Kaszmir - podstawowe informacje
Kaszmir to region na pograniczu indyjsko - pakistańskim. Od wieków prowincja słynęła z produkcji wyjątkowo puszystej tkaniny wykonanej z wełny kóz kaszmirskich. Niestety, od końca lat 40- tych XX wieku obszar ten kojarzony jest głównie z konfliktem między Indiami a Pakistanem
Geneza konfliktu
Istotą do zrozumienia konfliktu jest tło historyczne.
Bezpośrednich przyczyn dzisiejszego sporu należy szukać w połowie XIXw. Kiedy to miała miejsce wojna między Brytyjczykami i Sikhami. W jej wyniku władcą muzułmańskiego Księstwa Kaszmiru został hinduista - Gulab Singh. Mimo tego nie dochodziło do poważniejszych konfliktów
Terytorium księstwa było tworem sztucznym, obejmującym swoimi granicami regiony niepasujące do siebie.
Kaszmir miał skomplikowaną strukturę ludności, zarówno pod względem etnicznym, jaki i wyznaniowym
Bezpośrednim źródłem obecnego konfliktu jest fakt, że państwem muzułmańskim rządzili hinduiści.
Obecny konflikt indyjsko - pakistański rozpoczął się z chwilą uniezależnienia się Indii od imperium brytyjskiego, tj. od sierpnia 1947 roku.
Indie zostały podzielone na dwa państwa: Indie, z przewagą hinduistów oraz Pakistan, utworzony z terytoriów w większości zamieszkanych przez muzułmanów
Rządzący poszczególnymi stanami mieli możliwość wyboru państwa do którego chcą należeć - muzułmańskiego Pakistanu, czy hinduistycznych Indii
Trzy księstwa miały problem z określeniem przynależności państwowej( Hajdarabad, Dżunagath i Kaszmir). Przyczyną tego był to iż władcy tych terytoriów wyznawali inną religię niż większość zamieszkującej ich ludności
W związku z tym Indie wprowadziły swoje wojska do Hajdarabadu oraz
Dżunagath i dokonały
aneksji obydwu księstw
Odpowiedź Pakistanu
ograniczyła się do
zgłoszenia protestu w
Radzie Bezpieczeństwa ONZ
I wojna indyjsko - pakistańska (1947-1948)
Przyczyny:
Niezdecydowanie Maharadży Kaszmiru co do przynależności państwowej
Wybuch zamieszek propakistańskich w prowincji Pańć; włączenie się w zamieszki Pasztunów
Narastanie zamieszek o charakterze religijnym spowodowane napływem mieszkańców Pendżabu
W wyniku powyższych zdarzeń Maharadża zadecydował o przystąpieniu do Unii Indyjskiej, co dało możliwość wkroczenia Pakistanu na terytorium Kaszmiru
Przebieg:
27 października 1947 wojska indyjskie wkroczyły do Pakistanu; tego samego dnia została zajęta stolica Kaszmiru - Śringar;
31.10.1947 - wybuch powstania w regionie Gilgit, dzięki czemu wojska Maharadży zostały zmuszone do wycofania się;
14.11.1947 Pakistan ogłosił aneksję Gilgitu
20.01.1947 utworzenie przy ONA Komisji ds. Indii i Pakistanu, mającej na celu ustabilizowanie sytuacji, ustanowienie tymczasowego rządu i przeprowadzenie plebiscytu;
Niedługo po utworzeniu onzetowskiej komisji wojska pakistańskie wkroczyły do Kaszmiru, konflikt przerodził się w regularną wojnę, która trwała przez cały 1948 r.;
01.01.1949 r. obie strony podpisały zawieszenie broni;
05.01.1949 r. Rada Bezpieczeństwa ONZ wydała rezolucję na podstawie której o przynależności kaszmiru miał zadecydować plebiscyt;
Wytyczono linię podziału zgodnie z którą po stronie Indii pozostały: prawie cały Kaszmir i Dźammu, Ladakh oraz połowa Pańcu. Pakistan otrzymał Gilgit, Balistan, połowę Pańcu i skrawki Kaszmiru i Dźammu.
Niedługo po utworzeniu onzetowskiej komisji wojska pakistańskie wkroczyły do Kaszmiru, konflikt przerodził się w regularną wojnę, która trwała przez cały 1948 r.
01.01.1949 r. obie strony podpisały zawieszenie broni
05.01.1949 r. Rada Bezpieczeństwa ONZ wydała rezolucję na podstawie której o przynależności kaszmiru miał zadecydować plebiscyt
Powołano Grupę Obserwatorów Wojskowych Narodów Zjednoczonych w Indiach i Pakistanie (UNMOGIP), która wytyczyła linię podziału zgodnie z którą po stronie Indii pozostały: prawie cały Kaszmir i Dźammu, Ladakh oraz połowa Pańcu. Pakistan otrzymał Gilgit, Balistan, połowę Pańcu i skrawki Kaszmiru i Dźammu.
Okres pokoju - lata 50 i 60 XX w.
Mimo oficjalnego zawieszenia broni działania zbrojne trwały nadal
Oba państwa linię podziału traktowały tymczasowo
W latach 1953-1956 z inicjatywy USA i Wielkiej Brytanii doszło do rokowań pomiędzy Indiami i Pakistanem
Nadzieję na ustabilizowanie sytuacji rozwiało przyłączenie Kaszmiru z Indiami - w kwietniu 1954 r. zniesiono bariery celne
W skutek zbliżenie Pakistanu z zachodem i wstąpieniem tego państwa do Paktu Bagdadzkiego i SEATO
Na przełomie 1954 i 1955 wzajemne relacje się ociepliły. Podczas obchodów Dnia Republiki w Indiach delegacja pakistańska ustaliła warunki dalszych rozmów pokojowych, które miały doprowadzić do konferencji w Bandungu (odbyła się ale nie przyniosła oczekiwanych ustaleń).
W 1956 r. nastąpiło ochłodzenie relacji spowodowane deklaracją premiera Indii - Jawaharlala Nehru, w której zapowiedział, że nie dojdzie do przeprowadzenia plebiscytu
Na linii przerwania ognia nastąpiła koncentracja wojsk i zaczęło dochodzić do starć wojsk
Pod koniec lat 50 doszło do ocieplenia stosunków, co było związane z objęciem prezydentury Kaszmiru przez ugodowego generała
W 1960 r. podpisano porozumienie w sprawie podziału wód Indusu.
Udział Chin w konflikcie
Pod koniec lat 50- tych ChRL włączyły się do konfliktu - zgłaszały roszczenia o północną część Kaszmiru
Polityka Chin spowodowała zbliżenie indyjsko - pakistańskie
Taki stan nie trwał długo, ponieważ doszło do poprawy relacji chińsko - pakistańskich, czego przejawem było przekazanie Chinom przez Pakistan skrawka swojej części Kaszmiru.
W 1962 r. Chiny zaatakowały Indie
Mimo pomocy udzielonej Indiom przez zachód Chińczycy przyłączyli do siebie sporą część Kaszmiru i Dźamu
W regionie nastąpiła zmiana układu sił: pogorszyły się relacje Pakistanu z zachodem na rzecz ocieplenie się stosunków pakistańsko - radzieckich (ZSRR udzieliło Pakistanowi długoterminowych kredytów).
II wojna indyjsko - pakistańska 1965 r.
Przyczyny:
Spór o Kaczczh, który przerodził się w konflikt zbrojny
Aresztowanie przez władze indyjskie przywódcę Frontu Plebiscytowego - szejka Mohammada Abdullaha, agitującego na zachodzie i państwach arabskich
Status Kaszmiru, który do 1965 r. miał pewną autonomię, ale władze Indii zniosły większość odrębności
Przebieg:
W nocy z 5 na 6 sierpnia propakistańscy rebelianci z Kaszmiru przekroczyli linię rozejmu z 1949 r. Akcje dywersyjne nie powiodły siłę, ponieważ rebelianci zostali zmuszeni do wycofania się
24 sierpnie Pakistan oficjalnie wypowiedział wojnę, a 35 tysięczne armia przekroczyła granice początkowo odnosząc sukcesy
6 września armia indyjska podjęła kontrofensywę w zachodnim Pakistanie
Wraz z upływem czasu stało się jasne, że żadna ze stron nie jest w stanie uzyskać przewagi. W związku z tym strony zdecydowały się podpisać rozejm, który wszedł w życie 22 września 1965.
W mediacje pokojowe zaangażowało się ZSRR, dzięki którym 4 stycznia 1966 rozpoczęły się rozmowy pokojowe w Taszkiencie. Zakończyły się podpisaniem 10 stycznia dziesięciopunktowej deklaracji w której oba państwa zobowiązały się do: wznowienia stosunków dyplomatycznych, normalizacji stosunków handlowych i kulturalnych.
22 stycznia oba państwa wycofały swoje wojska poza strefę zdemilitaryzowaną
III wojna indyjsko - pakistańska w 1971 r.
Przyczyny:
Punktem zapalnym konfliktu była jedna z prowincji Pakistanu - Pakistan Wschodni\Bengal Wschodni, która czuła się dyskryminowana i domagała się szerokiej autonomii. W skutek braku porozumienia między separatystami (Ligą Ludową) a rządem pakistańskim konflikt coraz bardziej narastał, aż 17 kwietnia 1971 r. ogłoszono powstanie niepodległego państwa Bangladesz.
Przebieg:
25 marca armia pakistańska wkroczyła na teren Bengalu. Pacyfikacja spowodował, że ludność bengalska zaczęła masowo uciekać do sąsiednich Indii
Przyczyniło się to do wzrostu napięcia pomiędzy Indiami a Pakistanem - rząd indyjski ponosił duże koszty finansowe związane z utrzymaniem uchodźców i w związku z tym poczuł się stroną konfliktu.
Ponadto Indie udzielały pomocy materialnej separatystom co Pakistan uznał za ingerencję w sprawy wewnętrzne.
W związku z nasilającymi się incydentami granicznymi 3 grudnia rozpoczęły się regularne działania zbrojne
5 grudnia 1971 r. doszło do największej wojny morskiej od czasu II wojny światowej (w okolicach Karaczi). Marynarka indyjska zatopiła dwa niszczyciele oraz dwa stawiacze min, Pakistańczycy zatopili fregatę indyjską.
W trakcie działań zbrojnych widoczna była znaczna przewaga Indii, zarówno pod względem technologicznym jak i wyszkolenia żołnierzy.
Po dwutygodniowych walkach Pakistan skapitulował 16 grudnia , a dzień później ogłosił zawieszenie broni
Skutki:
Wskutek dotkliwej porażki Pakistan utracił część wschodnią, a także poniósł znaczne straty materialne i osobowe.
Wydatki poniesione na finansowanie wojny doprowadziły do kryzysu gospodarczego w Pakistanie
Ustalono nową granicę międzypaństwową - linia przerwania ognia
Wojna pogorszyła relacje indyjsko - chińskie
W sierpniu 1972 r. premierzy obu państw podpisali porozumienie rozwijające Deklarację Taszkiencką. Oba państwa zobowiązały się do rozwijania przyjaznych stosunków oraz współdziałania na rzecz utrzymania pokoju w regionie
Sytuacja po III wojnie
Pod koniec 1972 r. określono ostateczną linię rozejmu i zaczęto wycofywać wojska z okupowanych obszarów
W sierpniu 1973 r. podpisano trójstronne porozumienie o repatriacji.
22 lutego 1974 r. Pakistan uznał niepodległość Ludowej Republiki Bangladeszu
W marcu 1976 r. Indie i Pakistan wznowiły stosunki dyplomatyczne
Mimo oficjalnego zawieszenia broni przez całe lata 70 dochodziło do licznych incydentów na pograniczu indyjsko - pakistańskim
Przełom 1989 i 1990 r. przyniósł kolejne zaostrzenie sytuacji. W wyniku działalności separatystów kaszmirskich - mudżachedinów, w styczniu 1990 armia indyjska otworzyła ogień do rebeliantów, a miesiąc później rozwiązano miejscowe zgromadzenie stanowe.
Dzięki mediacjom USA nie doszło do rozpoczęcia wojny.
Sytuacja w latach 90- tych
Kolejne zaostrzenie sytuacji miało miejsce w 1996 r. W styczniu dwa pociski rakietowe zniszczyły pakistańską wioskę, co było równoznaczne z oskarżeniem Indii o napaść. Incydent zakończył się wzajemnymi pogróżkami
Rok 1998 przyniósł kolejne ochłodzenie relacji. W maju Indie przeprowadziły 5 prób z bronią jądrową w Radżasthanie. 2 tygodnie później Pakistan odpowiedział dwoma próbami nuklearnymi w Beludżystanie.
W lutym 1999 r. podpisano dwustronną deklarację o nieprzeprowadzaniu kolejnych prób z bronią masowego rażenia
Początek 1999 r. dał złudne nadzieje na zakończenie sporu.
Wczesną wiosną mudżahedini wdarli się na terytorium indyjskie w celu opanowania jednej z przygranicznych prowincji
Separatyści zajęli bazy armii indyjskiej znajdujące się przy linii kontrolnej. W maju Indie odpowiedziały nalotem na zajęte pozycje, naruszając jednocześnie przestrzeń powietrzną Pakistanu.
Konflikt trwał do lipca, kiedy to oba kraje doszły do porozumienia, przy czym Indie utrzymywały, że jest to jedynie wstrzymanie ataków
Konflikt na początku XX w.
Indie i Pakistan ponownie znalazły się na krawędzi wojny na początku 2002 r., po tym jak w grudniu 2001 r. doszło do zamachu na indyjski parlament. Hindusi oskarżyli Pakistan. Wynikiem tego była koncentracja obu armii na granicy.
Dzięki mediacji USA doszło złagodzenia napięcia
W maju 2003 r. przywrócono stosunki dyplomatyczne, a w latach następnych rozwijano współpracę gospodarczą
Przejawem ocieplenia stosunków była wspólna pomoc ofiarom trzęsienia ziemi w Kaszmirze w 2005 r.
W 2008 r. miały miejsce dwa zdarzenia, które ponownie zaostrzyły sytuację: 1) w lipcu miał miejsce zamach terrorystyczny pod ambasadą Indii w Afganistanie, 2) w listopadzie przeprowadzono zamach na hotele w Bombaju w którym zginęło ok. 200 osób.
Hindusi o zamachy oskarżali Pakistan, który nie przyznawał się do oskarżeń kierowanych pod ich adresem.
Podsumowanie
Konflikt o Kaszmir trwa już ponad 60 lat i nadal nie ma mocnych przesłanek dzięki którym mógłby się zakończyć.
Paradoksalnie wybuchowi kolejnej wojny może zapobiegać fakt posiadania przez obie strony broni nuklearnej - jej użycie doprowadziłoby do dużych zniszczeń w obu państwach
Mimo mediacji środowiska międzynarodowego, wciąż nie widać oczekiwanych efektów, ponieważ oba kraje uważają, że konflikt muszą rozwiązać same.