Utwór- przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności o indywidualnym charakterze twórczej ustalony w jakiejkolwiek postaci.
Przejaw działalności twórczej- twórca ubogacił istniejący stan rzeczy o nowe elementy.
Twórczość- złożone powstanie novum, wysiłek intelektualny autora. Utwór subiektywnie nowy. Stopień nowości jest w zasadzie obojętny. Mogą mieć dzieła wzbogacające naród w stopniu niewielkim.
Indywidualność (indywidualny charakter utworu) - na kształt utworu musi wpływać osobowość twórcy. Ta osobowość decyduje o kształcie dzieła i ten charakter przejawia się przez: formę, sposób ujęcia tematu, (np.: obraz, filmy, rysunek, piosenka), dobór materiału i jego skład itd. Ten sam temat przez twórcze może być traktowany w różny sposób np. ironicznie, romantycznie, satyrycznie, itp. Może pojawić się nawet tam gdzie twórca jak się wydaje miał ograniczoną swobodę twórczą np. temat stajenki betlejemskiej, Chrystusa na krzyżu, postać św. Faustyny. Stopień indywidualności odciska się czasem w sposób bardzo wyraźny a czasem w stopniu nieznacznym. Mniej przejawia się w obiektach architektury, instrukcjach obsługi, mapach, kompozycjach kwiatowych itp.
Problem ustalenia utworu w jakiekolwiek postaci
Ustalenie utworu- taka postać że chociaż potencjalnie może być odebrany przez kogoś innego niż twórca.
Utrwalenie utworu- wpisanie go w dany nośnik.
Ustalenie z utrwaleniem przykłady: dzieło, muzyka
Koncerty nie muszą być utrwalone ale są ustalone. Nie jest konieczna rejestracja utworu
Udzielenie ochrony- następuje z chwilą ustalenia, nie jest konieczna rejestracja utworu. Dla udzielenia ochrony nie ważny jest sposób wyrażenia.
Prawo autorskie jest ślepe na przeznaczenie do czego dane dzieło służy, nie patrzy czy dzieło jest kiczem czy dziełem sztuki.
Utwory które podlegają ochronie:
-Naukowe
-Plastyczne
-Lutnicze
-Muzyczne
-Sceniczne
-Choreograficzne
-Audiowizualne
-Fotograficzne
-Wzornictwa przemysłowego
-Programy komputerowe
-Architektoniczne
Brak cech utworu występuje w przypadku:
-Odkryć
-Idei
-Metod
-Procedur
-Zasad działania
-Koncepcji matematycznej
-Akty normatywne
-dokumenty urzędowe
-urzędowe materiały, znaki i symbole
-opublikowane dokumenty patentowe
-proste informacje prasowe, np.: kronika wypadku.
Utwór zależny- najczęściej tłumaczenia, przeróbki cudzego utworu. W swej treści opiera się na oryginale ale stanowi jego przeniesienie np. na inny język. Twórca dzieła zależnego dysponuje jednak pewna swobodą twórczą.
Skutki utworu zależnego
- wygaśnięcie praw majątkowych do oryginału nie ma wpływu na prawa dzieła zależnego
- rozpowszechnianie, opracowanie, korzystanie jest uzależnione od twórcy oryginału
Utwór inspirowany- utwór który powstaje pod wpływem cudzego utworu. Twórca tworzy coś zupełnie nowego jedynie wzorując się na pierwowzorze.
Podmiotem prawa autorskiego jest twórca, autor danego utworu. Prawa autorskie powstają na rzecz twórcy, wyjątkowo zaś na inne podmioty. Twórcą jest osoba fizyczna która przedmiot stworzyła, oraz osoba której przysługują prawa majątkowe. Twórca jest zmuszony do wykazywania że prawo przysługuje jemu. Za twórcę uważa się osobę której nazwisko jest na utworze lub której dane zostały podane do wiadomości publicznej. Domniemanie - domniemywa się, że za twórcę uważa się osobę, której nazwisko jest umieszczone na utworze lub zostało podane do publicznej wiadomości w inny sposób.
Dzieło współautorskie- można mówić o nim gdy zaistniało porozumienie co do stworzenia wspólnego działa przed lub w czasie tworzenia dzieła. Współdziałanie autora i wykonawcy np. muzyka i tego kto pisze teksty. Przy braku porozumienia brak współautorstwa.
Utwory połączone- istnieją gdy kilku twórców łączy swe oddzielne utwory w celu wspólnego upowszechniania np. tom bajek, płyta z muzyka różnych zespołów, wiersze miłosne.
Utwory zbiorowe- dzieła typu encyklopedia czy wydawnictwa periodyczne w których występują samoistne utwory i już u podstaw nie było to dzieło współautorskie. Autorzy nie mają wpływu na kształt ani na całość a tym bardziej na teksty innych autorów.
Współtwórcom przysługuje wspólne prawo autorskie które są opisane w prawie przepisy o współwłasności. Każdy współtwórca ma udział, domniemywa się, że udziały są równe. Prawa do utworu dostają wspólnie.
Autorskie prawa majątkowe u innego podmiotu niż twórca:
W przypadku dzieł wspólnych (zbiorowych) prawo nabywa wydawca przy zachowaniu praw poszczególnych autorów.
W utworach audiowizualnych prawa autorskie nabywa producent - działa wiele osób, a nakład inwestycyjny ponosi jedna osoba (producent).
Pracowniczy program komputerowy prawa autorskie nabywa automatycznie pracodawca.
Utwory pracownicze nie będące programem komputerowym. Utwór wykonany w ramach umowy o pracę a nie dodatkowo. Działalność twórcza należała do obowiązków pracownika Pracownik ma obowiązek zgłoszenia utworu pracodawcy a ten może go przyjąć lub odrzucić. Kiedy go przyjmie nabywa autorskie prawa majątkowe ( dobra osobiste posiada autor) Jeżeli pracodawca nie upubliczni utworu przez 2 lata wszelkie prawa do utworu nabywa autor.
Utwory pracowników naukowych - Nie następuje przejście praw na uczelnię przysługuje prawo pierwszeństwa publikacji uczelni, prawo wydawnicze wygasa jeżeli w ciągu 6 miesięcy nie rozpoczęto druku lub
Prace dyplomowe -Uczelnia ma prawo publikacji do 6 dni po obronie
Autorskie prawa osobiste:
Niektóre dobra osobiste(wartości świata uczuć , przeżyć): Art. 23 KC
-Do imienia i nazwiska- człowiek może domagać się by nikt bezprawnie nie wykorzystywał ich w różny sposób, np. przypisanie tekstu innej osobie niż twórca, plagiat.
-Do pseudonimu autorskiego
-Do wizerunku- odtworzenie rysów twarzy, istotne znaczenie ma kontekst wizerunku co może doprowadzić do naruszenia innych praw osobistych, czyli opisywanie wyglądu fizycznego.
-Do tajemnicy korespondencji
-Do twórczości artystycznej, literackiej i naukowej - jeżeli chodzi o twórczość naukową, literacką to prawa majątkowe można sprzedać i są one ograniczone w czasie, np. można sprzedać to prawo majątkowe np. na 15 lat.
Konstrukcja autorskich praw osobistych- chronią nieograniczoną w czasie i nie podlegającą zrzeczeniu lub zbyciu. Od powszechnych dóbr osobistych różni je to że chronią one nie tylko sferę osobistych przeżyć twórcy a raczej chronią jego stosunek do dzieła i trwają przez całe życie twórcy i po jego śmierci. Są wykonywane przez ściśle określony krąg osób po śmierci autora. Autor może się zgodzić do przetwarzania tekstu np. na potrzeby inscenizacji scenicznej.
Nienaruszalność treści utworu ( inaczej prawo integralności):
- Prawo do oznaczenia utworu oznaczonym imieniem i nazwiskiem, pseudonimem lub anonimowo.
-Prawo do rzetelnego wykorzystania- prawo twórcy do decydowania przez twórcę jak jego utwór ma być przerabiany.
-Prawo do decydowania o pierwszym udostepnienia dzieła publiczności- daje twórcy możliwość określenia momentu kiedy chce podzielić się utworem z publiką.
-Możliwość nadzoru autorskiego- możliwość kontroli przygotowania utworu do rozpowszechniania, wprowadzania określonych zmian. Przybiera postać korekty autorskiej.
-Prawo do odstąpienia lub wypowiedzenia umowy- podmiot praw autorskich może być zainteresowany wycofaniem dzieła z obiegu.
Prawa majątkowe- zespół uprawnień, jakie przysługują twórcy utworu, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii ekonomicznych tych uprawnień.
Uprawnienie do korzystanie z utworu, do rozporządzania nim i do pobierania pożytków.
Prawo dotyczy wszystkich pól eksploatacji- lista otwarta. Każde z pól eksploatacji można podzielić na podpola np. pole prawo do drukowania a podpolem drukowanie tylko w miękkiej lub twardej oprawie. Pola eksploatacji mogą być tylko takie jakie istnieją na dzień dzisiejszy.
prawo do zwielokrotniania utworu (ksero, druk, technika cyfrowa), obrót oryginałem (jedna odsprzedaż, użyczenie lub najem oryginału, rozpowszechnianie i udostępnianie w inny sposób ( publiczna przemowa, odtwarzanie, reemitowanie).
Umowa licencyjna na określone wykorzystanie oraz umowy przenoszące prawa powinny wymieniać pola eksploatacji. Nie można przenieść na podstawie umowy prawa na nieznane pola eksploatacji. Twórca nie jest w stanie nigdy przenieść na osoby trzecie całości praw.
Prawo do wynagrodzenia- prawo po pobierania pożytków, podstawowym dokumentem jest umowa o przeniesienie praw albo umowa licencyjna. Wynagrodzenia nie można się zrzec i jest pobierane za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawami. Wynagrodzenie może być ryczałtowe lub procentowe (od ilości sprzedanego egzemplarza utworu).
Prawo de suit- związane jest z prawem do wynagrodzenia, ale dotyczy dzieł plastycznych i fotografii, daje twórcy prawo do ułamkowego wynagrodzenia przy każdej odsprzedaży. Marszand jest zobowiązany do wypłacenia pieniędzy autorowi. Twórca ma zawsze prawo do udziału w zyskach jakie odnoszą inne podmioty z odsprzedaży tego dzieła. Twórcy i spadkobierca przysługują wynagrodzenia od każdej prawnej odsprzedaży utworu.
Prawo do korzystania z utworu - wszystkie czynności faktyczne dotyczące korzystania z utworu. Pośrednie ( osoby trzecie upoważnione) lub bezpośrednie (autor), czyli uprawnienia do wprowadzania utworu do obrotu.
Prawo do rozporządzania - rozporządzanie polega na czynności prawnej(umowa), którą dysponent obciąża swoje prawo na inne osoby
Autorskie prawa majątkowe są zbywalne i wchodzą w skład spadku które mogą być dziedziczone jak inne prawa majątkowe.
Producenci komputerów, magnetowidów i importerzy musza odprowadzać podatki na rzecz organizacji chroniących prawa autorskie.
Umowy autorsko - prawne może podzielić na : (kategorie umów autorsko - prawnych):
1.umowy o stworzeniu utworu- twórca zobowiązuje się do pewnego rezultatu, stworzenia dzieła osobiście
2.umowy o przeniesieniu praw autorskich- przedmiotem mogą być prawa majątkowe do utworów już istniejących lub jeszcze nie istniejących, do umowy takiej stosujemy przepisy o sprzedaży. Umowa pisemna, wyraźne wskazanie pól eksploatacji, cena sprzedaży tych praw autorskich. odpowiedzialność za wady- wada prawna. Może nastąpić nieodpłatnie( umowa w formie katu notarialnego) lub w formie odpłatnej. Ze względu na niematerialny charakter dóbr dysponent może je sprzedawać wielokrotnie dlatego zawiera się umowy licencyjne. Zakres licencji określa umowa po wyraźnym wskazaniu pól eksploatacji licencji.
Zakres udzielonej licencji licencjobiorcy może być różny:
*pełny- korzystanie w takim zakresie jak licencjodawca, czyli tak długo jak autor,
*częściowy (ograniczony)- korzystanie z pewnych „funkcji”, np. ma tylko licencję na wyświetlanie filmu tylko w jednym kinie, w jednym mieście.
Licencjonobiorca -nie jest uprawniony do uprawniania innych, chyba, że strony inaczej się umówiły to wtedy może udzielić sublicencji.
Podziały licencji:
*wyłączne- zezwolenie uprawnionego do wyłącznego korzystania z prawa na określonym terytorium lub polu eksploatacji prawa, czyli tylko jedna osoba ma prawo do utworu, np.: autor
*niewyłączna - dużo osób ma prawo do utworu
*terminowe- 5 lat jeżeli nie jest inaczej ujęte to w licencji
*nie ograniczone w czasie
3.umowy o korzystaniu z utworu lub jego egzemplarzy
Wynagrodzenie autorskie - ryczałtowe lub uzależnione od liczby sprzedanych egzemplarzy.
Umowy, które przenoszą własność - sytuacje gdzie utwór już jest, ale twórca może przenieść prawa majątkowe pod rygorem nieważności.
Autorskie prawa majątkowe- ograniczenia:
- dozwolony użytek- zezwolenie osobom trzecim na korzystanie z utworów bez zgody twórcy
*osobisty- własny interes osobisty, wykorzystywany przez krąg osób np. wyświetlenie filmu zakupionego i oglądanego na urodzinach, nie oznacza prawa do budowania domu na podstawie projektu , nie dotyczy korzystania z elektronicznych baz danych chyba że na użytek własny
*publiczny- twórca nie może sprzeciwić się skorzystaniu z jego dzieła:
1) licencje niezbędne do zgodnego z prawem korzystania z utworu przez uprawnionego- prawo przejściowego lub incydentalnego zwielokrotnienia utworu nie mającego celów gospodarczych niezbędnego do przekazu utworu w systemie teleinformatycznych pomiędzy osobami trzecimi przez pośrednika lub zgodnego z prawem korzystania z utworu
2) licencje na nie odpłatne wystawianie, wykonywanie utworu- prawo rozpowszechniania utworów nadawanych przez stacje radiowe lub telewizyjne, równoczesne, integralne i nieodpłatne użytkowanie za pomocą anteny zbiorowej lub telewizji kablowej gdy antena jest imienna i nie obejmuje więcej niż 50 gospodarstw domowych, nieodpłatanego wykonywania publicznie już rozpowszechnienia utworu w czasie uroczystości szkolnych, akademickich itp., autorzy nie mogą otrzymać za to wynagrodzenia, licencja nie jest objęte wykonywanie wyrobów na imprezach przedwyborczych itp.
3) prawo przedruku- obejmuje prawo rozpowszechniania informacji- sprawozdań, fotograf reporterskich, przeglądów prasy, mów wygłoszonych na publicznych wygłoszeniach. Autorom należy się za to wynagrodzenie.
4) prawa do korzystania z utworu dla celów naukowych, informacyjnych i dydaktycznych- prawo cytatów pozwala na wygłoszenie fragmentów utworów a nawet drobnych utworów w całości, zacytowanie cudzego utworu wymaga zacytowania źródła cytatu. Prawo udostepnienia zbiorów przez biblioteki.
5) korzystanie z utworu dla innych cech- np. prawo do korzystania z utworu na użytek osób niepełnosprawnych, jako dowód w sprawie sądowej itp.
Wyczerpanie praw- wyjątek od monopolu autorskiego w zakresie kontroli nad obrotem egzemplarzami. Istota ograniczenia polega na tym że w chwili legalnego wprowadzenia utworu do obrotu dysponent traci możliwość prowadzenia kontroli nad dalszym obrotem tym egzemplarzem, nie może zakazać dalszej odsprzedaży utworu.
Wygaśnięcie praw majątkowych - 70 lat.
Ochrona autorskich praw majątkowych - cywilno-prawnej jak i karnej. Uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa szeregu roszczeń. Przede wszystkim zaś:
- o zaniechanie dalszych naruszeń- zobowiązanie sprawcy do nie dokonywania nowych działań wkraczający w sferę stwórcy
* gdy naruszenie prawa już nastąpiło i trwa
* gdy naruszenie prawa już nastąpiła i istnieje realna groźba powtórzenia
- o usuniecie skutków naruszeń- polega na różnych działaniach np. zniszczenie przedmiotów z naruszeniem prawa autora.
- o odszkodowanie- Twórca może dochodzić odszkodowania na zasadach ogólnych czyli takiego jakie jest przewidziane w przepisach księgi 3 kodeksu cywilnego- przepisy o naprawieniu szkody i z typem deliktu który przewiduje obowiązek naprawienia szkody. Dwu lub trzykrotność za wykorzystanie.
- o wydanie uzyskanej korzyści- korzyści za to co naruszyciel wykorzystał wbrew prawu.
Pokutne roszczenie praw autorskich- twórca może domagać się zasądzenia od sprawcy zapłaty (pokutnego) na fundusz promocji twórczości. Roszczenie to przysługuje tylko jeżeli roszczenie było zawinione i dokonane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Nie może być niższa niż dwukrotność uprawdopodobnionych korzyści poniesionych przez sprawce.
Plagiat- kradzież utworu lub pomysłu. Plagiatem jest przywłaszczenie sobie autorstwa cudzego utworu lub jego fragmentu (cudzych elementów twórczych), to znaczy ukrycia źródła ich pochodzenia. Oznacza więc kradzież intelektualną. Plagiat z założenia jest umyślny, plagiator (osoba, która dopuściła się plagiatu) przypisuje sobie cudzą twórczość. Plagiator świadomie zataja źródło pochodzenia istotnych zapożyczeń.