności talentu przedsiębiorczości; źródło finansowania celu podmiotu (inwestycje, premie, dywidendy); rezerwy finansowej (zysk zatrzymany) Dochód z kapitału pożyczkowego występujący w formie odsetek i dyskonta. Z ekonomicznego punktu widzenia jest ceną, jaką płaci pożyczkobiorca pożyczkodawcy za wypożyczenie pewnej kwoty pieniędzy w określonym czasie. Jest kosztem operacji finansowej dla tego, kto płaci, a dochodem dla tego, kto go pobiera. Rozróżnia się procent prosty i procent składany. Dochód otrzymywany w długim okresie, regularnie, z różnych tytułów (ulokowanego kapitału finansowego, wydzierżawionej ziemi). Nadwyżka, którą właściciel osiąga z tytułu zastosowania zasobów ponad alternatywny koszt ich zastosowania. Rodzaj stałego dochodu, realizowany przez właściciela kapitału głównie w formie odsetek. Dożywotnie świadczenie należne pracownikowi po przepracowaniu określonej ustawowo liczby lat i po osiągnięciu wymaganego wieku (emerytura, renta starcza).
WYDATKOWO-KOSZTOWE	Wydatek - w ujęciu ekonomicznym - w ujęciu rachunkowym Koszt Amortyzacja	Nabycie cząstki dochodu narodowego (PKB). W takim znaczeniu wydatek jest pojęciem węższym niż pojęcie rozchodu. Wydatkami nie są transfery i pożyczki: dopiero w ich wyniku są kształtowane fundusze nabywcze podmiotów i wydatki dokonywane przez gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, rząd. Kwota pieniędzy rozdysponowana w związku z różnymi transakcjami gospodarczymi. Stanowi pieniężny wyraz czynników wytwórczych zużywanych w procesie gospodarczym. Utożsamiany jest też z pojęciem kosztu alternatywnego, zwanym kosztem utraconych możliwości, związanym z utratą korzyści, jakie dany czynnik produkcji mógłby przynieść, gdyby był wykorzystany w innej działalności gospodarczej. Koszty w krótkim okresie dzieli się na koszty stałe (ich wielkość nie zmienia się wraz ze zmianą wielkości produkcji) i koszty zmienne (podlegają zmianom wraz ze zmianą rozmiaru produkcji). Wszystkie koszty w długim okresie są kosztami zmiennymi. Suma kosztów stałych i zmiennych stanowi koszt całkowity, który podzielony przez ilość wyrobów, informuje o wysokości kosztu jednostkowego. Koszt krańcowy informuje, o ile zmienią się koszty całkowite w przypadku zmniejszenia lub zwiększenia produkcji o jednostkę. Amortyzacja stanowi część kosztu wytworzenia towarów i usług za pomocą majątku trwałego. Jest rodzajem kosztu, który nie stanowi wydatku pieniężnego. Spełnia funkcje: przychodową, kosztową, odtworzeniową, umorzeniową. Dwie podstawowe metody amortyzacji: liniowa, przyspieszona. Przyjęta przez podmiot metoda amortyzacji wywołuje dla niego określone skutki (niższy podatek dochodowy).
DŁUŻNE	Pożyczka pieniężna Kredyt Deficyt finansowy Dług finansowy	Polega na udostępnieniu podmiotowi przez inny podmiot określonej kwoty pieniędzy na określonych warunkach. Jest szczególną formą pożyczki, zarezerwowana wyłącznie dla kapitałów uzyskiwanych od banków. Różnica między kredytem a pożyczką polega przede wszystkim na tym, że kredyt oznacza tworzenie pieniądza, zaś pożyczka może być udzielona tylko ze środków pieniężnych wyemitowanych i wykreowanych przez banki. F-cje kredytu: emisyjna, kreacji pieniądza, dochodowa, lokacyjna i kontrolna. Ujemne saldo pieniężne jakiegokolwiek bilansu w okresie najwyżej jednego roku. Do najważniejszych należy deficyt budżetowy (sektora finansów publicznych) - ekonomiczny i formalny wynik działalności władzy publicznej w sferze finansów. Występuje, gdy suma strumieni wydatków budżetowych przewyższa sumę strumieni dochodów budżetowych. Deficyt bilansu płatniczego - ujemny wynik przepływów związanych z różnymi transakcjami monetarnymi prowadzonymi przez dany kraj, z wyjątkiem przelewów międzynarodowych rezerw monetarnych. Oznacza określoną wielkość płatności netto wobec zagranicy wraz z zaciągniętymi zobowiązaniami. Na rozmiary deficytu bilansu płatniczego wpływają: saldo obrotów bieżących (towarów, usług, odsetek, transferów bieżących), saldo obrotów kapitałowych. Stanowi pieniężne zobowiązanie jakiegoś podmiotu do zapłaty tego długu w określonych wielkościach oraz terminach. Źródłem długu są przede wszystkim zaciągnięte pożyczki lub skumulowane deficyty z poprzednich okresów. Dług finansowy może dotyczyć wszystkich podmiotów systemu ekonomicznego. Szczególne znaczenie ma dług publiczny - zobowiązania finansowe władz publicznych oraz innych związków i instytucji publiczno - prawnych, powstałe głównie z tytułu pożyczek i kredytów zaciągniętych u różnych podmiotów krajowych oraz zagranicznych. Źródłem długu publicznego są także zobowiązania o charakterze odszkodowawczym powstałe na mocy orzeczeń sądu, czy zobowiązania wynikające z ustaw. Formą zaciągania długu publicznego jest także emisja papierów wartościowych. Podstawową przyczyną powstawania są jednak deficyty budżetowe i zaciągnięte w związku z nimi pożyczki, które ulegają kumulacji i przekształcają się w dług publiczny.
PUBLICZNOPRAWNE (PODATKOWE)	Podatek	Podatek jest kategorią, którą należałoby umieścić w kilku wyodrębnionych kategoriach finansowych. Jest dochodem dla państwa, ale wydatkiem (rozchodem) dla podatnika. Niektóre podatki są wliczane w koszty działalności podatnika, część jest z kolei elementem przychodów (podatki pośrednie). To pieniężne, przymusowe, ogólne, nieodpłatne i bezzwrotne świadczenie na rzecz państwa lub innych związków publiczno - prawnych np. samorządów.

---