Kaszmir - podstawowe informacje

Kaszmir to region na pograniczu indyjsko - pakistańskim. Od wieków prowincja słynęła z produkcji wyjątkowo puszystej tkaniny wykonanej z wełny kóz kaszmirskich. Niestety, od końca lat 40- tych XX wieku obszar ten kojarzony jest głównie z konfliktem między Indiami a Pakistanem

• Geneza konfliktu

• Istotą do zrozumienia konfliktu jest tło historyczne.

• Bezpośrednich przyczyn dzisiejszego sporu należy szukać w połowie XIXw. Kiedy to miała miejsce wojna między Brytyjczykami i Sikhami. W jej wyniku władcą muzułmańskiego Księstwa Kaszmiru został hinduista - Gulab Singh. Mimo tego nie dochodziło do poważniejszych konfliktów

• Terytorium księstwa było tworem sztucznym, obejmującym swoimi granicami regiony niepasujące do siebie.

• Kaszmir miał skomplikowaną strukturę ludności, zarówno pod względem etnicznym, jaki i wyznaniowym

• Bezpośrednim źródłem obecnego konfliktu jest fakt, że państwem muzułmańskim rządzili hinduiści.

• Obecny konflikt indyjsko - pakistański rozpoczął się z chwilą uniezależnienia się Indii od imperium brytyjskiego, tj. od sierpnia 1947 roku.

• Indie zostały podzielone na dwa państwa: Indie, z przewagą hinduistów oraz Pakistan, utworzony z terytoriów w większości zamieszkanych przez muzułmanów

• Rządzący poszczególnymi stanami mieli możliwość wyboru państwa do którego chcą należeć - muzułmańskiego Pakistanu, czy hinduistycznych Indii

• Trzy księstwa miały problem z określeniem przynależności państwowej( Hajdarabad, Dżunagath i Kaszmir). Przyczyną tego był to iż władcy tych terytoriów wyznawali inną religię niż większość zamieszkującej ich ludności

• W związku z tym Indie wprowadziły swoje wojska do Hajdarabadu oraz

Dżunagath i dokonały

aneksji obydwu księstw

• Odpowiedź Pakistanu

ograniczyła się do

zgłoszenia protestu w

Radzie Bezpieczeństwa ONZ

• I wojna indyjsko - pakistańska (1947-1948)

Przyczyny:

• Niezdecydowanie Maharadży Kaszmiru co do przynależności państwowej

• Wybuch zamieszek propakistańskich w prowincji Pańć; włączenie się w zamieszki Pasztunów

• Narastanie zamieszek o charakterze religijnym spowodowane napływem mieszkańców Pendżabu

• W wyniku powyższych zdarzeń Maharadża zadecydował o przystąpieniu do Unii Indyjskiej, co dało możliwość wkroczenia Pakistanu na terytorium Kaszmiru

Przebieg:

• 27 października 1947 wojska indyjskie wkroczyły do Pakistanu; tego samego dnia została zajęta stolica Kaszmiru - Śringar;

• 31.10.1947 - wybuch powstania w regionie Gilgit, dzięki czemu wojska Maharadży zostały zmuszone do wycofania się;

• 14.11.1947 Pakistan ogłosił aneksję Gilgitu

• 20.01.1947 utworzenie przy ONA Komisji ds. Indii i Pakistanu, mającej na celu ustabilizowanie sytuacji, ustanowienie tymczasowego rządu i przeprowadzenie plebiscytu;

• Niedługo po utworzeniu onzetowskiej komisji wojska pakistańskie wkroczyły do Kaszmiru, konflikt przerodził się w regularną wojnę, która trwała przez cały 1948 r.;

• 01.01.1949 r. obie strony podpisały zawieszenie broni;

• 05.01.1949 r. Rada Bezpieczeństwa ONZ wydała rezolucję na podstawie której o przynależności kaszmiru miał zadecydować plebiscyt;

• Wytyczono linię podziału zgodnie z którą po stronie Indii pozostały: prawie cały Kaszmir i Dźammu, Ladakh oraz połowa Pańcu. Pakistan otrzymał Gilgit, Balistan, połowę Pańcu i skrawki Kaszmiru i Dźammu.

• Niedługo po utworzeniu onzetowskiej komisji wojska pakistańskie wkroczyły do Kaszmiru, konflikt przerodził się w regularną wojnę, która trwała przez cały 1948 r.

• 01.01.1949 r. obie strony podpisały zawieszenie broni

• 05.01.1949 r. Rada Bezpieczeństwa ONZ wydała rezolucję na podstawie której o przynależności kaszmiru miał zadecydować plebiscyt

• Powołano Grupę Obserwatorów Wojskowych Narodów Zjednoczonych w Indiach i Pakistanie (UNMOGIP), która wytyczyła linię podziału zgodnie z którą po stronie Indii pozostały: prawie cały Kaszmir i Dźammu, Ladakh oraz połowa Pańcu. Pakistan otrzymał Gilgit, Balistan, połowę Pańcu i skrawki Kaszmiru i Dźammu.

• Okres pokoju - lata 50 i 60 XX w.

• Mimo oficjalnego zawieszenia broni działania zbrojne trwały nadal

• Oba państwa linię podziału traktowały tymczasowo

• W latach 1953-1956 z inicjatywy USA i Wielkiej Brytanii doszło do rokowań pomiędzy Indiami i Pakistanem

• Nadzieję na ustabilizowanie sytuacji rozwiało przyłączenie Kaszmiru z Indiami - w kwietniu 1954 r. zniesiono bariery celne

• W skutek zbliżenie Pakistanu z zachodem i wstąpieniem tego państwa do Paktu Bagdadzkiego i SEATO

• Na przełomie 1954 i 1955 wzajemne relacje się ociepliły. Podczas obchodów Dnia Republiki w Indiach delegacja pakistańska ustaliła warunki dalszych rozmów pokojowych, które miały doprowadzić do konferencji w Bandungu (odbyła się ale nie przyniosła oczekiwanych ustaleń).

• W 1956 r. nastąpiło ochłodzenie relacji spowodowane deklaracją premiera Indii - Jawaharlala Nehru, w której zapowiedział, że nie dojdzie do przeprowadzenia plebiscytu

• Na linii przerwania ognia nastąpiła koncentracja wojsk i zaczęło dochodzić do starć wojsk

• Pod koniec lat 50 doszło do ocieplenia stosunków, co było związane z objęciem prezydentury Kaszmiru przez ugodowego generała

• W 1960 r. podpisano porozumienie w sprawie podziału wód Indusu.

• Udział Chin w konflikcie

• Pod koniec lat 50- tych ChRL włączyły się do konfliktu - zgłaszały roszczenia o północną część Kaszmiru

• Polityka Chin spowodowała zbliżenie indyjsko - pakistańskie

• Taki stan nie trwał długo, ponieważ doszło do poprawy relacji chińsko - pakistańskich, czego przejawem było przekazanie Chinom przez Pakistan skrawka swojej części Kaszmiru.

• W 1962 r. Chiny zaatakowały Indie

• Mimo pomocy udzielonej Indiom przez zachód Chińczycy przyłączyli do siebie sporą część Kaszmiru i Dźamu

• W regionie nastąpiła zmiana układu sił: pogorszyły się relacje Pakistanu z zachodem na rzecz ocieplenie się stosunków pakistańsko - radzieckich (ZSRR udzieliło Pakistanowi długoterminowych kredytów).

• II wojna indyjsko - pakistańska 1965 r.

Przyczyny:

• Spór o Kaczczh, który przerodził się w konflikt zbrojny

• Aresztowanie przez władze indyjskie przywódcę Frontu Plebiscytowego - szejka Mohammada Abdullaha, agitującego na zachodzie i państwach arabskich

• Status Kaszmiru, który do 1965 r. miał pewną autonomię, ale władze Indii zniosły większość odrębności

Przebieg:

• W nocy z 5 na 6 sierpnia propakistańscy rebelianci z Kaszmiru przekroczyli linię rozejmu z 1949 r. Akcje dywersyjne nie powiodły siłę, ponieważ rebelianci zostali zmuszeni do wycofania się

• 24 sierpnie Pakistan oficjalnie wypowiedział wojnę, a 35 tysięczne armia przekroczyła granice początkowo odnosząc sukcesy

• 6 września armia indyjska podjęła kontrofensywę w zachodnim Pakistanie

• Wraz z upływem czasu stało się jasne, że żadna ze stron nie jest w stanie uzyskać przewagi. W związku z tym strony zdecydowały się podpisać rozejm, który wszedł w życie 22 września 1965.

• W mediacje pokojowe zaangażowało się ZSRR, dzięki którym 4 stycznia 1966 rozpoczęły się rozmowy pokojowe w Taszkiencie. Zakończyły się podpisaniem 10 stycznia dziesięciopunktowej deklaracji w której oba państwa zobowiązały się do: wznowienia stosunków dyplomatycznych, normalizacji stosunków handlowych i kulturalnych.

• 22 stycznia oba państwa wycofały swoje wojska poza strefę zdemilitaryzowaną

• III wojna indyjsko - pakistańska w 1971 r.

Przyczyny:

• Punktem zapalnym konfliktu była jedna z prowincji Pakistanu - Pakistan Wschodni\Bengal Wschodni, która czuła się dyskryminowana i domagała się szerokiej autonomii. W skutek braku porozumienia między separatystami (Ligą Ludową) a rządem pakistańskim konflikt coraz bardziej narastał, aż 17 kwietnia 1971 r. ogłoszono powstanie niepodległego państwa Bangladesz.

Przebieg:

• 25 marca armia pakistańska wkroczyła na teren Bengalu. Pacyfikacja spowodował, że ludność bengalska zaczęła masowo uciekać do sąsiednich Indii

• Przyczyniło się to do wzrostu napięcia pomiędzy Indiami a Pakistanem - rząd indyjski ponosił duże koszty finansowe związane z utrzymaniem uchodźców i w związku z tym poczuł się stroną konfliktu.

• Ponadto Indie udzielały pomocy materialnej separatystom co Pakistan uznał za ingerencję w sprawy wewnętrzne.

• W związku z nasilającymi się incydentami granicznymi 3 grudnia rozpoczęły się regularne działania zbrojne

• 5 grudnia 1971 r. doszło do największej wojny morskiej od czasu II wojny światowej (w okolicach Karaczi). Marynarka indyjska zatopiła dwa niszczyciele oraz dwa stawiacze min, Pakistańczycy zatopili fregatę indyjską.

• W trakcie działań zbrojnych widoczna była znaczna przewaga Indii, zarówno pod względem technologicznym jak i wyszkolenia żołnierzy.

• Po dwutygodniowych walkach Pakistan skapitulował 16 grudnia , a dzień później ogłosił zawieszenie broni

Skutki:

• Wskutek dotkliwej porażki Pakistan utracił część wschodnią, a także poniósł znaczne straty materialne i osobowe.

• Wydatki poniesione na finansowanie wojny doprowadziły do kryzysu gospodarczego w Pakistanie

• Ustalono nową granicę międzypaństwową - linia przerwania ognia

• Wojna pogorszyła relacje indyjsko - chińskie

• W sierpniu 1972 r. premierzy obu państw podpisali porozumienie rozwijające Deklarację Taszkiencką. Oba państwa zobowiązały się do rozwijania przyjaznych stosunków oraz współdziałania na rzecz utrzymania pokoju w regionie

• Sytuacja po III wojnie

• Pod koniec 1972 r. określono ostateczną linię rozejmu i zaczęto wycofywać wojska z okupowanych obszarów

• W sierpniu 1973 r. podpisano trójstronne porozumienie o repatriacji.

• 22 lutego 1974 r. Pakistan uznał niepodległość Ludowej Republiki Bangladeszu

• W marcu 1976 r. Indie i Pakistan wznowiły stosunki dyplomatyczne

• Mimo oficjalnego zawieszenia broni przez całe lata 70 dochodziło do licznych incydentów na pograniczu indyjsko - pakistańskim

• Przełom 1989 i 1990 r. przyniósł kolejne zaostrzenie sytuacji. W wyniku działalności separatystów kaszmirskich - mudżachedinów, w styczniu 1990 armia indyjska otworzyła ogień do rebeliantów, a miesiąc później rozwiązano miejscowe zgromadzenie stanowe.

• Dzięki mediacjom USA nie doszło do rozpoczęcia wojny.

• Sytuacja w latach 90- tych

• Kolejne zaostrzenie sytuacji miało miejsce w 1996 r. W styczniu dwa pociski rakietowe zniszczyły pakistańską wioskę, co było równoznaczne z oskarżeniem Indii o napaść. Incydent zakończył się wzajemnymi pogróżkami

• Rok 1998 przyniósł kolejne ochłodzenie relacji. W maju Indie przeprowadziły 5 prób z bronią jądrową w Radżasthanie. 2 tygodnie później Pakistan odpowiedział dwoma próbami nuklearnymi w Beludżystanie.

• W lutym 1999 r. podpisano dwustronną deklarację o nieprzeprowadzaniu kolejnych prób z bronią masowego rażenia

• Początek 1999 r. dał złudne nadzieje na zakończenie sporu.

• Wczesną wiosną mudżahedini wdarli się na terytorium indyjskie w celu opanowania jednej z przygranicznych prowincji

• Separatyści zajęli bazy armii indyjskiej znajdujące się przy linii kontrolnej. W maju Indie odpowiedziały nalotem na zajęte pozycje, naruszając jednocześnie przestrzeń powietrzną Pakistanu.

• Konflikt trwał do lipca, kiedy to oba kraje doszły do porozumienia, przy czym Indie utrzymywały, że jest to jedynie wstrzymanie ataków

• Konflikt na początku XX w.

• Indie i Pakistan ponownie znalazły się na krawędzi wojny na początku 2002 r., po tym jak w grudniu 2001 r. doszło do zamachu na indyjski parlament. Hindusi oskarżyli Pakistan. Wynikiem tego była koncentracja obu armii na granicy.

• Dzięki mediacji USA doszło złagodzenia napięcia

• W maju 2003 r. przywrócono stosunki dyplomatyczne, a w latach następnych rozwijano współpracę gospodarczą

• Przejawem ocieplenia stosunków była wspólna pomoc ofiarom trzęsienia ziemi w Kaszmirze w 2005 r.

• W 2008 r. miały miejsce dwa zdarzenia, które ponownie zaostrzyły sytuację: 1) w lipcu miał miejsce zamach terrorystyczny pod ambasadą Indii w Afganistanie, 2) w listopadzie przeprowadzono zamach na hotele w Bombaju w którym zginęło ok. 200 osób.

• Hindusi o zamachy oskarżali Pakistan, który nie przyznawał się do oskarżeń kierowanych pod ich adresem.

• Podsumowanie

• Konflikt o Kaszmir trwa już ponad 60 lat i nadal nie ma mocnych przesłanek dzięki którym mógłby się zakończyć.

• Paradoksalnie wybuchowi kolejnej wojny może zapobiegać fakt posiadania przez obie strony broni nuklearnej - jej użycie doprowadziłoby do dużych zniszczeń w obu państwach

• Mimo mediacji środowiska międzynarodowego, wciąż nie widać oczekiwanych efektów, ponieważ oba kraje uważają, że konflikt muszą rozwiązać same.