TELEOLOGICZNE PODSTAWY WYCHOWANIA

• Dotyczą problematyki stanowienia celów wychowania

• Analiza prakseologiczna - cele dotyczą tylko tych ujęć gdzie wychowanie jest ujmowane jako intencjonalny proces (wymusza to konieczność ustalenia celów wychowania)

1. CELE WYCHOWANIA

1. Pożądany stan rzeczy (odnosi się do osobowości wychowanka)

2. Osiągalny stan osobowości lub interakcji

3. Postulowane zmiany osobowości wychowanka

4. Zamiar wychowawczy

5. Standardy wychowawcze

Występuje wiele różnych definicji celów wychowania, ale najogólniej można powiedzieć, że jest to coś do czego dążymy w wychowaniu!

Łobocki wyróżnia:

1. Cele wychowania - coś do czego dążymy, standardy

2. Zadania wychowania - coś bardziej uszczegółowionego, coś co wykonuje dana instytucja

Śliwierski dzieli definicje celów:

1. Znaczenie szerokie - są to idealne wyobrażenia skutku oddziaływania pedagogicznego, przyszły postulowany stan wychowywania osoby lub jakaś jego część do którego dąży wychowawca poprzez świadome zaplanowane i racjonalne działania

2. Wąskie znaczenie:

• Postulowane zmiany w osobowości wychowanka wyrażone w kategoriach nawyków, postaw czy cech osobowości, które ukierunkowują działania wychowawcy

• Stan wewnętrzny lub zewnętrzny jaki podmiot wychowujący musi osiągnąć by zaspokoić określone potrzeby i interesy

• Przyczyna i motyw działania wychowawcy które i wartości wychowanków w postaci decyzji o treściach i kierunkach ich rozwoju

• Jako są normatywny wyrażający specyficzną powinność która odnosi się wyłącznie do podmiotów rozumnych i zobowiązuje je do działania z postulowanym stanem rzeczy

Koncepcje formowania celów wychowania:

• Tradycyjne (tworzenie katalogu cech osobowości)

• Oparte na antypedagogice (wychowanie nie jest intencjonalnym procesem)

2. IDEAŁ WYCHOWAWCZY - WZORZEC OSOBOWOŚCI

Ideał wychowawczy:

1. Wg Leksykonu Pedagogicznego

• Jest to najwyższy cel wychowania któremu powinny być podporządkowane inne cele i treści, metody pracy wychowawczej

• Ogół celów i norm regulujących działalność wychowawczą

• Wzór osobowy określający cechy pożądane z punktu widzenia celów wychowania

1. Wg Encyklopedii Pedagogicznej

• Przełożenie określonych celów kształcenia i wychowania na całościową wizję pożądanej osobowości a nawet indywidualności

1. Wg Muzyńkiego

• Opis dojrzałej osobowości, coś co się postuluje

Ideał wychowawczy odnosi się do tych cech człowieka które ą postulowane i są najbardziej pożądane.

Wzory osobowe - to co jest bliższe konkretnej postaci (oddaje realność osoby)

1. Wg Leksykonu Pedagogicznego

• Odsyłają do pojęcia autorytetu

• Autorytet - taki układ swoistych, specyficznych przymiotów i kompetencji wychowawcy które umożliwiają oddziaływanie na wychowanków

2. Wg Encyklopedii Pedagogicznej

• Istniejące dawniej lub obecnie postacie (konkretne osoby)

• Nie muszą być idealne w każdym zakresie

3. AUTORYTET

Autorytet - zjawisko społeczne powiązane z atrybutami władzy:

• Formalny (oparty na władzy)

• Nieformalny (osobisty - zdobywa akceptację z uwagi na przymioty osobistej działalności)

4. RÓŻNICE

1. Ideał wychowawczy jest zawsze pozytywny, a wzory i autorytety są też negatywne w pewnych aspektach

2. Bardziej potrzebny wychowawcy jest ideał bo z nieco wyprowadza się bardziej uszczegółowione cele, a wzór jest przydatny wychowankowi; autorytet zaś jest właściwością związaną z możliwością oddziaływania wychowawczego

3. Ideał jest opisem teoretycznym i może nie mieć potwierdzenia praktycznego, wzór zawsze jest „czyjś”, a autorytet tkwi w danej osobie lub instytucji i przydatna w podporządkowaniu

4. Ideał angażuje procesy intelektualne wychowawcy, a wzór angażuje sferę emocjonalną i bodźcową wychowanka

5. Ideał jest zbiorem celów wychowania, jest wyobrażeniem jaki powinien być wychowanek

5. FUNKCJE

Funkcje celów wychowania wg Roller'a

• Są punktem odniesienia do którego wszystko ma być przymierzone i podlegać ocenie i osądowi

• Cele wyznaczają środki i metody wychowawcze, organizują programy szkolne, kształcenie nauczycieli oraz badania naukowe

• Edukacja bez celów jest skazana na klęskę bo cele koordynują, mobilizują działania wychowawcze, zapewniają trwanie wartości

• Cele mają znaczenie prospektywne inspirują do takich działań które wiążą się z przyszłością

Koncepcje funkcji:

1. Gurycka

• Funkcja wyodrębniająca - cele pozwalają wyodrębnić jednostkowe procesy wychowania

• Funkcja strukturalizująca (modelująca) - dotyczy charakteru interakcji od tego zależy jakość wychowania

• Funkcja kontrolna

2. Janke

• Funkcja reformacyjna

• Funkcja etyczno - regulacyjna

• Funkcja antycypacyjna - wartościowy efekt wychowania

Funkcje ideału wychowania i wzorców osobowych:

• Funkcja osobotwórcza - oferta osobowości dla wychowawcy

• Funkcja społeczno - kulturowa - preferowane wartości w społeczeństwie

• Funkcja senso - twórcza - ideał i wzór to punkty odniesienia co jest dobre a co złe

• Funkcja integrująco - koordynująca - ideały i wzorce są płaszczyzną gdzie ludzie porozumiewają się i podejmują działanie

6. STANOWIENIE CELÓW

Uzasadnienia wg Śliwerskiego

• Antropologiczne - odwołanie się do pytania: Kim jest człowiek

• Normatywne - jakie normy i wartości są istotne dla współżycia w społeczeństwie

• Pragmatyczne - co ma do wykonania człowiek teraz i w przyszłości by kultura i społeczeństwo przetrwało

Czynniki determinujące dobór celów wychowania

• Socjo - kulturowe (ustrój państwa - wartości demokratyczne)

• Ekonomiczne (ustrój gospodarczy)

• Indywidualne (sytuacja rodzinna, jej struktura i dzietność)

• Cechy osobowe wychowawcy (jego oczekiwania, pragnienia, ideały, potrzeby, uczucia, doświadczenia, religia, wzory)