KREW- jest rodzajem tkanki łącznej składającej się z komórek i płynnej istoty międzykomórkowej, zwanej osoczem. Komórki krwi są zawieszone w płynie i dlatego przybierają kształt kulisty. Wśród krwi wyróżnia się erytrocyty (krwinki czerwone), leukocyty (krwinki białe) oraz płytki krwi. Hematokryt: *mężczyźni 40-50% *kobiety 35-45% *dzieci do 10 rż ok. 35% *noworodki 45-60%. OSOCZE KRWI: Skład: *woda 90% *białka 6-8% *sole nieorganiczne, aminokwasy, hormony, tłuszcze. W czasie krzepnięcia krwi jedno z białek osocza- fibrynogen zmienia się w fibrynę (włóknik), oddzielając się od żółtawego płynu zwanego surowicą. Albumina- jest najliczniej występującym, globularnym białkiem osocza krwi. jej synteza odbywa się w hepatocytach. Utrzymuje ciśnienie onkotyczne krwi i bierze udział w resorpcji płynu tkankowego w żylnych naczyniach włosowatych krwionośnych, tym samym reguluje objętość krwi. Stanowi rezerwę białek i aminokwasów. Globuliny- gammaglobuliny są immunoglobulinami syntetyzowanymi przez limfocyty B i komórki plazmatyczne. Rola immunoglobulin polega na wiązaniu się z antygenami co jest wstępem do ich rozpoznawania i reagowania na nie. Wyróżnia się 5 klas immunoglobulin: *IgG-najwięcej w surowicy *IgA- występuje głównie w wydzielinach np.: ślina, mleko *IgD- występuje głównie w życiu płodowym *IgE-związana jest głównie z powierzchnią komórek np.: tucznych *IgM-pojawia się w początkowych etapach obrony organizmu. Upostaciowane składniki krwi: Erytrocyty- we krwi obwodowej występują też niedojrzałe erytrocyty zwane retikulocyty. Funkcje erytrocytów: przenoszą tlen z płuc do tkanek i CO2 z tkanek do płuc. Zredukowana hemoglobina wiąże tlen stając się oksyhemoglobiną,a krew krwią utlenowaną. Leukocyty dzieli się na ziarniste (granulocyty) o na nieziarniste (agranulocyty). Z kolei granulocyty dzieli się na granulocyty obojętnochłonne- neutrofile w cytoplazmie (mają małe ziarenka, które są słabo kwasochłonne i przyjmuje się że są obojetnochłonne), granulocyty kwasochłonne- eozynofile (mają duże wyraźnie kwasochłonne ziarenka), granulocyty zasadochłonne- bazofile (mają zasadochłonne ziarenka). Płytki krwi (trombocyty) są to upostaciowane składniki krwi, ale nie są to kosmki lecz fragmenty cytoplazmy kariocytów. Tkanka łączna (podporowa)-tkanka pochodzenia mezodermanelnego. Funkcje: *Wsparcie (opakowanie ) innych tkanek i narządów *Pośredniczenie w dostarczaniu subs. odżywczych z układu krążenia *Pośredniczenie z wydalaniem z tkanek do układu krążenia *Produkcja istoty międzykomórkowej Tkanka łączna występuje w różnych postaciach : 1.Jako materiał służący jako materiał do „opakowania” komórek i tkanek 2.Tworzą trwałe torebki narządów 3. W skórze tworzą mocne zbite podłoże 4.W więzadłach i ścięgnach Przenosza wielkie siły napięcia Tkanka łączna pełni ważne funkcje metaboliczne (magazynowanie tłuszczów, tk. tłuszczowa biała ) 1.Tkanka łączna właściwa -powstaje w embriogenezie z mezenchymy będącej postaci a płodową tk .łącznej. Funkcje tkanki łącznej właściwej: 1.zrąb (stroma) oraz ochrona mechaniczna innych tkanek i narządów, 2. transport substancji odżywczych i produktów metabolizmu, 3.obrona organizmu przed obcymi związkami chemicznymi, wirusami i bakteriami. Istota międzykomórkowa- występuje w postaci żelu i zawiera glikozoamidoglikany, w istocie międzykomórkowej krąży płyn tkankowy. Jest to przesącz osocza krwi naczyń krwionośnych przedwłosowatych. Tworzy system transportowy z krwi do tk. łącznej i odwrotnie. Komórki tk. łącznej- wywodzą się z Komorek macierzystych szpiku kostnego stąd wędrują do różnych miejsc występowania są to: fibroblasty- wywodzące się z mezodermy, będące najliczniejszymi komórkami, wytwarzają włókna oraz peptoglikany istoty międzykomórkowej. Są to sprawne młode komórki, obdarzone ruchem przesuwającym się w kierunku miejsc uszkodzenia tkanek w okresie gojenia tkanek, zwiększa się częstotliwość ich podziału mitotycznego. Mniejsze i starsze postacie nazywane są fibrocytami. Miofibroblasty- zawierają kompleksy aktyny i miozyny . Dlatego maja zdolność kurczenia sie i rozkurczania sie przy wydzielaniu macierzy międzykomórkowej, szczególnie dużo jest ich w kosmkach jelitowych .Pełnia funkcje skurczowe podobanie jak komórki mięsni gładkich większych naczyń krwionośnych Melanocyty -odmiana fibroblastów zawierająca w cytoplazmie ziarenka brunatnego barwnika - melaniny , licznie występuje w skórze (szczególnie narządów rodnych i brodawkach sutkowych,teczcowce oka, ciele rzęskowych naczyniówki oka. histiocyty (makrofagi tk. właściwej ) powstają w szpiku kostnym przechodząc do krwi jako monocyty.Po kilku dniach przenikają przez ściany naczyń włosowatych do tk. łącznej gdzie dojrzewają jako histiocyty należą do układu makrofagu.Zawieraja liczne hydrolazy do trawienia wewnątrzkomórkowego i do wydzielania na zewnątrz do istoty międzykomórkowej . Wytwarzają tez cytokiny-interleukiny biorą udział e reakcjach immulogicznych oraz peptydowe- antybiotykidefensyny. Obecność cząstek ciał obcych powoduje gromadzenie sie makrofagów i ich fuzje ( zlewanie sie ) i wytwarzanie olbrzymich skupisk ( wielojądrowych komorek ciał obcych) komórki tuczne ( mastocyty) w cytoplazmie posiadają do tysiąca za sadowych ziarenek : Wyróżniamy 2 rodzaje : - komórki tuczne tkankowe - komórki tuczne błony śluzowej Substancje czynne zawarte w ziarenkach komorek tucznych to histamina i heparyna. - histamina - pochodna histydy, powoduje rozszerzenie małych żył i zwiększenie przepuszczalności naczyń powodując miejscowe przekrwienia(zaczerwienienia)dopływ komorek i białek oraz wpływ płynu do istoty międzykomórkowej. krew niesie ciepło w tym miejscu zaczerwienienie mamy gorąco. naczyń poszerzonych jest dużo tkanka musi sie odkształcać , powstaje ( obrzęk) w tym miejscu występuje przesącz . w każde naczynia krwionośne wchodzą coraz mniejsze tętnice , żyła i włókno nerwowe. nerwy sa uciśnięte (ucisk jest długotrwały) Powstawanie procesu zapalnego : rubor- zaczerwienie, tumor- obrzęk, calor- ciepło, dolor- ból - heparyna - jest silnym środkiem przeciwkrzepniczym Po za tym komórki tuczne wydzielają : - czynniki martwicy nowotworowej -chemokiny tj. białka przeciągające inne komórki - prostoglandany i leukotrieny -trifosforany adenozyny - enzymy protelityczne - komórki plazmatyczne (plazmocyty) powstają z limfocytów T i B . występuje szczególnie w miejscach narażonych na kontakt z antygenami zwłaszcza bakteryjnymi ( przewód pokarmowy, płuca) Główna funkcja jest synteza immunoglobulin -komórki napływowe: leukocyty: limfocyty i granulocyty Odnawianie sie komorek : na ogol odnawia sie w szpiku kostnym z komorek macierzystych mezenchymatycznych. Jedynie fibroblasty mogą odnawiać się. Tkanka łączna luźna - wypełnia wolne przestrzenie miedzy komórkami miąższowymi wielu narządów . Występują w: 1.warstwie brodawkowej skory właściwej 2.stanowi budulec błon surowiczych 3.otacza narządy rurowate( naczynia krwionośne) Włókna tk. łącznej zawierają: 1.kolagenowe(klejodalne)- Kolagen- główny rodzaj włókien i najobfitsze białko w naszym organizmie. Przenosi siły napięcia. Wydzielany do macierzy w postaci tropokolagenu. Zbudowany z łańcuchów polipeptydowych splecionych w spirale. Rozróżnia się 27 rodzajów. Miedzy innymi: Typ I- w większości tk. stanowi 90% wszystkich odmian kolagenu. Równoległe ułożone włókna jednolicie(cienkie włókna) 2.siateczkowate-(retikulinowe, argentrofilne, srebro chłonne) tworzy je kolagen Typu III, dużo ich znajduje się w wątrobie szpiku narządów limfatycznych błonach podstawnych. Włókna retukulinowe wybarwiane są solami srebra . 3.sprezyste- zbudowane elastyny, występuje szczególnie których funkcje wymagają sprężystości( ściany tętnic, płuc, małżowina uszna) Główna cecha jest podatność na rozciągniecie do 50% długości) Błony podstawne- są to cienkowarstwowo ułożone elementy białkowe istoty międzykomórkowej, nie posiadają naczyń. Funkcje: działają jak wstawka między komórkami miąższu(parenchny) zapewniają dostęp metabolitów i wiążą nabłonek z położona niżej tkanka podstawowa komórki kontrolują wzrost i różnicowanie komórek nabłonkowych W mikroskopie elektronowym widoczne sa 3 warstwy blony podstawnej: blaszka jasna - 10-50 nm łączy sie z błonami komórki miąższu warstwa pośrednia zwana blaszka gęsta 20-300 nm blaszka siateczkowa- łączy sie z tkanka podstawna Gojenie się i naprawa tkanki- na uszkodzenie tk. organizmu reaguje z procesami zapalnymi w których zachodzi usuwanie czynników uszkadzających tkanki i tkanek uszkodzonych .Wyróżniamy 2 rodzaje gojenia sie ran. Tkanki nabłonkowe- są różnorodna grupa tkanek obejmująca: nabłonki powierzchniowe i nabłonki narządów zwartych Pokrywają lub wyściełają wszystkie powłoki ciała jamy i przewody. tworzą zatem powierzchnie rozdzielające rożne przedziały biologiczne. Pośredniczą w :Dyfuzji wybiorczej, wchłanianiu, wydzielaniu ochronie fizycznej izolowaniu przedziałów Posiadają filamenty cytokeratynowe. Komórki sa połączone z przylegającymi strukturami za pomocą połączeń zapewniających: 1.wytrzymałość fizyczna 2. pośrednictwo w wymianie metabolitów 3.pośrednictwo w wymianie informacji wszystkie nabłonki sa podtrzymywane przez błonę podstawna. oddziela ona nabłonki od struktur niżej umieszczonych tk. podporowych. Klasyfikacja nabłonków: w zależności od liczby warstw 1.jednowarstwowe 2.wielowarstwowe w zależności od kształtu komórki 1.budowa z komorek płaskich 2.sześciennych 3.walcowatych w zależności od specyficznej powierzchni 1.rzęski 2.kreatyna Zewnętrzna warstwa powłoki skórnej nabłonek wielowarstwowy plaski rogowaciejący Nabłonki gruczołowe- jest ułożony w struktury zwane gruczołami. Sa to wgłębienia pow. nabłonkowych utworzone podczas rozwoju embrionalnego. Taki nabłonek wyściela przewód żołądkowy i jelitowy. Gruczoły zewnątrz wydzielnicze- gruczoł ślinowy. gruczoły wydzielające swoje wydzieliny bezpośrednio do krwi to gruczoły wewnątrz wydzielnicze. Nabłonki jednowarstwowe -znajdują sie na powierzchni rozdzielającej zaangażowanych Występuje w: pęcherzykach płucnych ,wyściółce naczyń krwionośnych, wyściółce jam ciała Naskórek średnia grubość około 0.1 nm. wielowarstwowa samo dzieląca sie struktura składa sie z warstw komórek naskórkowych zwanych keratynocytami które w trakcie procesu rogowacenia stopniowo przekształcają sie tworząc rożne warstwy każda o odmiennej specyfice . Warstwa podstawna naskórka (łac. stratum germinativum-warstwa rozrodcza, stratum basale, stratum cylindricum- warstwa cylindryczna) - najgłębiej położona warstwa naskórka, znajdująca się poniżej warstwy kolczystej, zbudowana z unipotencjalnych (komórek o kształcie walcowatym , sa to komórki macierzyste keranocytow. Dzielą sie przez cale życie, a powstające z tego podziela nowe keranotocyty przekształcają sie w komórki warstwy kolczystej w miarę migracji w powierzchni skory przechodząc w kolejne stadia przekształceń ) komórek prekursorowych, produkujących komórki potomne wędrujące do wyżej położonych warstw naskórka. tak wiec komórki warstwy podst. to komórki które dzieła sie tworząc zdolne do różnicowania keranocytow i nowych komórek macierzystych tej warstwie położone są melanocyty, produkujące barwnik melaninę. Melanocyty komórki pigmentowe wytwarzające w procesie melanogenezy melaninę. Występują w warstwie podstawnej naskórka, a także w tęczówce i naczyniach oka . Ilość melanocytów w naskórku różnych ras ludzi jest podobna, różnią się intensywnością syntezy melaniny. Pod wpływem ultrafioletowego promieniowania słonecznego melanocyty mogą przekształcić się w komórki nowotworowe czerniaka. Melanocyty posiadają liczne wypustki cytoplazmatyczne z pęcherzykami. W komórkach tych występują dwa rodzaje pęcherzyków: melanosomy - zdolne do produkcji melaniny ziarna melaniny - nie zdolne do produkcji, mogą być przekazywane do: keratynocytów melanoforów Melanotropina i melatonina regulują aktywność melanocytów.Melanocyty są wyposażone w mikrofilamenty aktynowe i w mikrotubule. Struktury te umożliwiają ruch melanosomów. Komórkami macierzystymi dla melanocytów są melanoblasty, powstające z ektodermalnych komórek grzebieni nerwowych. Melanocyty występują też w naczyniach opon miękkich. Pełnią w organizmie funkcje ochronne, zabezpieczając narządy wewnętrzne przed nadmiernym nasłonecznieniem i promieniami UV. Melanina grupa pigmentów odpowiadających za pigmentację organizmów. U ludzi występują głównie w skórze właściwej i naskórku, we włosach, a także w naczyniówce, powodując, że promienie świetlne mogą padać do wnętrza oka tylko przez źrenicę. Melaniny skóry i włosów powstają pod wpływem enzymu tyrozynazy w procesie enzymatycznym melanogenezy, do której silnie pobudza promieniowanie UV. Melaniny w skórze chronią jej głębsze warstwy przed szkodliwym działaniem promieni ultrafioletowych, które wchodzą w skład promieniowania słonecznego. Pod wpływem tych promieni ilość melaniny się zwiększa, powodując przejściową zmianę zabarwienia skóry (opaleniznę). Warstwa kolczysta naskórka ( stratum spinosum , stratum Malpighi- warstwa Malpighi) - warstwa naskórka, położona pomiędzy warstwą ziarnistą i podstawną, w której zaczyna się proces keratynizacji. Komórki tej warstwy produkują mieszaninę lipidów, która chroni przed nadmiernym parowaniem z powierzchni skóry. Składa sie z komórek wielobocznych silnie powiązanych za pomocą desmosomów zbudowanych z białek. włókna białkowe - zgrupowane tonofibrile przekształcają sie stopniowo we włókna kreatynowe. natomiast polaczenia desmosomalne towarzysza keranocytom w ich wędrówce ku powierzchni naskórka. Korneodesmosomy -sa to martwe desmosomy które łącza martwe korneosomy w martwym juz naskórku mostki międzykomórkowe =desmosomy
Warstwa ziarnista(stratum granulosum ) komórki trąca kształt wieloboczny i coraz bardziej spłaszcza się. Zawiera gęste ziarnistościami zwane zaiarnistosciami Keratohiolinowymi. zawiera białko bogate w aminokwasy siarkowe (cysteina)oraz inne białka. Polaczenie tonoili z keratohiolina daje kreatynę. w warstwie tej następuje przetwarzanie podst. czast. odpowiedzialnych za : ciałka Odlanda- keratosomy produkujące lipidy tworzące spoiwo międzykomórkowe w warstwie ziarnistej występują komórki żywe wraz z jadrem i innymi organellami. W trakcie keratynizacji spłaszczają sie tworząc organelle i struktury błon endoplazmatycznych by ostatecznie wypełniają złogami kreatyny przekształcić sie w korneocyty tworząc warstwę rogowa. Warstwa rogowa-(stratum corneum) dzieli sie z kolei na 3 warstwywarstwa jasna (strarum licuidum)w obrazie mikroskop jest ona widoczna tylko w zagłębieniach dłoni i na podeszwach warstwa zbita(STRATUM COPACTUM)właściwa warstwa rogowa naskórka warstwa rozłączona złuszczająca ( stratum disjunctum) zwana tez złuszczająca sie jest to najbardziej zewnętrzna warstwa naskórka , która podlega ustawicznemu fizjologicznemu złuszczaniu sie korneocytow. warstwa rogowa ma łączna grubość około 0.01nm Keratynocyty komórki naskórka pochodzenia ektodermalnego biorące udział w procesie keratynizacji. Łączą się ściśle za pomocą desmosomów, a komórki warstwy podstawnej przytwierdzone są do błony podstawnej za pomocą hemidesmosomów. Układają sie na wzór ceglany łączące je spoiwo ma charakter lipidowy składa sie z mieszaniny kw. tluszczowych, nienasyconych cholesterolu i ceramidów. Koreneocyty sa komórkami martwymi pozbawionymi jadra i innych organelli to jednak zawierają pewne enzymy uczestniczące w procesach metabolitycznych i umożliwiających złuszczanie sie korneocytow. Proces złuszczania zachodzi dzięki enzymom niszczącym struktury KORNEODESMOSOMOW. Polaczenia miedzy korneodesmosami sa utworzone przez kadherynydesmosomalne i przez specyficzne białka korneodesmosyne. Złuszczenie korneocytow jest klarowne z degradacja korneodesmosomy regulowane przez enzymy proteolityczne trypsyno- i chemotrypsynopodobne, które powodują złuszczenie Czas odnowy naskórka wynosi około 30 dni Okres po około 2 tyg. keranocyty osiągają warstwę zrogowaciała. w normalnych warunkach ulega złuszczaniu (korneocytow 0.05-0.5g) Komórki napływowe naskórka: melanocyty-pochodzą z Komorek macierzystych ich warstwy rozrodczej w żywym naskórku występują napływowo. Należą do nich komórki dendrytyczne odp. za odbarwienie skory zwane melanocytami . Wprowadzają one wypustki miedzy korneocyty i przekazują im ziarnistości zwane melanososami, w których dokonuje sie synteza melaniny. Na 16 kreanecytow przypada 1 melanocyt. Melanocyty stanowią około 13 % populacji komórek naskórka i rozmnażają sie bardzo powoli. komórki langerhanasa - sa to specyficzne makrofagi pochodzenia szpikowego komórki langerhansa odgrywają ważną rolę w reakcji immulogicznych skóry. Ich zadaniem jest wychwytywanie alergenów i prezentacja limfocytów T zapewniają one ochronę i immunologiczną skóry uruchamiają odpowiedz immunologiczna, typu komórkowego. Jest to alergia kontaktowa typu IV lub nadwrażliwość opóźniona. Komórki Langerhansa stanowią od 2% do 8% całkowitej populacji komórek naskórka. Komórki Merkela- stanowią receptory czuciowe. Zlokalizowane sa w warstwie podst., a ich wypustki cytoplazmatyczne przenikają międzykeratynocytami. Stanowią około 1% komórek naskórkowych . Występują licznie na wargach powierzchniowych dłoniach rąk i na opuszkach palców . Rejestrują bodźca wibracyjnego, przekazując je zakończeń nerwowych .Cały naskórek nie jest ukrwiony . Wszystkie potrzebne subs. Otrzymuje w procesach wymiany ze skóra właściwa z która jest ściśle związany anatomicznie i fizjologicznie . Połączenie skórno-naskórkowe- składa się z błony podstawnej i wielu warstw substancji takich jak: glikoproteiny, kolagen typu IV i fibronektyny. WŁOS- jest tworem naskórka. Jego twarda część (łodyga)znajduje się głównie poza skórą. Włos składa się z części śródskórnej i części twardej znajdującej się głównie poza skórą. W części śródskórnej warstwę zewnętrzną włosa stanowi mieszek włosa, który jest rurowatym wgłobieniem naskórka do skóry właściwej. Dolna część mieszka jest rozszerzona i wspólnie z innymi komórkami włosa tworzy cebulkę włosa. Do cebulki pukla się tkanka łączna skóry właściwej, wytwarzając brodawkę włosa, która zawiera liczne nerwy i naczynia krwionośne. Wewnątrz, w górnej części mieszka, znajduje się łodyga włosa, której przedłużenie znajduje się także poza skórą. Mieszek włosa składa się z komórek nabłonkowych naskórka, które otaczają włos, tworząc pochewkę zewnętrzną włosa. Między tą pochewką a łodygą włosa leżą komórki nabłonkowe tworzące pochewkę wewnętrzną włosa. W połowie długości mieszka włosowego znajduje się wybrzuszenie włosa. Górna część mieszka włosowego zawierająca to wybrzuszenie jest stałym składnikiem włosa, a dolna część cyklicznie zanika i odnawia się zgodnie z cyklem wzrostu włosa. W wybrzuszeniu włosa znajduja się komórki macierzyste włosa, w tym również komórki macierzyste melanocytów. Łodyga włosa składa się z 3 warstw: powłoczki, warstwy korowej, warstwy rdzennej. Powłoczka włosa składa się z jednej warstwy płaskich zrogowaciałych komórek, ułożonych dachówkowato. Warstwa korowa włosa jest jego najgrubszą częścią i składa się ze zrogowaciałych komórek wrzecionowatych, ułożonych wzdłuż osi długiej włosa. Komórki są wypełnione agregatami filamentów cytokeratynowych oraz ziarnami melaniny. Od liczby tych ostatnich zależy kolor włosów. Rdzeń włosa znajduje się tylko we włosach grubych. W jego skład wchodzą komórki niecałkowicie zrogowaciałe, w których są widoczne jądra. Włosy człowieka nie rosną nieustannie tylko cyklicznie. Cykl taki składa się z 3 faz: pangenu, katagenu i telogenu. Gruczoły łojowe- znajdują się w całej skórze, z wyjątkiem skóry dłoni i stóp. Pojawiają się w okresie pokwitania. Powstają z nabłonka mieszka włosowego alb z naskórka. Łój skórny- który jest ich wydzieliną, wydostaje się do ujścia mieszka włosowego lub bezpośrednio na powierzchnię skóry. Gruczoły łojowe są najczęściej owalnymi pęcherzykami z warstwą komórek rozrodczych na obwodzie. Komórki obwodowe dzielą się i powodują przesuwanie się komórek potomnych ku środkowi gruczołu. Przesuwając się, komórki wypełniają się tłuszczem, rozpadają i zmieniają w wydzielinę (holokrynia). Łój skórny jest mieszaniną kwasów tłuszczowych, triglicerydów i estrów woskowych. Wydzielanie gruczołów łojowych jest regulowane przez testosteron u mężczyzn i 17-ketosteroidy kory nadnercza u kobiet. Mięsień napinający włos- jest pęcherzykiem miocytów gładkich. Rozciąga się między tkanką łączną podnaskórkową a torebką włosa. Biegnie po zewnętrznej stronie gruczołu łojowego i razem z nim i włosem tworzy aparat włosowo-łojowy. Mięsni przywłosowych nie mają brwi i rzęsy. Ich skurcz zachodzi pod wpływem impulsów z układu współczulnego i powoduje przemieszczenie włosa do pozycji bardziej pionowej oraz wyciśnięcie łoju na powierzchnię skóry. Gruczoły potowe ekranowe- występują w całej skórze człowieka, z wyjątkiem skóry warg, wewnętrznej powierzchni napletka, żołędzi, prącia, łechtaczki i warg sromowych mniejszych. Najwięcej jest ich w skórze dłoni i stóp. Mają budowę prostych cewek, zwiniętych spiralnie. Miejsce zwinięcia cewki gruczołu jest jego częścią wydzielniczą, a pozostała część cewki jest przewodem odprowadzającym pot na powierzchnię skóry. Cewka części wydzielniczej składa się z jednowarstwowego nabłonka sześciennego otoczonego komórkami mioapotelloidalnymi, których zadanie polega na wyciskaniu wydzieliny do przewodu odprowadzającego. W skład części wydzielniczej gruczołu wchodzą komórki jasne (są duże i mają kwasochłonną cytoplazmę, ponieważ zawierają liczne mitochondria i należą do komórek pompujących jony) i ciemne (są mniejsze niż jasne, mają zasadochłonną cytoplazmę oraz zaigrają pęcherzyki wydzielnicze z proteoglikanami). Gruczoły potowe wytwarzają pot, który powstaje z przesączu krwi i wydzieliny komórek gruczołowych. W skład potu wchodzi woda, NaCl, amoniak, mocznik, kwas moczowy witamina C i niewielkie ilości proteoglikanów. Znaczenie potu: gruczoły potowe ekranowe wydzielają pot pod wpływem impulsów z układu współczulnego, za pośrednictwem zazwojowych włókien nerwowych. Wytwarzanie i wydalanie potu jest ważnym elementem układu termoregulacyjnego ciała. Parowanie potu z powierzchni skóry zużywa dużo ciepła i zapobiega przegrzaniu ciała. Gruczoły potowe apokrynowe- występują w skórze tylko niektórych okolic ciała: pod pachami, w przewodzie słuchowym zewnętrzny, w powiece, sutku, okolicy odbytu i wargach sromowych większych. Ich wydzielanie jest regulowane przez hormony płciowe. Są duże w porównaniu z gruczołami potowymi ekranowymi i mają kształt rozgałęzionych cewek. Światło części wydzielniczej jest szerokie i pojemne, a przewody wyprowadzające uchodzą do mieszków włosowych lub na powierzchnię naskórka. Wydzielina gruczołów potowych apokrynowych jest lepka i przypomina w wyglądzie mleko. Zawiera wodę, NaCil, kwas mlekowy, mocznik, białko oraz glikozaminoglikany, wydzielanie odbywa się w dwóch etapach pod wpływem emocji, bodźców bólowych lub tarcia. Wydzielina gruczołów jest bezwonna. Paznokieć składa się z twardej blaszki paznokcia i korzenia paznokcia, które pokrywają grzbielowokońcową część paliczka. U podstawy blaszki paznokcia znajduje się jasna przestrzeń odgraniczona od przodu linią półkolistą. Jest to obłączek. W jego obrębie, w blaszce, znajdują się drobne pęcherzyki powietrza załamujące światło. Znaczenie obłączka jest nieznane. Paznokieć jest wytworem naskórka. Korzeń, czyli macierz paznokcia, znajduje się pod wałem paznokcia. Jest to fałd skóry właściwej, pokryty od zewnątrz i do wewnątrz naskórkiem. Zewnętrzny naskórek wału nazywa się obrąbkiem naskórkowym nadpaznokciowym. Blaszka i korzeń paznokcia znajdują się na łożu paznokcia, które składa się z warstwy podstawnej i kolczystej naskórka. To łoże nazywane jest obrąbkiem naskórkowym podpaznokciowym i w jego skład wchodzi także tkanka łączna właściwa. Obrąbek naskórkowy podpaznokciowy przechodzi ku tyłowi w macierz paznokcia, a następnie w naskórek wewnętrzny wału paznokcia. Natomiast ku przodowi przechodzi w naskórek opuszki palca. W macierzy paznokcia znajdują się komórki macierzyste, które się dzielą mitotycznie. Ich komórki potomne migrują w kierunku wolnego grzegu blaszki, różnicując się w komórki zrogowaciałe. Proces ten powoduje wzrost blaszki paznokcia i jej rogowacenie.