Święta i uroczystości maryjne w roku liturgicznym

„Kim Maryja jest dla nas?
Jest tą,
której przeznaczeniem,
jest przyspieszenie przyjścia
Jezusa Chrystusa.
Jest Ona dla wszystkich ludzi
Matką Bożą oczekującą...
Jest tą,
która wzywa nas na służbę
swego duchowego macierzyństwa
wobec naszych współczesnych;
Tą, która upomina się
o nasze wargi, nasze ręce,
nasze ramiona,
aby służyły jej synowi,
aby razem z Nią zanosiły
Chrystusa ludziom,
tym ludziom, którzy umierają,
gdyż Go nie znają.
Jest tą,
która pragnie gorąco,
dzięki naszej wiernej
i aktywnej współpracy
stawać się każdego dnia
bardziej Matką Bożą objawiającą się
światu, który nadchodzi...”
(Kardynał Leon-Joseph Suenes „Kim jest Ona?”)

Historia pokazuje nam jak wielką rolę w życiu całego świata odegrała Maryja. Jej kult rośnie również dzisiaj. Dowodem na to są budowane wciąż kościoły i sanktuaria maryjne, a także różnorodność kształtujących się przez wieki uroczystości ku czci Najświętszej Maryi Panny. Wspomnieć należy, że naród polski od wieków cechował się szczególnym umiłowaniem Maryi.
Prawdziwe nabożeństwo do Maryi wywodzi się z góry, nie z dołu, pochodzi z wiary, a nie z uczucia; jest przede wszystkim przylgnięciem do Boga i przyjęciem Jego zamysłu w stosunku do Maryi, co z kolei stanowi konieczny element naszej prawidłowej postawy wobec Boga.
„Konstytucja o Liturgii Świętej” podaje: „Kościół Święty ze szczególną miłością oddaje cześć Najświętszej Matce Bożej Maryi, która nierozerwalnym węzłem związana jest ze zbawczym dziełem Swojego Syna. W Niej Kościół podziwia i wysławia wspaniały owoc odkupienia i jakby w przeczystym obrazie z radością ogląda to, czym cały pragnie i spodziewa się być.” (KL 103)

W ciągu roku liturgicznego wyróżnia się następujące święta i uroczystości maryjne:

8 grudnia - Uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny

„Nic nie mówić, a jedynie śpiewać...
albowiem Ty jesteś piękna,
albowiem Ty jesteś Niepokalana,
Niewiastą na nowo wreszcie ustanowioną w łasce,
stworzeniem w swojej pierwotnej godności
i w swym ostatecznym rozkwitnie,
tak jak wyszło od Boga
w brzasku swej pierwotnej wspaniałości,
niewypowiedzianie nienaruszone...”
(Claude)

Prawda o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny z wolna wyłaniała się z głębokich pokładów wiary i w świadomości ludu Bożego powoli nabierała jasności i precyzji.
Jak w wielu innych dziedzinach proces zapoczątkował chrześcijański Wschód, ale potem w rozwoju się zatrzymał i skostniał. Na Zachodzie wyraziste objawy dały się zauważyć w XI wieku. Nieco później prym w tym względzie przejawiły środowiska anglosaksońskie. Rzym przez dłuższy czas zachowywał rezerwę. W czasie niewoli awiniońskiej święto zaczęło zdobywać uznanie i obdarzone zostało odpustami. Jeszcze dalej poszedł Sykstus IV. Natomiast Klemens XI w roku 1708 zaliczył święto do dni wolnych od pracy. Pius IX zdefiniował ten przywilej w bulli „Ineffahilis Deus” w następujących zdaniach, w których podkreślone zostały wszystkie niuanse: Ku chwale świętej i niepodzielnej Trójcy, ku czci i sławie Bogurodzicy, dla podniesienia wiary katolickiej i dla wzrostu religii chrześcijańskiej, powagą Pana naszego Jezusa Chrystusa, świętych Apostołów Piotra i Pawła oraz Naszą oświadczamy, stanowimy i wyrokujemy, że od Boga jest objawiona, a przeto przez wszystkich wiernych, mocno i stale ma być wiarą wyznawana nauka, według której Najświętsza Dziewica Maryja w pewnej chwili swego Poczęcia za szczególniejszą łaską i przywilejem Boga Wszechmogącego, przez wzgląd na przyszłe zasługi Jezusa Chrystusa, Zbawiciela rodzaju ludzkiego, zachowana była wolną od wszelkiej zmazy pierworodnej winy.
I wreszcie w 1854 roku przywilej ten został ogłoszony jako dogmat przez papieża Piusa IX, który wprowadził nowe teksty liturgiczne. Przetrwały one do naszych czasów. I wiadomo, że wydarzenia w Lourdes, cztery lata później, stały się jakby echem - w sposób cudowny i trwały - papieskiej definicji.

1 stycznia - Uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi i oktawa Narodzenia Pańskiego

Tajemnica, w której Najświętsza Panienka uczestniczyła w sposób nie do wysłowienia. Z czasem dzień ten uznano za inaugurujący nowy rok, samo zaś święto maryjne wzbogacono akcentami, które nie odgrywały w nim znaczącej roli. W szczególności cześć oddawano teraz imieniu Jezus, które według prawa mojżeszowego nadano Dzieciątku w ósmym dniu od Jego narodzenia. Natomiast papież Paweł VI proklamował ten dzień światowym dniem pokoju i odtąd namiestnicy Chrystusowi zwracają się do ludzi dobrej woli z wezwaniami o jego urzeczywistnienie.

2 lutego - Święto Matki Bożej Gromnicznej - Hypapante

Uroczystość upamiętniająca przybycie Chrystusa do świątyni jerozolimskiej. Już w V stuleciu obchodzono ją uroczyście w Jerozolimie, wzbogacając rychło procesją ze światłami, co było nawiązaniem do tekstu z Ewangelii według św. Łukasza (2,32). Cesarz Justynian rozciągnął ją w roku 542 jako obowiązującą na całe państwo. Na Zachodzie nosiła ona nazwę Occursus, ale z czasem pod wpływem uroczystości sprawowanej w Rzymie u Matki Boskiej Większej nabrała charakteru święta maryjnego. Z tych też powodów nazwano ją u nas świętem Matki Boskiej Gromnicznej. Nowy kalendarz liturgiczny nadał świętu nazwę OFIAROWANIA PAŃSKIEGO.

11 lutego - Wspomnienie Najświętszej Maryi Panny z Lourdes

Jest to dowolne wspomnienie pierwszego objawienia, jakiego Niepokalana Dziewica użyczyła w roku 1858 czternastoletniej dziewczynie - św. Bernadecie Soubirous nad rzeką Gave. Była to nie tylko pierwsza z wizji, jakich doznała św. Bernadeta, ale także wstęp do ogromnego ruchu religijnego: niezliczonych pielgrzymek, odrodzenia duchowego, nawrócenia wielu osób. Jest to światowy dzień chorego.

25 marca - Uroczystość Zwiastowania Pańskiego

Tajemnica, dzięki której wcielenie Słowa objawione zostało Najświętszej Pannie z Nazaretu. Uroczystość tę obchodzono już w V stuleciu. Z czasem obrano dla niej termin, o którym wspomina m. in. św. Augustyn; przypadał nie tylko na dziewięć miesięcy przed dniem narodzenia Jezusa, ale także wtedy, gdy wedle ówczesnego mniemania nastąpiło zarówno wcielenie, jak i krzyżowa śmierć Chrystusa. W dawnych kalendarzach i martyrologiach uroczystość tę uważano za święto Pańskie. Gdy z czasem połączono ją w Rzymie z procesją do Matki Bożej Większej stała się świętem maryjnym. Jest to doskonałe uzupełnienie tajemnicy Pańskiej, która dokonała się przy współudziale Nazaretańskiej Dziewicy oraz dzięki temu, że na skierowane do Niej wezwanie odpowiedziała pokornym „fiat”.

3 maja - Uroczystość Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski

Nazwana tak Maryja została od wczesnych chwil narodowej świadomości. Matka Najświętsza otrzymywała coraz to nowe dowody społecznej czci i wspólnotowego przywiązania. Chwilą szczególną były śluby Jana Kazimierza, złożone w roku 1656 w katedrze lwowskiej. Rozrastała się ta cześć poprzez wieki i była oparciem w czasie rozbiorów. Zespoliła się wówczas z narodową pamiątką - rocznicą Konstytucji 3 Maja. Dostrzegł to zespolenie świątobliwy arcybiskup Bilczewski i on to w roku 1908 uzyskał zatwierdzenie dzisiejszego święta. Rozszerzono je w roku 1923 na cały kraj. Natomiast Jan XXIII ogłosił Najświętszą Maryję Pannę patronką i opiekunką całego narodu polskiego.

31 maja - Nawiedzenie Najświętszej Maryi Panny

Powitana słowami: „Błogosławiona jesteś między niewiastami”, Maryja wyśpiewała wówczas dziękczynny „Magnificat”. Tajemnicę tę Kościół święcił od dawna, ale na Zachodzie świętem obowiązującym stało się dopiero w roku 1441. Do roku 1969 przypadało na 2 lipca. W czasie posoborowej reformy liturgicznej otrzymało termin, który lepiej harmonizuje z chronologią wydarzeń ewangelicznych.

1 lipca - Wspomnienie Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny

Ewangelista powiedział, że przechowywała w Nim wszystko, co przeżywała uczestnicząc w tajemnicach Swego Boskiego Syna. Ojcowie Kościoła dostrzegli, że była Ona siedliskiem wszelkich cnót. Czuli je wielcy mistycy średniowiecza: Mechtylda, Gertruda, Ubertyn i Bonawentura. Potem św. Jan Eudes ułożył na Jego cześć mszę i oficjum oraz próbował zainicjować osobne święto. Przyjmowało się ono z wolna i jako fakultatywne obchodzone było w coraz to nowych zgromadzeniach i diecezjach. Na cały Kościół rozciągnął je w roku 1944 Pius XII, wyznaczając na jego obchód oktawę Wniebowzięcia. Ostatnio przesunięto je na sobotę po uroczystości Najświętszego Serca Jezusowego, z którego liturgicznym kultem od początku do końca tak ściśle było związane.

15 sierpnia - Uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny

W Polsce zwana także Świętem Matki Boskiej Zielnej (w diecezji zielonogórsko-gorzowskiej Najświętszej Maryi Panny z Rokitna).

„Potem wielki znak ukazał się na niebie:
Niewiasta obleczona w słońce i księżyc
pod Jej stopami, a na jej głowie
wieniec z gwiazd dwunastu...”
(Ap 12,11)

Uroczystość ta, nazwana ongiś „Transitus”, przejściem do nieba, odpowiada starochrześcijańskiemu zwyczajowi święcenia „dies natales” świętych - dni, w których oni dostąpili wieczności. Określono ją również jako „zaśnięcie”, przy czym nie zawsze można odkryć znaczenia, jakie tej uroczystości nadawano.
Powoli wyłania się prawda o tym, że Matka Najświętsza ze swą niepokalaną duszą i przeczystym ciałem wzięta została do nieba, a stało się to dzięki Jej szczególnemu związkowi z Synem, Zbawicielem Świata.
W VIII wieku święto upowszechniło się również na Zachodzie. Natomiast długą ewolucję, jakiej podlegała świadomość zawartej w nim prawdy, ukoronowała konstytucja wydana w dniu Wszystkich Świętych 1950 roku, w której papież Pius XII ogłosił „Urbi et orbi” za dogmat wiary Wniebowzięcie Najświętszej Dziewicy:
„Oświadczamy, stanowimy i wyrokujemy, iż jest dogmatem objawionym przez Boga, że Niepokalana Bogurodzica zawsze Dziewica Maryja, po zakończeniu ziemskiego życia wzięta została z ciałem i duszą do chwały niebieskiej.” (Konstytucja Apostolska „Munificentissimus Deus”).
W tym tak pełnym treści urywku, papież czyni aluzję do Niepokalanego Poczęcia, do Boskiego macierzyństwa, do wiecznego dziewictwa Maryi. Te trzy prawdy wiary domagają się dla uzupełnienia swej harmonii dogmatu o Wniebowzięciu.

22 sierpnia - świąteczne Wspomnienie Najświętszej Maryi Panny Królowej

Z rozważań godności Maryi jako Bogurodzicy, tytuł ten rodził się spontanicznie i dlatego posługiwano się nim od wieków. W szczególny sposób kojarzył się on z tajemnicą wniebowzięcia, o czym świadczy zwłaszcza ikonografia chrześcijańska, a także liczne wizerunki Maryi w kościołach polskich. Ale specjalne święto ustanowił dopiero Pius XII (w 1955 r.). Obchodzono je w ostatni dzień maja. Ostatnio przeniesiono je na termin, który dawniej był ostatnim dniem oktawy Matki Boskiej Zielnej.

26 sierpnia - Uroczystość Matki Bożej Częstochowskiej

Nazywana również - zwłaszcza za granicą - Czarną Madonną, czczona jest od roku 1982, przy czym Jej obraz stał się prawdziwie ośrodkiem maryjnego kultu w całym polskim narodzie. Cześć tę ugruntowała obrona sanktuarium w 1655 roku; stała się ona przełomem w historii „szwedzkiego potopu”. Uroczyste koronacje, pielgrzymki i wota, a także wędrówki kopii obrazu po całym kraju wzmagały tę nieustanną cześć. Pius X pozwolił w roku 1904 na obchodzenie osobnego święta, a w roku 1956 rozciągnięto je na cały kraj.

8 września - Święto Narodzenia Najświętszej Maryi Panny

Wspominamy w tym radosnym dniu pojawienie się Jutrzenki, która wieściła rychłe wzejście Słońca Sprawiedliwości. Obchodzono tę maryjną uroczystość od dawna, może nawet w samej Jerozolimie, gdzie już w V stuleciu święcono rocznice dedykacji bazyliki Najświętszej Panny w miejscu jej urodzenia: „ubi nata est”. Podobne święto pojawiło się potem w Bizancjum, a za papieża Sergiusza I było dobrze zadomowione w Rzymie. U nas, z uwagi na porę roku, nazywane bywa często świętem Matki Boskiej Siewnej.

12 września - świąteczne Wspomnienie Imienia Najświętszej Maryi Panny

Obchodzone w rozmaitych miejscach, rozciągnięte zostało na cały Kościół w roku 1683. Tak to Innocenty XI pragnął okazać wdzięczność za zwycięstwo pod Wiedniem, do którego mobilizował kraje europejskie. Ponadto Jan Sobieski, mimo odmiennych układów politycznych, odpowiedział na papieskie wezwanie i składając wota w sanktuariach maryjnych, przybył pod Wiedeń dla obrony świata chrześcijańskiego. W drodze odwiedził także Piekary. Tam wspomnienie posiada rangę święta patronalnego.

15 września - wspomnienie Matki Boskiej Bolesnej

Tę, której Symeon przepowiedział, że miecz przeniknie Jej serce i która, pełna boleści, trwała pod krzyżem, od dawna wspominano nabożnie oraz czczono na rozmaity sposób. W średniowieczu rozwój nabożeństwa zaświadczyły także arcydzieła takie jak „Sabat Mater” lub Piety, rzeźbione w drzewie lub marmurze. O rozwój kultu maryjnego dbali zwłaszcza cystersi i serwici. W roku 1423 w Kolonii pojawiło się osobne święto. Upowszechniło się ono w XVI stuleciu. Obchodzone w piątek przed Niedzielą Palmową, rozciągnięte zostało na cały Kościół w roku 1727. Natomiast termin wrześniowy rozpowszechnili serwici. Gdy Pius VII wrócił z niewoli napoleońskiej, wprowadził ten termin do kalendarza liturgicznego. Pius X kazał je obchodzić 15 września i ta właśnie data utrzymała się przy posoborowej redukcji wspomnień.

7 października - wspomnienie Matki Boskiej Różańcowej

Czczono Ją od dawna modlitwą, która wielu wiodła do głębokiego rozpamiętywania tajemnic dzieciństwa, męki i zmartwychwstania Pańskiego. Dla podtrzymania i rozszerzenia tej modlitwy powstały z czasem - zwłaszcza za sprawą dominikanów - liczne bractwa. One też współdziałały przy ustanowieniu osobnego święta. Do jego rozpowszechnienia przyczyniła się przede wszystkim decyzja Piusa V. Chciał on, by obchodzone było jako podziękowanie za zwycięstwo pod Lepanto. Gdy różańcowe bractwa i on sam pobożnie recytowali tę modlitwę, zjednoczone siły chrześcijańskie stanęły w poprzek niebezpieczeństwa zagrażającemu cywilizacji europejskiej. Na wieść o zwycięstwie, które Eugeniusz Sabaudzki odniósł w roku 1716 pod Pietrowaradinem, Klemens XI rozciągnął święto na cały Kościół. W roku 1913 przeniesiono je na 7 października.

16 listopada - wspomnienie Matki Boskiej Ostrobramskiej

Jej obraz, który u progu XVI stulecia został umieszczony pod bramą zbudowanych dopiero co murów miejskich, czczony był przez wiernych i innowierców rozmaitych wyznań. Koronował go w roku 1750 biskup Zienkiewicz.

21 listopada - wspomnienie Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny

Gdy kogoś miłujemy, wspominamy chętnie nie tylko jego narodziny, czy szczęśliwą śmierć, ale także wydarzenia z jego życia. Tak wczesne wieki postąpiły z Matką Najświętszą, umiłowaną Rodzicielką Bożego Syna. Wśród wydarzeń Jej życia wspominano dlatego również dzień, w którym zgodnie zaleceniami „Księgi kapłańskiej” przedstawiona została w świątyni. Pod wpływem apokryficznej „Protoewangelii Jakuba”, a także bogatej ikonografii zaczęto później wyobrażać sobie, że ta prezentacja miała miejsce dopiero wtedy, gdy Maryja miała trzy lata i że chodziło o poświęcenie się na wyłączną służbę w świątyni. Ten uboczny czynnik wpłynął na to, że święto miało długą historię, a papieże już je znosili, to znów przywracali. Na Zachodzie zresztą pojawiło się dopiero w XIV wieku, podczas gdy w Jerozolimie obchodzono je już w wieku VI. Ustabilizował je Klemens VIII, który zatwierdził dla wspomnienia teksty liturgiczne.

„Wielbi dusza moja Pana
i raduje się duch mój w Bogu, moim Zbawcy.
Bo wejrzał na zniżenia Służebnicy swojej.
Oto bowiem błogosławić mnie będą
odtąd wszystkie pokolenia,
gdyż wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmocny...”
(Łk 1,46b-49a)

„Maryja jest prawem Boga, ale jest równocześnie Jego darem. Ta wola Boża kryje w sobie tajemnicę miłości, gdyż Maryja jest po Chrystusie najwspanialszym z darów łaski Bożej” („Kim jest Ona?”).
Matko Cierpliwie Słuchająca... Łagodność i spokój biją z Twojego rokitniańskiego wizerunku, Maryjo. Delikatny uśmiech przyciąga nawet najbardziej zbłąkane dusze. Ty wysłuchujesz każdej modlitwy... Matko do Boga wiodąca... Dzisiaj światu potrzeba przewodnika, kogoś o zgadujących oczach i świętej wytrwałości. Idę za Tobą Pani i z każdym krokiem jestem coraz bliżej zbawienia...
Ostojo wiary polskiego ludu... Kult Maryi jest bardzo rozwinięty na całym świecie. Myślę jednak, że opisane tutaj święta i uroczystości maryjne świadczą o wielkim umiłowaniu Bożej Rodzicielki przez nas - Polaków. Matka Boska Częstochowska, Matka Boska Królowa Polski - to typowo polskie tytuły nadane Najświętszej Panience. Cześć oddawana Maryi wzbudza świadomość narodową Polaków. Towarzyszyła ona naszym rodakom zawsze i pomagała przetrwać najbardziej burzliwe lata z historii Ojczyzny...

Matko pięknej miłości - módl się za nami.

---