OCHRONA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ

ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 1994 roku, tekst z 2010 roku - do 85 artykułu

ochrona własności intelektualnej, ochrona własności przemysłowej

prawa autorskie oprócz utworów obejmują także prawa pokrewne oraz problematykę baz danych

Historia

• prawo autorskie nie jest dziedziną starą, w starożytności w ogóle o nim nie mówiono

• na rzecz wydawców, a nie autorów zaczęto tworzyć prawa, które miały chronić ich interes, zaczęły powstawać po powstaniu druku

• po rewolucji francuskiej (1789 r.) powstało „święte prawo własności”

• „statut Anny” z 1780 roku w Wielkiej Brytanii

• istnieją dwa systemy prawa autorskiego:

• kontynentalny (romańsko-germański, europejski; czas rewolucji francuskiej); w prawie francuskim uznawano, że twórca to osoba obdarzona talentem przez Boga; twórca odzwierciedla w każdym utworze cząstkę osobowości dlatego też zdecydowano się chronić utwory autorskie; utwory są chronione ze względu na indywidualne piętno twórcy; prawa osobiste chronią więź twórcy z utworem i nigdy nie wygasają , nawet po śmierci twórcy; aby nakręcić kontynuację trzeba mieć zgodę pierwotnego twórcy

• copyright (amerykański, australijski, brytyjski); system prawny, który dotyczy ochrony prawno-autorskiej; emigranci przybywający do stanów żyli w trudnych warunkach i postrzegali utwór przez pryzmat jego wartości ekonomicznej i zysków, które można w wyniku tego uzyskać, talent i więź twórcy z utworem nie miała dużego znaczenia, utwór w USA jest traktowany jako towar; im więcej korzyści przynosi utwór i im więcej można dzięki niemu zyskać, tym bardziej jest on chroniony przez prawo; więzi między autorem a utworem nie są respektowane - powstają prequele, sequele

• prawo autorskie ma obowiązywanie terytorialne, prawo autorskie polskie obowiązuje tylko w Polsce; w różnych systemach prawnych różne osoby mogą być uważane za twórców i różne utwory mogą podlegać ochronie; to co w Polsce jest chronione w innym kraju może nie podlegać żadnej ochronie; umieszczenie czegoś w Internecie powoduje, że w jednym państwie może mieć on pewne prawa, w drugim może nie mieć ich wcale

• dobro niematerialne nie jest tożsame z rzeczą; nośnik materialny to książka lub płyta, jednak nie jest to kupowane ze względu na owy nośnik tylko treść (książka, płyta), percepcja (obraz); dobra materialne mogą tracić na wartości (samochód traci wartość w wyniku wypadku), dobra niematerialne nie tracą na wartości (nie liczy się ilość egzemplarzy, dobro nadal będzie takie samo); prawo autorskie można nabyć wyłącznie poprzez odpowiednią umowę z twórcą, nie nabywa go kiedy kupuje płytę z muzyką lub filmem, książkę; naruszenie praw autorskich w chwili ściągania materiałów z Internetu polegają na tym, że naruszamy samą wartość intelektualną nie korzystając przy okazji z nośnika; w prawie autorskim nie chodzi o nośnik, tylko o dobro niematerialne

• prawo autorskie chroni:

• artykuł 1: Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).

• wynalazek ma patent wtedy, gdy jest zupełnie nowy

• działalność twórcza powstaje wtedy, gdy przeciwstawiana jest działalności rzemieślniczej, odtwórczej

• jeżeli coś co powstaje w pewien sposób powiela znane treści jest odtwórcze, gdy porusza nowe zagadnienia jest nowy, ma charakter twórczy

• utwór jest uznany za nowy, gdy charakteryzują go pewne cechy związane z twórcą

• utwór oryginalny i indywidualny to utwór, który w przyszłości prawdopodobnie nie powstanie, ani nie zostanie wykreowane coś w miarę podobnego

• uzyskanie ochrony autorsko-prawnej nie jest trudne, nie ma wymogów dotyczących stopnia oryginalności nowego dzieła, wystarczy wykazać, że jeden utwór nieco różni się od drugiego

• graniczne wytwory intelektu to drobne utwory, slogany reklamowe, wierszyki, pocztówki, fotografie - mogą także być chronione prawem autorskim, jeżeli charakteryzuje je pewna indywidualność

• ochrona autorsko-prawna obejmuje większość zagadnień dotyczących życia (ochroną są obejmowane: rozkłady jazdy, opowiadania dzieci w szkole, instrukcje obsługi urządzeń - zasadniczym założeniem jest to, aby twórca robił coś oryginalnego

• ustalenie w jakiejkolwiek postaci przeciwstawiane jest utrwaleniu (utwór ma postać materialną - książka, płyta); ustalenie to sytuacja, w której inna osoba poza twórcom może zapoznać się z utworem; ochrona autorsko-prawna nie zawsze powstaje w chwili ustalenia, czasem odbywa się to dopiero w momencie utrwalenia; ochrona autorsko-prawna powstaje nawet dla utworów niedokończonych

• w Polsce nie ma instytucji, w której wpisuje się utwory objęte ochroną autorsko-prawną; aby udowodnić plagiat trzeba mieć dowody, które umożliwią jego wykrycie;

• Copyright Office w Ameryce - wszystkie powstające utwory są tam rejestrowane, obowiązuje ono zasadniczo na terenie USA

• aby przyznać ochronę autorsko prawną trzeba przestrzegać dwóch przesłanek z artykułu:

• indywidualnym charakterze

• utwór musi być ustalony

• wpływu na przyznanie ochrony autorskiej nie ma:

• wartość - prawo autorskie przyznaje jednakowe prawa autorskie wszystkim utworom, niezależnie od ich wartości, popularności muszą się jednak charakteryzować indywidualnością

• treści - prezentowane treści mogą być autorskie nawet w wypadku filmów pornograficznych

• prawo autorskie nie chroni koncepcji, idei, pomysłów

• ochrona autorsko-prawna jest przyznawana, gdy na rzecz autora powstaje monopol prawny, tylko właściciel decyduje co się z daną rzeczą dzieje, jak chce korzystać z utworu i komu pozwala na czerpanie z niego

• gdybyśmy objęli ochroną idee albo pomysły, to wtedy zahamowałoby to rozwój społeczeństw, u podstaw wszystkiego co robią ludzie leży jakaś idea, ktoś musi wymyślić koncepcję lub idee do funkcjonowania instytucji lub systemów emerytalnych, itp.

• są dziedziny życia, w których chronienie idei nie przeszkadza funkcjonowaniu społeczeństw, np. przemysł rozrywkowy, który opiera się na pomysłach

• sztuka konceptualna, performance (obieranie ziemniaków) - ochrona prawna spowodowałaby utrudnienia w funkcjonowaniu, poza tym korzystają one zwykle z codziennych czynności

• każdy przypadek musi być rozpatrywany indywidualnie - Wielka Brytania utwór „4:33” autor: J.Cage; powstał utwór jednominutowy, który również składał się samych pauz - trudność w stwierdzeniu czy był plagiatem; wypłacenie wielotysięcznego odszkodowania - droga pozasądowa

• rekonstrukcja, prace renowacyjne - problem z objęciem utworu prawem autorskim, rękopisy z Qumran (120 linijek tekstu, badacz stwierdził, że zrekonstruował brakujący tekst - czy przysługuje badaczowi ochrona praw autorskich? może on decydować wtedy o tym, czy go wydawać; badacz twierdził, że zrekonstruował rękopis DOKŁADNIE, więc bez własnego piętna)

• widowisko sportowe - chronione prawem autorskim? nie jest ponieważ piłkarzy traktuje się bardziej jak rzemieślników, a nie artystów

• spektakl teatralny - robienie zdjęć? fotograf ma prawo robić zdjęcia, jednak może przy tym naruszyć prawa autorskie reżysera, scenografii; zdjęcie ma cechy indywidualne, jednak może naruszać wizerunek osób znajdujących się na zdjęciu

• prawo autorskie nie chroni krótkich fragmentów, pojedynczych słów, dźwięków, braw; muszą być to zbitki (neologizm - mixełko; „Baśka miała fajny biust”, to tekst banalny, łatwy do wymyślenia; reklama RMF cytat z „Sexmisji”), tytuły bohaterów (Kubuś Puchatek, Janosik)

• problematyczne są utwory efemeryczne, których żywot jest krótki (fryzura, bukiet kwiatów, wygląd potraw) - sfotografowano zrobiony bukiet, fotografii zrobił zdjęcie i chciał je wydać w formie pocztówki, powinien zapytać autora bukietu czy może zrobić zdjęcie, wykonać je i ewentualnie zapłacić

Utwory dzielimy na

• kryterium wykorzystywania cudzej twórczości:

• samoistne - tworzone samodzielnie

• utwory inspirowane - pod wpływem cudzej twórczości tworzymy coś własnego

• niesamoistne - zależne i z zapożyczeniami, musi siniec utwór macierzysty, a utwór zależny powstaje w wyniku czerpania z niego informacji

• opracowania

• zrobienie tłumaczenia dla siebie jest dopuszczalne, jednak jego upowszechnienie wymaga zgody autora oryginalnego tekstu

• zapożyczenia - przejmowanie całych fragmentów, wykorzystywanie cytatów
  

Treść prawa autorskiego:

• składa się z autorskich praw osobistych

• składa się z autorskich praw majątkowych

• dobra osobiste:

• prawo do korespondencji

• dobra osobiste są bardziej chronione niż prawa majątkowe

• autorskie prawa osobiste są traktowane jak dobra osobiste, chroni więź twórcy z utworem

• prawa te nie podlegają wygaśnięciu albo zbyciu

• twórca nie pozbędzie się tych praw

• prawa (ich część) wygasają po 70 latach od śmierci twórcy, utwory stają się dobrem wszystkich, nie trzeba pytać spadkobierców o zgodę

Prawa osobiste:

• są bardziej chronione

• prawo do autorstwa utworu, prawo do „ojcostwa” utworu

• autorstwo przysługuje osobie, która utwór stworzyła

• twórca to osoba, która stworzyła utwór, może to być tylko osoba fizyczna (człowiek); osoba prawna nie może być twórcą

• autor to osoba, której przysługuje prawo autorskie

• zdarza się, że twórca nie jest uznawany za autora

• prawo do oznaczania utworu

- anonimowo - imiennie - pod pseudonimem - ghost writer

• prawo do integralności utworu

• nienaruszalności treści i formy

• naruszenie integralności występuje najczęściej w architekturze, np. przebudowa domu

• naruszeniem integralności jest także kręcenie sequeli, prequeli oraz odcinków

• prawo do nadzoru autorskiego

• przysługuje twórcy jeżeli utwór jest gdzieś wystawiany

• twórca ma prawo wglądu czy jest coś należycie wykonywane, czy nie ma zmian

• prawo do pierwszego udostępnienia utworu

• tylko twórca może po raz pierwszy udostępnić utwór

• prawo do modyfikacji utworu

• twórca może zmodyfikować utwór z różnych powodów

• prawo do wycofania go z obrotu

Prawo majątkowe:

• prawo do eksploatacji utworu

• tylko twórca może decydować, jak, gdzie i kiedy chce korzystać z utworu

• ściągnięcie utworu z Internetu, zapisanie go na komputerze to wszystko jest jego eksploatacją

OCHRONA PRAW AUTORSKICH -> ROZDZIAŁ 9 -> artykuł 78 i 79

• naruszenie dóbr osobistych to krzywda, a za nią przysługuje zadośćuczynienie

• naruszenie praw majątkowych to szkoda i przysługuje za nią odszkodowanie

artykuł 23

• bez zezwolenia twórcy można korzystać z rozpowszechnionego utworu

• następuje to w zakresie własnego użytku

Baza danych

• słownik, panorama firm, książka telefoniczna

• baza danych nie jest chroniona prawem autorskim, np. książka telefoniczna jest ułożona alfabetycznie, przez co nie posiada więzi z autorem

• ochrona sui generis -> kiedy tylko przedmioty są chronione; przysługuje ona producentowi, który stworzył bazę danych - wyłożył na nią pieniądze, tworząc możliwości organizacyjne; tworzenie bazy jest czasochłonne oraz kosztochłonne; kopiowanie całej bazy danych jest trudne; sui genesis przysługuje producntowi, a ustawa mówi o prawch przysługujących twórcy (osobie, która chodziła, zbierała dane i stworzyła bazę)

• baza danych będzie chroniona nawet jeżeli zawiera elementy niekchronione prawem autorskim; cała baza może być chroniona, gdy układ składników może być dobrany w sposób oryginalny

• w odniesieniu do baz danych nie istnieje dozwolony użytek, wyłączone jest korzystanie z elektornicznych baz danych oraz budynki architektoniczne

• dozwolony użytek publiczny - można korzystać bez zezwolenia twórcy, ale tylko w sytuacjach, które są dozwole w ustawie

Pole eksploatacji

• sposób korzystania z praw autorskich

• sposób eksploatacji z utworu

• wprowadzenie do obrotu, wynajem egzemplarzy, wystawienie na sceniem,

• powinny być w miarę prezycyjnie wskazane, do czego upoważaniamy, na jakie pole przeniesiona jest eksploatacja

• tylko na polach jakiesą przedstawione, w chwili zawarcia umowy

Umowa o przeniesienie praw autorskich

• autorskie prawa majątkowe, nie osobiste

• korzystniejsza dla nabywcy prawa autorskiego

Umowa licencyjna

• korzystniejsza dla twórcy

• twórca ma cały czas pewne prawa

• może być wyłączna lub niewyłączna

• zwykle zawierana na 5 lat, później wygasa, twórca ma pełnię praw

• wyłączna ma formę pisemną, niewyłączna nie ma wymogu formy

Odstąpienie od umowy w celu zachowania interesu twórcy, jeżeli twórca chce zmienić umowę musi zapłacić

art. 23

• utwór musi być upowszechniany

• użytek osobisty -> korzystanie z POJEDYNCZYCH egzemplarzy

• kserowanie książki dla SIEBIE, nie do odsprzedaży

art. 35

• licencje: open source - otwarte źródła, twórca udostępnia program łącznie z kodem źródłowym

• licencje: all rights reserveed, some rights reserveed (twórca zrzeka się tylko praw majątkowych, zachowując osobiste)

dobra osobiste -> wizerunek, dobre imię, wolność, życie; mają charakter niemajątkowy i niematerialny; określają niepowtarzalne jednostki ludzkie, art. 23 i 24 kodeksu cywilnego; chronione bardziej niż dobra majątkowe; nie można ich zbyć, nie mają charakteru materialnego; kodeks cywilny określa jak chronić dobra; nie ma tam prawa do głosu - czy głos jest prawem osobistym? tak - nagrywanie głosu, przerabianie, podsłuchy; nie ma prawa do intymności

żeby coś ochronić najpierw musi nastąpić naruszenie; dopiero po powstaniu szkody przysługuje odszkodowanie

beprawność - działanie bez podstawy prawnej, ochrona jest niezależna od winy

okoliczności wyłączające bezprawność:

• zgoda uprawnionego

• działanie według upoważnienia ustawowego

• obrona konieczna, stan wyższej konieczności

zgoda -> pozwolenie na naruszenie dobra osobistego; zgoda jest odwołana; dotyczy konkretnego naruszenia - nie ma zgody in blanco

wizerunek -> podobizna utrwalona wizualnie; wygląd nie podlega odnowie; może to być karykatura; nie musi to być wierne odzwierciedlenie; ważne jest to czy można rozpoznać daną osobę; dotyczy tylko osób fizycznych

maska artystyczna -> postać, w którą wciela się aktor

zezwolenie -> dotyczy konkrentego naruszenia

komercjalizacja dóbr osobistych -> zjawisko, nie przepisy prawne, jest z nimi sprzeczna

Za naruszenie prawa autorskiego grozi:

• odpowiedzialność karna - przestępstwo; charakter represyjny (wymierzenie sankcji, ponoszenie kary), grzywna lub ograniczenie wolności do 1 roku (do 3 lat jeśli zarobkowo); plagiat to przestępstwo

• odpowiedzialność cywilna - inna funkcja: przywrócenie do stanu poprzedniego, a nie karanie

Ochrona praw autorskich (np. prawo do integralności utworu) - art. 78

Żądania twórcy:

• zaniechanie naruszenia

• naprawienie skutków

• publiczne oświadczenie (przeproszenie za plagiat - bardzo kosztowne!)

Ochrona praw majątkowych (eksploatacja utworu) art. 79

ZNAKI TOWAROWE (marka)

• na podstawie prawa własności przemysłowej (nie ma sfery praw osobistych)

• liczy się tylko wartość majątkowa

• Znak towarowy - może to być każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa.

• przesłanki do rejestracji:

• musi być możliwość przedstawienia graficznego

• nie można dopuścić do tego, że klienci będą się mylić -> zdolność odróżniająca

• samo oznaczenie bez rejestracji nie jest znakiem towarowym (decyzje administracyjne), zajmuje się tym Urząd Patentowy

• Podział znaków towarowych:

• z. t. zwykłe (oryginalne)

• z. t. powszechnie znane (znane przez 50% odbiorców do których jest skierowany produkt)

• z. t. słowne (rozpoznawane przez 50% danej populacji bez względu na dostępność na rynku)

• z. t. wolne (zdegenerowane, były chronione ale starciły wartość odróżniającą)

• prawo ochronne do znaku towarowego jest na 10 lat, później przedłuża się je lub wygasa

• jest to prawo majątkowe w przedsiębiorstwie - prawo zbywalne, prawo dziedziczne

USTAWA O ZWALCZANIU NIEUCZCIWEJ KONKURENCJI

Prawo konkurencji:

• ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z 1993 roku - stosunki między przedsiębiorcami

• ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym z 1993 roku - stosunki między przedsiębiorcami

• ustawa o ochronie praw konsumentów i konkurencji z 2007 roku - stosunki między konsumentem a przedsiębiorcom

Posługują się klauzulami, nie trzeba wykazywać szkody, idee i pomysły nie są chronione!

---