Biologiczne Mechanizmy Zachowania - 10 -
„Rozród i opieka nad potomstwem”
Rozród i opieka jako swoisty „dylemat” osobnika:
Stosowanie strategii opieki nad potomstwem, które będąc jakiś czas uzależnione od rodzica (rodziców) może nie przetrwać (a więc nie przetrwają i geny), gdy zabraknie opiekuna,
Stosowanie strategii rozmnażania się - może zamiast opiekować się potomstwem urodzić nowe, im więcej rodzi się potomków tym więcej jest moich genów w populacji,
Aby rozród i opieka były strategią stabilną ewolucyjnie musi istnieć właściwa proporcja między zachowaniami opiekuńczymi i rozrodczymi.
Jedynie czysta strategia opiekuńcza nie może być nigdy strategią stabilną ewolucyjnie.
Czy rozmnażanie osobników jest dla dobra przedłużenia gatunku?:
Koncepcja doboru grupowego Wynne'a-Edwardsa (spopularyzowana przez Roberta Ardrey'a) zakłada, że grupy altruistyczne i kooperujące mają większą szanse przetrwania niż grupy rywalizujące,
Jest ona częścią teorii regulacji populacji Wynne'a-Edwardsa.
Koncepcja doboru grupowego Wynne'a-Edwardsa:
Populacje zwierząt są względnie stabilne lub podlegają fluktuacjom,
Zwierzęta „kontrolują” liczebność populacji, tak by gatunek mógł przetrwać,
Dla dobra grupy osobniki ograniczają liczbę swego potomstwa,
Regulacja ta odbywa się dzięki doborowi grupowemu a nie naturalnemu.
Koncepcja doboru grupowego Wynne'a-Edwardsa:
Mechanizmy regulacji rozrodu mają charakter społeczny:
Terytorializm,
Hierarchie dominacji.
Zachowania epideiktyczne.
Koncepcja doboru osobniczego Dawida Lack'a:
Dla danego gatunku będącego w konkretnej sytuacji środowiskowej istnieje optymalna wielkość lęgu/miotu,
Każdy z osobników ustala taką wielkość z pobudek egoistycznych a nie altruistycznych,
Kontrola urodzeń jest stosowana nie po to by nie wyczerpać zasobów grupie, lecz po to by przeżyła największa ilość swoich dzieci.
Koncepcja doboru osobniczego Dawida Lack'a:
Dobór osobniczy a wyjaśnienie:
Zjawiska osobników bezterytorialnych (strategia pokerzysty, lepsza od strategii jastrzębia),
Zachowań epideiktycznych - czy istnieje efekt Beau Geste?.
Mechanizm zachowań prokreacyjnych :
I. Etap - Wędrówka rozrodcza:
Ponieważ najważniejszy akt - zapłodnienie wymaga ścisłej synchronizacji działania samca i samicy u zwierząt rozmnażających się płciowo bardzo ważne jest dojrzewanie przedstawicieli płci w tym samym czasie,
Np. u większości ssaków ruja występuje raz w roku na wiosnę lub na jesieni, u psowatych 2 razy w roku, u kotowatych 3, u naczelnych, królików i szczurów cały rok.
II. Etap - Odnajdywanie partnera:
Samiec jest bardziej ruchliwy i to on szuka drugiego osobnika,
Samica demonstruje swą obecność.
Prawo Seitza - osobniki podejmują działanie gdyż oddziaływanie bodźców heterogenicznie się sumuje.
Teoria inwestycji rodzicielskiej:
Trivers zaproponował rozwiązanie, które głosi, że przedstawiciel płci, która inwestuje więcej w wychowanie potomstwa będą bardziej wybredni przy doborze partnera,
Przedstawiciele płci mniej inwestującej będą rywalizowali o dostęp do osobników inwestujących bardziej.
Ilustracja teorii Triversa:
Na przykładzie teoretycznym strategii:
Męskich - wierny ojciec; kobieciarz,
Żeńskich - nieprzystępna; łatwa.
Koszt wychowania potomstwa -20,
Koszt długich zalotów -3,
Spłodzenie potomstwa +15.
Ilustracja teorii Triversa -Strategia ewolucyjnie stabilna:
W teoretycznym przykładzie, aby strategia mieszana była stabilna potrzeba 5/8 wiernych samców oraz 5/6 niedostępnych samic,
Można też interpretować wynik tak, że w ciągu swego życia samiec może być przez 3/8 czasu reprodukcyjnego kobieciarzem, a samica przez 1/6 czasu reprodukcyjnego łatwa.
Asymetria płciowa wg Triversa:
Wyprodukowanie jaja jest bardziej kosztowne niż plemnika,
Problem proporcji płci np. Tylko 4% samców słoni morskich odbywa 88% kopulacji z samicami, choć płeć reprezentowana jest 50:50,
Hipoteza wahadła Fishera.
Niepewność ojcostwa:
Ponieważ samiec nie ma pewności, co do swego ojcostwa może stosować strategie tzw. długiego narzeczeństwa,
W tym kontekście tłumaczy się też istnienie efektu Bruce'a u gryzoni.
III. Etap - Zaloty, toki, rykowiska, bekowiska…
Zaloty są ważnym elementem zarówno doboru płciowego jak i mają swoją izolacyjną funkcje gatunkową.
Etologia zalotów - strategia rodzinnej harmonii:
Wymiana komunikatów często ma za zadanie obniżenie agresji u samca,
Samiec musi często dużo zainwestować nim dojdzie do kopulacji np. naprzynosić pokarmu lub zbudować gniazdo,
U niektórych zwierząt występuje zjawisko darów ślubnych,
U pewnych gatunków zjawiska quasi-estetyczne.
Zjawisko samców towarzyszących i strategia prawdziwego samca:
Niektóre samice stosują strategie poszukiwania „prawdziwego samca”,
Co z osobnikami udającymi „prawdziwych samców”?,
Ewolucja zachowań tzw. Prawdziwych popisów - Zahavi teoria upośledzenia,
Sprawdzanie wiarygodności samców przez udające samców samice.
Opieka nad potomstwem:
Opieka może mieć charakter pośredni lub bezpośredni,
Pośredni - opieka nad złożonymi jajami (np. osy grzebaczowate),
Bezpośredni - opieka nad potomstwem (np. szympansy).